🚪 «در» یا «درب»؟

✍️ «در» و «درب» هردو درست‌اند، ولی بیشتر به دو دلیل «درب» می‌نویسند:
📌 ۱) «درب» را معمولاً گونهٔ رسمیِ «در» تلقی می‌کنند، درصورتی‌که «در» غیررسمی نیست و از قدیم (حتی پیش از «درب» و با بسامد فراوان) در فارسی به‌کار رفته و هنوز هم می‌رود:
📖 - «حاجبان [...] بر درِ سرای بودند.» (ترجمۀ تفسیر طبری، ۱۴۶۸/۶)
📖 - «چون به درِ خانه رسیدم، [...] درِ خانه بزدم.» (پند پیران، ۱۲۸)
📖 - «آرام‌آرام مرگ بر در می‌کوبد.» (اسلامی ندوشن، روزها، ۱۳/۱)
📖 - «مرد، بر درِ این معبد، مسحور شده‌است.» (شریعتی، هبوط در کویر، ۵۲۲)

📌 ۲) برای اشتباه نشدنِ «در» با حرف اضافهٔ «در» معمولاً «درب» می‌نویسند، درصورتی‌که بافت ابهام‌زداست و بهتر است همه‌جا «در» بنویسیم («درب» نیز البته غلط نیست، هرچند نشان‌دار است).

💡 یادآوری:
✍️ در گذشته، «درب» بیشتر به معنای «دروازۀ شهر یا کاروان‌سرا» به‌کار می‌رفته:
📖 قرن ۹: «قم را چند راه است و چند درب و چند میدان.» (تاریخ قم، ۲۰)
و به‌ندرت به معنای «درِ» ورودی خانه و مانند آن:
📖 قرن ۱۰: «چون شام شود، درب خانه را مضبوط نمایند.» (ارشادالزراعه، ۲۷۹)
#واژه‌شناسی
سید محمد بصام
@Matnook_com

🔺مهدیه کوهی‌کار، نویسنده و منتقد ادبی، از ویراستاران مؤسسه

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

چگونه سریع و بدون خطا شماره‌ردیف خودکار در جدول درج کنیم؟
#ورد
سید محمد بصام
@Matnook_com

🧠 دربارهٔ «شست‌وشوی مغزی»

✍️ ۱) در دانش زبان‌شناسی و فن ویرایش زبانی، «گرده‌برداری» (یا، به یک اعتبار، «ترجمۀ قرضی») یکی از فرایندهای رایج واژه‌سازی در زبان برای بیان مفاهیم جدید است که از رهگذر آن، هریک از بخش‌های یک واژه یا عبارت از زبان مبدأ به زبان مقصد ترجمه می‌شود. گرده‌برداری لزوماً ناپسند و نادرست نیست و معمولاً موجب غنای واژگانی زبان می‌شود.

✍️ ۲) در فارسی، صدها واژۀ گرده‌برداری‌شده وجود دارد که یکی از آن‌ها «شست‌وشوی مغزی» (brainwashing) است. این اصطلاح ـ که به معنای «کوشش سازمان‌یافته برای از میان بردن باورهای شخص و جایگزینی باورهای دیگر از راه جدا کردن او از محیط فکری‌اش و ایجاد محیطی متفاوت با آن» است ـ در زبان گفتار و نوشتار رواج دارد و کاربردش بی‌اشکال است:
📌 «امروزه شستشوی مغزی به‌سادگی صورت می‌گیرد و [...] تجربه اثبات کرده‌است کسانی که شستشوی مغزی می‌شوند از عقاید خود تا پای جان دفاع می‌کنند.» (جلال‌الدین قیاسی، مبانی سیاست جنایی حکومت اسلامی، ص ۳۰۴)
📌 «باید شما را شست‌وشوی مغزی داد. باید این افکار منجمدِ مبتذل را از مغزتان بیرون کرد.» (امیرحسن چهل‌تن، دخیل بر پنجرۀ فولاد، ص ۱۲۲، به نقل از فرهنگ بزرگ سخن، ذیل سرواژۀ «شُست»)
📌 «مردم رو شستشوی مغزی می‌ده و نمی‌ذاره حرف‌هام رو باور کنن.» (مهناز کریمی، سنج و صنوبر، ص ۱۱۱)

