در پویه‌ی زبان فارسی ● هادی راشد

▫️
🔍 نگاه دهخدا به آموزش زبان و ادبیات [۱]

اشاره‌ی پایانی‌ در یادداشت نخستین دست‌یاران دهخدا ..، خوش‌آیند شماری از خوانندگان ارج‌مند نبود. گفتند چیزی را که دانش‌ورانی چون معین، شهیدی و دبیرسیاقی سربسته نهادند، نباید باز می‌کردی. با این سخن، هم‌داستان نیستم. آن دانش‌وران برای پوشاندن این رخ‌داد کاری نکردند، هر چند، کاش برخی نمونه‌های ناهم‌خوان را خود بازگو می‌کردند. نهاد آموزش زبان و ادبیات فارسی در ایران بر پایه‌ی چینشی از سنگ‌های کج و راست، بالا آمده است؛ بدون موشکافی در این چیدمان، و بازشناسی راستی‌ها و درستی‌ها، و کجی‌ها و پیچش‌ها، دیوار تا ثریا هم‌آن گونه بالا می‌رود که تاکنون رفته است.
در آن یادداشت، سربسته نوشتم خودداری دهخدا از واگذاری کار ویرایش نوشته‌های خود به دانش‌ورانی چون معین، شهیدی و دبیرسیاقی، پرسش برانگیز است: آیا در نگاه او، می‌توان رگه‌های ناخرسندی از آموزشِ واژه‌شناسی به روش دانش‌کده‌ای را بازشناخت؟ گزارش‌ها و نوشته‌های دیگری از دهخدا در دست است که رگه‌های ناخرسندی او را باز هم آشکار می‌کند.

محمد معین بر پایه‌ی مقدمه‌ی لغت‌نامه، سال ۱۳۲۵ به گروه هم‌کاران دهخدا پیوست. خود معین، آغاز هم‌کاری را به روزها یا ماه‌های پایانی سال ۱۳۲۴ برگردانده است. او در نشست روز هفدهم شهریور ۱۳۲۱ برگ‌های پایان‌نامه‌ی دکتری خود را برابر وزیر فرهنگ (سیاسی)، رئیس دانش‌گاه (حکمت) و استادان دانش‌کده گشود، به پرسش‌های آنان پاسخ گفت، و سرانجام با ارزش‌گذاریِ «بسیار خوب»، نخستین دانش‌آموخته‌ در دکتری زبان و ادبیات فارسی شناخته شد. نوشته است: «نخستین‌بار، هنگامی که به دیدار دهخدا رفتم، ایشان ترجمه حالِ یکی از بزرگان در کتاب وفیات‌الاعیان را نشانم دادند و از من خواستند آن را ترجمه کنم. گفتم الان می‌خواهید؟ فرمودند خیر، پس‌فردا. روز موعود، متن کتاب را به دست من دادند و گفتند شما عربی را بخوانید، و من ترجمه را با آن تطبیق می‌کنم. چند سطر از متن عربی را با شکل و اعراب خواندم، اعجاب نمودند و فرمودند چطور شما جملات عربی را با اعراب و شکلِ کامل درست می‌خوانید. گفتند مدارس جدید از این قبیل نمی‌پرورد. گفتم من قسمتی از علوم قدیم و عربیت را در خارج از مدارس جدید تحصیل کرده‌ام. از آن پس، مرا به همکاری انتخاب کرد» (مقالات۱، ص یازده؛ کوتاه و بازنویسی شده).

‎👉پاره‌ی دیگر هم‌این یادداشت

● در پویه‌ی زبان فارسی⁦
گزیده‌ی یادداشت‌ها در فرهنگ، زبان و ادبیات
https://www.group-telegram.com/us/OnPersianLanguage.com/

www.group-telegram.com/us/OnPersianLanguage.com/1318

279 viewsedited  Aug 17, 2024 at 07:18

▫️
🔍 نگاه دهخدا به آموزش زبان و ادبیات [۱]

اشاره‌ی پایانی‌ در یادداشت نخستین دست‌یاران دهخدا ..، خوش‌آیند شماری از خوانندگان ارج‌مند نبود. گفتند چیزی را که دانش‌ورانی چون معین، شهیدی و دبیرسیاقی سربسته نهادند، نباید باز می‌کردی. با این سخن، هم‌داستان نیستم. آن دانش‌وران برای پوشاندن این رخ‌داد کاری نکردند، هر چند، کاش برخی نمونه‌های ناهم‌خوان را خود بازگو می‌کردند. نهاد آموزش زبان و ادبیات فارسی در ایران بر پایه‌ی چینشی از سنگ‌های کج و راست، بالا آمده است؛ بدون موشکافی در این چیدمان، و بازشناسی راستی‌ها و درستی‌ها، و کجی‌ها و پیچش‌ها، دیوار تا ثریا هم‌آن گونه بالا می‌رود که تاکنون رفته است.
در آن یادداشت، سربسته نوشتم خودداری دهخدا از واگذاری کار ویرایش نوشته‌های خود به دانش‌ورانی چون معین، شهیدی و دبیرسیاقی، پرسش برانگیز است: آیا در نگاه او، می‌توان رگه‌های ناخرسندی از آموزشِ واژه‌شناسی به روش دانش‌کده‌ای را بازشناخت؟ گزارش‌ها و نوشته‌های دیگری از دهخدا در دست است که رگه‌های ناخرسندی او را باز هم آشکار می‌کند.

محمد معین بر پایه‌ی مقدمه‌ی لغت‌نامه، سال ۱۳۲۵ به گروه هم‌کاران دهخدا پیوست. خود معین، آغاز هم‌کاری را به روزها یا ماه‌های پایانی سال ۱۳۲۴ برگردانده است. او در نشست روز هفدهم شهریور ۱۳۲۱ برگ‌های پایان‌نامه‌ی دکتری خود را برابر وزیر فرهنگ (سیاسی)، رئیس دانش‌گاه (حکمت) و استادان دانش‌کده گشود، به پرسش‌های آنان پاسخ گفت، و سرانجام با ارزش‌گذاریِ «بسیار خوب»، نخستین دانش‌آموخته‌ در دکتری زبان و ادبیات فارسی شناخته شد. نوشته است: «نخستین‌بار، هنگامی که به دیدار دهخدا رفتم، ایشان ترجمه حالِ یکی از بزرگان در کتاب وفیات‌الاعیان را نشانم دادند و از من خواستند آن را ترجمه کنم. گفتم الان می‌خواهید؟ فرمودند خیر، پس‌فردا. روز موعود، متن کتاب را به دست من دادند و گفتند شما عربی را بخوانید، و من ترجمه را با آن تطبیق می‌کنم. چند سطر از متن عربی را با شکل و اعراب خواندم، اعجاب نمودند و فرمودند چطور شما جملات عربی را با اعراب و شکلِ کامل درست می‌خوانید. گفتند مدارس جدید از این قبیل نمی‌پرورد. گفتم من قسمتی از علوم قدیم و عربیت را در خارج از مدارس جدید تحصیل کرده‌ام. از آن پس، مرا به همکاری انتخاب کرد» (مقالات۱، ص یازده؛ کوتاه و بازنویسی شده).

‎👉پاره‌ی دیگر هم‌این یادداشت

● در پویه‌ی زبان فارسی⁦
گزیده‌ی یادداشت‌ها در فرهنگ، زبان و ادبیات
https://www.group-telegram.com/us/OnPersianLanguage.com/

BY در پویه‌ی زبان فارسی ● هادی راشد