بَسوته‌ جِنِگل (جنگل سوخته)

آواز: بانو #فاطمه_مهلبان
شعر: داوود کیاقاسمی
تنظیم: بنیامین‌ عمران
نوازنده سازهای بادی: یاسر گرجی


تش‌هایته جِنگِل و اوجا بسوته
(آتش گرفت جنگل و درخت نارون سوخت)
بلندِ ممرز و افرا بسوته
(کهن درختانِ  ممرِز و افرا نیز سوختند)
هوای سر، سیو تیکا بسوته
(در آسمان، توکای سیاه‌پر سوخت)
بِنه، پلنگِ هسّکا بسوته
(و در زمین، تا مغز استخوان پلنگ سوخت)

کجه بورم سر هادم شه صدا ره؟
(به کجا روم صدا سر دهم؟)
دس به دامِن بَیرم کدیم خِدا ره؟
(دست به دامان کدامین خدای شوم؟)

#نوای_ماندگار🎼

🎶 به اصفهان رو
(آواز اصفهان)
زنده یاد استاد #جلال_تاج_اصفهانی
به بهانه ۱۳ آذر -سالروز درگذشت تاج اصفهانی
(زاده ۱۲۸۲ -- درگذشته ۱۳۶۰ اصفهان)

آهنگ : زنده‌یاد #علی‌اکبر_شهنازی
ترانه‌سرا : زنده‌یاد #ملک‌الشعرا_بهار
نی: زنده‌یاد #حسن_کسایی
تار: زنده‌یاد #جلیل_شهناز
ویولن: #جهانبخش_پازوکی
تنبک: #جهانگیر_بهشتی


ای بت اصفهان زان شراب جلفا ساغری در ده ما را
ما غریبیم ای مه بر غریبان رحمی کن خدا را


شب آرام


🆔 @XeradsarayeFerdosiYazd

علت بروز انقلاب در ایران از دید #علینقی_عالیخانی ، معمار توسعه اقتصادی ایران در دهه طلایی ۱۳۴۰


🆔 @shahname_yazd

تاثیر عوامل زمین‌شناسی در تغییر مسیر رودخانه هیرمند و نقش تاریخی آن در جابجایی سکونتگاهها در سیستان

پژوهشی بسیار مهم و ارزنده از هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان
مستند انگاره ریشه تاریخی داستان زال و رودابه.


🆔 @XeradsarayeFerdosiYazd

‍ راز #سیمرغ_و_زال
س- انگاره‌ای از ریشه تاریخی زال و رودابه

نخست – انگاره‌های زمینه
در جستارهای این درگاه دیدیم:

١. بخش آغازین شاهنامه همچون سرتاسر این خردنامه، بازگوکننده سرگذشت راستین نیاکان است. ژرفای هرچه بیشتر تاریخ، همراه است با دگرگونی و پیچیده شدن سرگذشت راستین در پیرایه های بیشتر!

٢. رویدادها و پدیده‌های راستین در فرایند خودبه‌خودی در ناخودآگاه نیاکان «جاندار انگاری» شده و با پیرایه‌های یادشده درمی‌آمیزند و به پیکر «استوره» یابهتر بگوییم، «تاریخ استوره‌ای» در می‌آیند!

٣. در زبانهای آریایی، زمین و هرچه در دل آن است نام «مادینه» و دسته‌ها و تیره‌ها و گروه‌های مردم -افزون بر «روزگار/دوران تاریخی»- نام «نرینه» می‌گیرند!

۴. خاندان نریمان/نیرم در شاهنامه نماد زادمان‌هایی از سکایان است که در هزاره‌های پنجم و چهارم پ.ز در کرانه‌های پایین‌دست هیرمند/هلمند یکجانشینی گزیدند! اینان مردمان تنومند و ستبری بودند که در جنگاوری همتا نداشتند! (اینجا را ببینید)
دانایی و فن و بویژه دانش پزشکی در میان این دسته از ایرانیان پیشرفتهای شگرف و شایانی داشت که یافته‌های شهر سوخته گواهند! (اینجا را ببینید)

۵. ناهنجاری ژنتیکی آلبینیسم یا زالی در میان این تیره‌های سکایی گسترده بود! «زال» نمادی است از این دسته از باشندگان سیستان آن روزگار! (اینجا را ببینید)