✍️ ۳) سخن پایانی (the last word): اگر ترجمۀ آزاد (free translation) کردیم یا برای مثال (for example) کتابی بازچاپ (reprint) شد، با آغوش باز (with open arms) به پیشواز هرگونه ترجمۀ قرضیِ (loan translation) مفید برویم و البته غلط‌‌های املایی (spelling mistake) را هم بگیریم، زیرا کسانی که تحصیلات دانشگاهی (university education) دارند، در کشورهای جهان‌ سوم (the Third World) و درحال‌ توسعه (developing country)، با آسایش خاطر (peace of mind) گرده‌برداری‌ها را به‌کار می‌برند و ‌آن‌ها را بیشتر موجب آزادی بیان (freedom of speech) می‌دانند تا تهدیدی (threat) برای زبان. این فرسته (post) صرفاً جهت شست‌وشوی مغزی (brainwashing) شماست! 😊 (این بخش به‌طنز و با برخی از واژه‌های گرده‌برداری‌شده در فارسی برای نمایش رواج آن‌ها ساخته شده‌است.)
#زبان‌شناسی #گرده‌برداری
سید محمد بصام
@Matnook_com

✍️ وقتی می‌نویسیم «ویراستار: مصطفی ملکیان»، یعنی مصطفی ملکیان ویراستار است یا ویراستار مصطفی ملکیان است. ولی وقتی می‌نویسیم «ویراسته: مصطفی ملکیان»، یعنی مصطفی ملکیان ویراسته است یا ویراسته مصطفی ملکیان است! بنابراین اینجا دونقطه اضافی و نادرست است و تنها در صورتی درست است که به‌جای «ویراسته» بنویسیم «ویراستار». در نتیجه:
🗝 یا ویراستۀ مصطفی ملکیان (بی دونقطه)؛
🗝 یا ویراستار: مصطفی ملکیان (با دونقطه).

💡 یادآوری:
بهتر بود بر روی جلد نوشته می‌شد «ویراستار فارسی: مصطفی ملکیان». همچنین، درست بود که می‌نوشت «مترجم و محقق: انشاءالله رحمتی»، نه ترجمه و تحقیق: انشاءالله رحمتی.

📌 حتماً این را ببینید: یک دونقطهٔ غلط!
#نشانه‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com

«زغال» یا «ذغال»؟
واژه‌های دواملایی را چگونه بنویسیم؟
#املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com

چهار واژۀ زیر همیشه پیوسته (سرهم):
اینجا، آنجا، آنچه، آنگاه.

چهار واژۀ زیر همیشه با نیم‌فاصله:
این‌که، آن‌که، این‌ها، آن‌ها.
#املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com

شیوۀ آموزش کاربرد نشانۀ نقطه‌ویرگول
به دانش‌آموزان پایۀ سوم و چهارم ابتدایی
در ۵ گام همراه با کاربرگ (برگۀ تمرین)

این شیوه‌نامۀ مختصر را به درخواست یکی از دانشجویانم، که آموزگار مقطع ابتدایی است، نوشته‌ام. امیدوارم برای شما و دیگر آموزگاران نیز مفید باشد.
#نشانه‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com

دربارۀ «بلک‌فرایدی» و معادل آن در فارسی

📜 پیشینۀ تاریخی:
«بلک‌فرایدی» به رسوایی بازار طلا در جمعه، ۲۴ سپتامبر ۱۸۶۹، در آمریکا برمی‌گردد که زمین‌دارانی پس از جنگ‌های داخلی آمریکا با احتکار طلا به سودهای کلانی رسیدند، اما با مداخلۀ دولت و عرضۀ گستردۀ طلا قیمت‌ها سقوط کرد و زندگی بسیاری نابود شد. از آن پس، این روز «جمعۀ سیاه» نام گرفت. این نام سپس به روز خریدهای ارزان تبدیل شد و امروزه به معنای «حراج بزرگ در آخرین جمعۀ نوامبر» در بسیاری از کشورهای جهان رواج دارد.

🌐 بلک‌فرایدی در ایران:
گسترش فضای مجازی و کمرنگ شدن مرزهای فرهنگی موجب ورود این سنت غربی به ایران شده‌‌است (مانند ولنتاین و هالووین). اگرچه زمان آن با تقویم ایرانی همخوانی ندارد و آخرین جمعۀ اسفند مناسب‌تر است، اما فروشگاه‌های آنلاین و مراکز خرید ایرانی با ارائۀ تخفیف‌های ویژه از این فرصت برای جذب مشتری و افزایش فروش استفاده می‌کنند.

📚 معادل «بلک‌فرایدی» در فارسی:
ترجمۀ لفظ‌به‌لفظ Black Friday «جمعۀ سیاه» است. این عبارت پیش‌تر در ایران یادآور کشتار ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ در میدان ژاله بود، اما به‌تدریج بار معنایی اقتصادی آن غالب شد و آن رویداد تاریخی از ذهن‌ها رنگ باخت. از آنجا که «جمعۀ سیاه» به‌اصطلاح تیره بود، یعنی برای فارسی‌زبانان بیانگر مفهوم اصلی نبود، برخی عبارت «حراج جمعه» را به کار بردند و سپس، طبق فرایند «آمیزه‌سازی»، به‌طور طبیعی واژۀ «حراجمعه» را ساختند («آمیزه‌سازی» (blending) به معنای «ادغام بخش‌هایی از دو یا چند واژه و ساختن یک واژهٔ جدید از آن‌ها» است).

