group-telegram.com/bijanabdolkarimi/14265
Last Update:
نقدی بر فردیدشناسی حسن محدثی
مهرداد کاشانی
---
## متن دکتر محدثی
سالروز وفات ایدئولوگِ خودخوانده‌ی انقلاب اسلامی
✍️ حسن محدثی گیلوایی
۲۵ مرداد ۱۴۰۴
امروز ۲۵ مرداد سالروز وفات دکتر احمد فردید است او همچون علی شریعتی از متفکران جریان‌ساز در ایران معاصر است بر افراد زیادی تأثیر گذاشته و واجد شاگردان و پی‌روانی بوده است. از این رو شخصیت فکری مهمی است و لازم است افکار و اندیشه‌هایش شناخته شود و درباره‌اش بحث و بررسی انجام گیرد.
مطالعه‌ی دو کتاب «دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان» و «غرب و غرب‌زدگی»، را برای شناخت اندیشه‌هایش و آن‌چه هایدیگریسم اسلامی نامیده‌ام به مخاطبان گرامی توصیه می‌کنم. احمد فردید در دهه‌ی شصت خود را به منزله‌ی ایدئولوگ انقلاب اسلامی معرفی کرده بود.
## خلاصه و نتیجه‌ی جستجوی دقیق بر اساس منابع مکتوب
پاسخ قطعی درباره ادعای «فردید خود را ایدئولوگ انقلاب اسلامی معرفی کرده»
۱. در هیچ‌یک از منابع معتبر، چه ویکی‌پدیا و چه آثار پژوهشی (مانند کتاب‌های علیرضا آیت‌اللهی یا علی میرسپاسی یا سایت رسمی فردید)، هیچ نقل قول مستقیمی از احمد فردید وجود ندارد که صراحتاً یا حتی تلویحاً گفته باشد:
«من ایدئولوگ انقلاب اسلامی هستم»
یا
«نقش ایدئولوگ، تئوریسین یا مرجع فکری انقلاب اسلامی را خود بر عهده گرفته‌ام.»
۲. برخی منابع (به‌ویژه در سایت‌های خبری و مقالات تحلیلی، مثل پرونده ویژه تسنیم) تنها به دیدگاه‌های موافق و مخالف نسبت فردید و انقلاب اسلامی اشاره دارند.
- گروهی او را «زمینه‌ساز فکری» یا «تئوریسین رویکرد رادیکال به غرب» می‌نامند.
- گروهی تصریح می‌کنند: «فردید در مبارزات سیاسی، مشارکت مستقیم نداشت، و نظراتش به صورت عمومی مورد استفاده مردم قرار نگرفت و او نقش مستقیمی در انقلاب نداشت، پس نمی‌توان او را ایدئولوگ رسمی انقلاب نامید.»
اما حتی این منابع نیز ادعای انتساب مستقیم منصب ایدئولوگ یا تصریح فردید بر چنین موضعی را بیان نمی‌کنند.
۳. در آثار پژوهشگران غربی (مانند میرسپاسی) و آرشیو گفت‌وگوها، فردید عمدتاً به عنوان فیلسوف یا ناقد غرب و ابداع‌کننده‌ی اصطلاح «غرب‌زدگی» معرفی می‌شود و اگر هم هم‌زمانی یا اثری بر فضای ایدئولوژیک انقلاب دیده شود، این یک برداشت بعدی یا کار پژوهشگران و مفسران است، نه ادعایی از سوی خود فردید.
۴. در دفاعیات برخی همفکران فردید (مانند رئیس بنیاد فلسفی فردید، دکتر فرنو؛ مصاحبه تسنیم) دقیقاً آمده:
> «…گروهی معتقدند فردید تئوریسین یا ایدئولوگ انقلاب بوده، اما باید توجه کرد که… فردید مشارکت سیاسی مستقیم نداشت و نمی‌توان او را رسماً ایدئولوگ انقلاب اسلامی دانست.»
## سابقه احمد فردید
احمد فردید (۱۲۹۱–۱۳۷۳) فیلسوف و مدرس دانشگاه تهران، مشهور به طرح و گسترش اصطلاح «غرب‌زدگی». آثارش عمدتاً پس از مرگ و به‌صورت گردآوری‌شده از درس‌گفتارها و مصاحبه‌ها منتشر شد. او به‌طور مستقیم کتابی تألیفی منتشر نکرد. همین امر باعث می‌شود حتی ارجاع به کتاب‌هایی مانند «دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان» یا «غرب و غرب‌زدگی» نیز استناد با واسطه باشد، چون این آثار متون پیاده‌سازی‌شده از گفتار و جلسات او هستند، نه نوشته‌ی مستقیم به قلم خودش.
حسن محدثی گیلوایی، جامعه‌شناس، استاد دانشگاه، و نویسنده در حوزه جامعه‌شناسی دین و نقد اجتماعی. در نوشته‌های او، ترکیب تحلیل نظری و زبان انتقادی تند دیده می‌شود و گاهی یادداشت‌های رسانه‌ای‌اش بار احساسی و خطابی بیشتری نسبت به مقالات آکادمیک دارند.
## نقد پیشنهادی بر نوشته دکتر محدثی
متن دکتر محدثی بیش از آنکه یک نقد فلسفی یا جامعه‌شناختی روشمند باشد، ساختار و لحن یک یادداشت ژورنالیستی دارد. استفاده از ترکیب «ایدئولوگ خودخوانده» بدون هیچ سند مستقیم از فردید، مبتنی بر ارزیابی رسانه‌ای است نه تحلیل مستند علمی. همچنین، ارجاع به دو کتاب «دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان» و «غرب و غرب‌زدگی» به‌عنوان منابع شناخت اندیشه فردید، بدون ذکر این نکته که این دو اساساً گفتارهای پیاده‌شده و نه نوشته‌های تألیفی فردید هستند، ضعف روشی جدی محسوب می‌شود؛ چرا که لایه‌ای دیگر به واسطه بودن سند اضافه می‌شود.
به‌ویژه با توجه به اینکه محدثی جامعه‌شناس است، انتظار می‌رود:
- از روش‌شناسی دقیق علمی و ارجاع به منابع اولیه بهره بگیرد.
- تفاوت میان برداشت رسانه‌ای و داده مستند را روشن کند.
- جایگاه تاریخی فردید و نسبتش با انقلاب اسلامی را با تحلیل نظری و شواهد معتبر بازسازی نماید.
در عوض، متن او کوتاه، حکم‌دهنده و فاقد لایه‌های تحلیلی است؛
بیشتر به موج‌سواری بر افکار عمومی می‌ماند تا به نقدی عالمانه و رادیکال. این رویکرد، شکاف آشکاری میان جایگاه دانشگاهی نویسنده و کیفیت روشی متن ایجاد کرده است.
BY بیژن عبدالکریمی
Warning: Undefined variable $i in /var/www/group-telegram/post.php on line 260
Share with your friend now:
group-telegram.com/bijanabdolkarimi/14265