دودیگر: یافته‌های دانش امروز:

۶. گذرراه(مسیر) رود هیرمند(دریای‌هلمند) در گذر روزگاران چندبار دگرگون شده. برای این دگرگونی دست‌کم چهار گام شناسایی شده است. در هریک از این گامها، هیرمند گذرراه خود را به سوی شمال گردانده تا ریزشگاه آن گام به گام از «گود زره» (در مرز افغانستان و پاکستان امروز) به سوی هامون کنونی چرخیده است و همچنان هم آبراه «شیله» از جنوب هامون، سرریزهای این دریاچه را به «گود زره» رهنمون می‌شود! (نک. نگاره پیوست)

٧. بررسی‌های زمین‌شناسان گویای آن است که در یکی از دیرین‌ترین چرخش‌ها، گذرراه هیرمند از گودزره به گذرراه رامرود درمی‌غلتد و در کنار این گذرراه تازه، شهرها و روستاهایی ساخته می‌شود که بزرگترین آنها امروزه «شهرسوخته» نامیده شده است!(اینجا را ببینید)

٨. در چرخش‌ سپسین به سوی شمال، در پایان هزاره دویُم پ.ز (سه‌هزار تا سه هزار و پانسدسال پیش!) هیرمند به گذرراه «سنارود» می‌غلتد و گذرراه پیشین(رامرود-شهرسوخته) خشک می‌شود و باشندگان آبادی‌های پیرامونی نیز ناگزیر جابجا می‌شوند!



برآیند و انگاره پیشنهادی:

٩. سرچشمه گرفتن رودهای بزرگی چون «سِند» و «هیرمند» از نزدیکی کابل -در پیوند با اندیشه های مهری- مایه انگارش روانسازی آب به فرمان ایزدبانوی آبها (اردویسور آناهیتا) شده است و مردم آن دیار پادشاه آبها ‌انگاشته‌ شده و نام «مهراب»(میراب) برایشان انگاشته شد! «رود سند» به آبهای آزاد (فراخکرت) و هیرمند به گودزره (در بندهش«کیانسه»-بهار74) ریختند!

١٠. نام «رودابه» (رود+آب+ه)، دختر «مهراب=میراب» نماد رودی شد که از کابل سرچشمه گرفته و به گودزره(کیانسه) می‌ریخت!

١١. آمیزش «زال» نماد خرد و دلاوری سکایان سیستان با «روداوه» (نماد آبی که این مردم را سیراب و بهره ور می سازد) مایه به دنیا آمدن زادمانی تواناتر (رستم) و بی‌همتا می‌شود!

١٢. «پیوند زال و روداوه» و «بردن روداوه» به «زابل»، گویای چرخش تاریخی گذرراه هیرمند از گودزره(کیانسه) به سوی زابل (شهرسوخته) و روان شدن آن در گذرراه رامرود است! داستان شاهنامه این پیام را نیز در بر دارد که این چرخش، می‌تواند برنامه‌ریزی شده و به رای و به دست مردم زابل بوده باشد که با روشهای گوناگون آبخیزداری آب را به دشت زابل آن روزگار(شهرسوخته) رسانده و ازآنجا باز در گذر راه «شیله» به سوی «گودزره» روان ساخته‌اند! این کار از دانش مردم شهرسوخته دور نبوده است!

١٣. ناهمداستانی منوچهر و سام را نگارنده به دگرگونی ناخواسته زیست‌بوم و جابجایی‌هایِ ناگزیر و از دست رفتنِ بخشی از داشته‌ها و نیز افتادن خیزاب‌ها در کشتزارها پیوند می‌دهد! نه آن‌گونه که افزایندگان به شاهنامه این رویداد شگرف را به «بت‌پرستی» و «ضحاک‌تباری» مهراب پیوند داده اند!

این انگاره برآیند بررسی‌های آغازین نگارنده است و تنها به امید پژوهش‌های بیشتر دانش‌پژوهان تا رسیدن به یک نگره استوار در این زمین پیشکش می‌شود!