🇮🇷 امروز، در شرایط هجوم سیل‌آسای واژه‌های بیگانه، بهتر است برای پاسداشت زبان فارسی «حراجمعه» یا دیگر تعابیر فارسی (مانند «جمعۀ شگفت‌انگیز») را به کار ببریم و به سهم خود از رواج واژه‌های بیگانه جلوگیری کنیم.
#واژه‌شناسی
سید محمد بصام
@Matnook_com

✍️ هنگامى جمله‌های معترضه یا عبارت‌های تأکیدى را میان دو تیره مى‌گذاریم که دور از ذهن و نامرتبط با جملهٔ اصلى باشند یا بخواهیم آن‌ها را برجسته کنیم. بنابراین جملهٔ تصویر باید این‌گونه نشانه‌گذارى شود:
درست است که قاتل ـ‌ و نمی‌دانم هر کوفتی ـ هستی، ولی آدم خیلی خوبی هستی. (رِی لوریگا، تفنگ برادرم، مترجم: اسدالله امرایی، از اینستاگرام نشر چشمه)

💡 یادآوری:
🗝 ۱) شمارۀ نویسۀ «ـ» در ورد ۰۶۴۰ است.
🗝 ۲) در این کاربرد، قبل و بعد از آن فقط یک فاصلۀ معمولی می‌‌آید.
📌 ببینید: تفاوت ویرگول با تیره در جمله‌های معترضه یا تأکیدی چیست؟.
#نشانه‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com

🔺شیلا هاشمی، از تهران، عضو بازنشستۀ هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
👉 01:59
👉 03:35
🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔥 گروه آموزشی متنوک برگزار می‌‌کند:
🎁 دورۀ جامع ویرایش با ۵۱% تخفیف ویژه
✍️ برای نویسندگان، مترجمان و ویراستاران

🌟مدت دوره: ۳۰ ساعت ویدیوی ضبط‌شده (نمونۀ آموزش)
🌟۲ کارگاه در ۱ کارگاه: دستورزبان + ویرایش
🌟جزوۀ چاپی ۱۰۰صفحه‌ای کارگاه (رایگان) با پست رایگان (اینجا)

🌟بدون پیش‌نیاز و محدودیت (دسترسی دائمی به دوره بلافاصله پس از خرید)
🌟پشتیبانی دائم و ارتباط مستقیم با استاد دوره
💎عضویت در گروه هزاران پرسش‌وپاسخ ویرایشی
✅استخدام ویرایش‌آموزان (به‌صورت دورکاری)

🎁هدایا و مزایای رایگان دورۀ جامع (اینجا)
📚سرفصل‌های اصلی دورۀ جامع (اینجا)
❌تخفیف و هدایا فقط تا ۱۴ آذر! (ظرفیت محدود)

👩🏻‍💻مشاوره و ثبت‌نام: @MatnookAdmin3
🎞موفقیت‌های دانشجویان ما: @Matnook_01
@Matnook_com

🔍 تفاوت ویرگول با تیره در جمله‌های معترضه یا تأکیدی چیست؟

✍️ این ویدیو بخشی از قسمت ۴۸ دورهٔ جامع ویرایش است که به کاربردهای ویرگول در نشانه‌گذاری می‌پردازد.
📌 اینجا را هم ببینید.
#نشانه‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com

📚 فرهنگوارۀ واژگان اداری (۵۰۱ واژه)

🎯 هدف: شناسایی و جایگزینی واژه‌ها و عبارت‌های بیگانه و متکلفانه در نامه‌های اداری و متون رسمی برای افزایش روانی و شفافیت.

👥 مخاطبان: همۀ فعالان حوزۀ متون رسمی: کارمندان، مدیران، نویسندگان، ویراستاران، مترجمان.

💡 نکتۀ کلیدی: معادل‌های پیشنهادی صرفاً ترجمۀ تحت‌اللفظی نیستند، بلکه کاربردی و براساس جمله‌های واقعی انتخاب شده‌اند. مثال: «فی‌الجمله» ⟵ «به‌اجمال؛ به‌طور کلی؛ در مجموع».

✍️ یادآوری: این فرهنگواره بخشی از «دورۀ جامع نامه‌نگاری» است.

