اخلاق و کردار مدنی

امیر کبیر و ایران، فریدون آدمیت، صفحه 318، نسخه تصویری، نسخه صوتی.

«میرزا تقی‌خان بر آن شد که نیکبختی مادی مردم را فراهم کند، و تمایلات نکوهیده آنان را مهار گرداند. این وزیر هدفی از آن هم عالی‌تر داشت؛ هر آینه تدابیرش استمرار می‌یافت در اخلاق و کردار ایرانیان تغییری اساسی و ریشه‌دار تحقق می پذیرفت». واتسون

«دوستدار خود میداند که منظور باطنی آن جناب است که قواعد نيك مردم ایران را ترقی دهند، و قواعد ظلم و تعدی و اجحاف را از میان آنها و حکام برطرفسازند». از نامه شیل به امیر کبیر

مجموع نوآوریها و اصلاحات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی که به دست امیر انجام گرفت خواه و ناخواه، مستقیم و غیر مستقیم در هیأت اخلاق و رفتار مدنی تأثیر داشت.

اینجا بیشتر به جهاتی می‌‌پردازیم که مورد توجه خاص امیر بوده و فصلی از نقشه اصلاح او را ساخته است.یکی دو جنبه کارش نه تنها در آن روزگار تازگی داشت، بلکه همیشه برای جامعه ما تازگی دارد.اگر مقام اجتماعی میرزا تقی خان در تاریخ قرون اخیر ایران از اخلاق و کردار مدنی هیچ نظر دیگری منحصر به خودش نباشد در پیکار با فساد عمومی و تأثیری که از این لحاظ در جامعه گذاشت بی همتاست.