پاره‌ای یاری‌نامه‌ها:

١- تاثیر عوامل زمین شناسی در تغییر مسیر رودخانه هیرمند و نقش تاریخی آن در تغییر سکونتگاه‌ها در سیستان (اینجا)

٢- دریاچهٔ هامون در روایات ملی ایران و جایگاه آن در آخرالزمانی زردشتی (اینجا)

٣- بندهش - مهرداد بهار


@ShahnamehToosi

پلنگ ایرانی (نام علمی: Panthera pardus saxicolor) یکی از زیرگونه‌های بزرگ و در معرض خطر انقراض پلنگ است که در خاورمیانه و به ویژه در ایران یافت می‌شود . این گربه‌سان بزرگ، نماد حیات وحش ایران بوده و به دلیل زیبایی، ابهت و قدرت منحصر به فردش شناخته می‌شود.
کوهستان‌ها عرصه اصلی حضور پلنگ ایرانی هستند و این گونه در مناطق مختلفی از جمله جنگلی، بیابانی و کوهستانی پراکنده است. در ایران تقریباً در تمام استان‌ها (به جز برخی مناطق مانند همدان) پراکندگی دارد. برخی از مهم‌ترین زیستگاه‌های آن عبارتند از:
پارک ملی گلستان
منطقه حفاظت شده کوه بافق یزد
مناطق شمالی و شمال شرقی مانند آذربایجان شرقی (منطقه کیامکی)

که یکسر بتازید و جنگ آورید
همه راه و رسم پلنگ آورید!



🆔 @shahname_yazd

#نوای_ماندگار🎼

🎶 تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم
بانو #مهدیه_محمدخانی
به بهانه زادروز هنرمند (۱۴ آذر ۱۳۶۵ تهران)

آهنگ : #بهزاد_عبدی
شعـر : زنده‌یاد #مهدی_اخوان_ثالث


ز پوچ جهان هيچ اگر دوست دارم
تو را ای كهن بوم و بر دوست دارم
تو را ای كهن پير جاويد برنا
تو را دوست دارم، اگر دوست دارم
تو را ای گرانمايه، ديرينه ايران
تو را ای گرامي گهر دوست دارم
تو را ای كهن زاد بوم بزرگان
بزرگ آفرين نامور دوست دارم


شب آرام


🆔 @XeradsarayeFerdosiYazd

هر آن جا که روشن بود راستی،
فــروغ دروغ آورد کاستی!!
#فردوسی

به یاری یزدان،

نشست فرهنگی این هفته
انجمن شاهنامه فردوسی یزد
با همکاری
انجمن شاهنامه چکامه مهر
و خردسـرای فردوسی یزد


سر ساعت ۱۸:۰۰ شنبه ۱۵ آذر
جایگاه : دانشگاه امام‌جواد(ع) یزد
میدان اطلسی؛ بلوار شهیدان اشرف، بلوارجوادالائمه

زنده‌یاد استاد #احسان_یارشاطر:

وطن من زبان فارسی‌ست.

باهم به #ایران می‌اندیشیم و فرهنگ می‌گستریم.


🆔 @shahname_yazd

🆔 @XeradsarayeFerdosiYazd

با درود و بهترین آرزوها برای هفته نو ، پیشکش این هفته نیز دیگر سخنی سخته از خردنامۀ فرزانۀ توس.

مهرورزتان - سیروس حامی

#آیین_کشورداری_در_شاهنامه_۱۹


@ShahnamehToosi

مردم برای مسئولان هیچ‌کونه اهمیتی ندارند!

🗣 #رشیدی_کوچی


🆔 @shahname_yazd

🟢پاییز ۱۴۰۴، سرانجام در نیمه دوم آذر رونمایی خواهد کرد و وطن سیراب خواهد شد!🟢

🔖@darvishnameh

1️⃣ همه خبرها و تحلیل مدل‌های هواشناسی تایید می‌کند که در طول چند روز آینده، چنان بارندگی متراکم، شدید و انبوهی بخش‌های بزرگی از غرب تا شمال کشور را دربرمی‌گیرد که سبب خواهد شد تا میانگین ریزش‌های آسمانی کل کشور از آستانه نرمال هم عبور کند! و این خاصیت سرزمین‌های خشک است ...

2️⃣راه آنکه در مواجهه با خشکسالی یا ترسالی غافلگیر نشویم، تغییر چیدمان توسعه و انتخاب اقتصادی است که آب‌محور نباشد؛ وگرنه پیوسته از خشکسالی یا سیل آسیب خواهیم دید!