📥 از اینجا دانلود کنید.
#ویرایش_زبانی
سید محمد بصام
@Matnook_com

❌ ناویراسته (تصویر پیوست):
کدوم رمان ایرنیه
که بیش‌تر از یه‌بار خونده‌یش؟
(از اینستاگرام نشر چشمه)

✅ ویراسته:
کدوم رمانِ ایرانیه
که بیشتر از یه بار خوندیش؟

📚 نکته‌ها:
✍️ چون جمله را در دو خط نوشته‌اند، زیر «رمان» باید کسره گذاشت که «کدوم رمان، ایرانیه» خوانده نشود. اگر در یک خط می‌نوشتند، نیازی به کسره نبود.
✍️ سنت املایی و رسم‌الخطی فارسی بر پیوسته‌نویسی است و سه واژۀ «بیشتر» و «کمتر» و «بهتر» نیز همیشه پیوسته (سرهم)‌ نوشته می‌شوند. رسم‌الخط «بیش‌تر» غلط نیست، ولی زیاده‌روی در جدانویسی است.
✍️ عبارت «یه بار»، گذشته از این‌که چه نقشی در جمله دارد، عدد و معدود (گروه اسمی) است و باید بافاصله نوشته شود: یه بار، دو بار، ده بار، هزار بار، یه دفعه، دو دفعه، ده مرتبه،‌ هزار مرتبه، و ... .
🗝 ببینید: فاصله‌گذاری ۳۳۵ واژه و عبارت «یک»دار.
✍️ صورت گفتاری «خوانده‌ای‌‌اش» می‌شود «خوندیش»،‌ نه *خونده‌یش.
🔍 توضیح مختصر اما کمی فنی این‌که: ماضی ساده و نقلی کاملاً متفاوت تلفظ می‌شوند؛ تکیه در ماضی ساده بر روی هجای ماقبل پایانی است (xundiš') و در ماضی نقلی بر روی هجای آخر (xun'di:š). همچنین به جبرانِ حذفِ صامتِ میانجیِ همزه و ادغام مصوتِ پایانیِ صفتِ مفعولی و مصوتِ آغازینِ شناسۀ فعل، مصوت جدید کشیده‌تر تلفظ می‌شود. اما این تفاوت‌ها و تغییرات را به‌دلیل کاستی‌های ذاتیِ خطِ فارسی نمی‌توان به‌ تمامی و دقت نشان داد. بنابراین، در خط، «خوانده‌ای» به‌صورت «خوندی» (و نه *خونده‌ی) نوشته می‌شود و خواننده هم با توجه به بافت می‌تواند درست بخواند و ماضی ساده و نقلی را به‌آسانی تشخیص دهد. وانگهی، صورت نوشتاری «خونده‌ی» یادآور واژه‌های مختوم به e است که در حالت اضافه y میانجی می‌گیرند (مانند «گفته‌ی») و این ممکن است موجب گمراهی، تردید، یا درنگ نابجای خواننده شود. در ضمن، با استناد به پیکره‌های زبانی و بررسی منابع داستانی، نویسندگانْ فعل‌هایی مانند «خوانده‌ای» را به‌صورت *خونده‌ی نمی‌نویسند یا «رفته‌ای» را به‌صورت *رفته‌ی، بلکه آن را به‌صورت ماضی ساده می‌نویسند. برای نمونه، احمد محمود، در درخت انجیر معابد، ج ۱، ص ۲۴۳، «رفته‌ای» را «رفتی» نوشته‌است: «نکند همه را از آنجا کش رفتی؟»
#تمرین_ویرایش #زبان‌شناسی #املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com

✅دورۀ جامع ویرایش متنوک یک دورۀ تخصصی با موضوع ویرایش و درست‌نویسی است که آن را بر پایۀ دستورزبان زبان‌شناختی آموزش می‌دهیم.

✅در این دوره، که با روش جدید ما (دستورمحور) ارائه‌ می‌شود، هر کسی با هر شرایطی می‌تواند ویرایش و درست‌نویسی را در ۳۰ ساعت بیاموزد.

✅بیش از ۶۰ درصد از منابع و مطالب این دوره جدید است و در هیچ کارگاهی در ایران تدریس نمی‌شود. همچنین براساس تحقیقات ۱۵سالۀ ما و تجربیاتمان در آموزش به بیش از ۵۰۰۰ دانشجوست که به‌صورت کاربردی، فشرده، و پیشرفته در اختیار ویرایش‌آموزان قرار می‌گیرد.

💎سرفصل‌های دورۀ جامع ویرایش (۱۴ عنوان، ۱۴۴ زیرعنوان)

👩🏻‍💻اطلاعات بیشتر و ثبت‌نام آسان:👇
@MatnookAdmin3
🎞 ویدیو شرکت‌کنندگان قبلی:👇
@Matnook_01
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com