3️⃣یادمان باشد: برای ناخدایی که نمی‌داند به سوی کدام بندر رهسپار است، هر بادی نامساعد است. آقایان مسوول در کشور! اگر واقعاً دلتان برای مملکت می‌سوزد، مصرف آب در بخش کشاورزی را دست‌کم ۳۰ میلیاردمتر مکعب کاهش داده و این کاهش را صرف حقابه هورالعظیم، شادگان، بختگان، گاوخونی، دریاچه ارومیه، جازموریان و دیگر تالاب‌های خشک‌شده وطن کرده و از شدت ناترازی منابع آب و وسعت چشمه‌های گرد و خاک بکاهید تا وطن، زیست‌پذیرتر شود.

#خبر_خوش_پاییزی
#محمد_درویش

عکس دست جمعی مهمانان حاضر در رویداد شصتمین سالگرد تاسیس دانشگاه شریف در سیلیکون ولی آمریکا
۱۵ نوامبر ۲۰۲۵

سند افتخار دانشگاه یا .....

هزاران میلیارد سرمایه انسانی


🆔 @shahname_yazd

🔥 خوارداشت نافرخنده نمادهای پرشکوه ایران فرهمند

🗣 استاد دکتر #علیرضا_قیامتی

🔷یکشنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۴

💠#بنیاد_فردوسی_مشهد

🛫 @bonyadeferdowsitous

ایران را نمی‌توان با یک توهین لرزاند؛ ایران از سینهٔ کوه می‌جوشد، از خاکِ فردوسی و فریادِ کاوه، از رگ‌های نسلی که درفش کاویانی را نه یک نشان، که نفسِ خود می‌داند. این خاک را قرن‌ها بلا آزموده و هنوز ایستاده است؛ هر تیری که سوی این درفش پرتاب می‌شود، تنها روشنیِ معنا و هویت ما را آشکارتر می‌کند. ایران را نگاه کن؛ زخمی‌ست، اما زخم‌هایش تاریخ را زنده نگه می‌دارند. و دکتر قیامتی سخن از همین ایستادگی‌ می‌گوید.


🆔 @ShahnamehToosi

هر آن جا که روشن بود راستی،
فــروغ دروغ آورد کاستی!!
#فردوسی

به یاری یزدان،

نشست فرهنگی این هفته
انجمن شاهنامه فردوسی یزد
با همکاری
انجمن شاهنامه چکامه مهر
و خردسـرای فردوسی یزد


سر ساعت ۱۸:۰۰ شنبه ۱۵ آذر
جایگاه : دانشگاه امام‌جواد(ع) یزد
میدان اطلسی؛ بلوار شهیدان اشرف، بلوارجوادالائمه

زنده‌یاد استاد #احسان_یارشاطر:

وطن من زبان فارسی‌ست.

باهم به #ایران می‌اندیشیم و فرهنگ می‌گستریم.


🆔 @shahname_yazd

🆔 @XeradsarayeFerdosiYazd

‍ 💥ای جان جانانم!
✍️ #علی_مرادی_مراغه‌ای
@Ali_Moradi_maragheie


✅ 11آذر روز مرگ #میرزا_کوچک_خان است. در تاریخ ایران تقریبا،تمامی جنبشهای دور از مرکز،آغازی شورانگیز داشته اند اما پایانی دردناک و رقت انگیز. قیامهایی مانند: محمدتقی خان پسیان، شیخ محمدخیابانی، میرزاکوچک خان، ابوالقاسم لاهوتی، فرقه دمکرات آذربایجان، جمهوری مهاباد... آنان یا باید دارای چنان نیرویی میشدند که برای فتح قدرت ،بسوی پایتخت حرکت میکردند و یا در غیراینصورت، به مانند برکه ای می ماندند که کوچکتر و کوچکتر شده و سرانجام در خود بخشکند و بمیرند...

🌾هنگامیکه آتش جنگ جهانی اول شعله ور گشت با وجود بی طرفی ایران، بزودی تبعات آن، دامن ایران را نیز فرا گرفت وقتی قوای بیگانه، ایران را اشغال کردند حکومت ضعیف و زبون ایران تنها کاری که به فکرش رسید تغییر پایتخت از تهران به اصفهان بود که حتی قوای اشغالگر اجازه آنرا نیز ندادند!

🌾ارتش تزاری در شمال ایران تعدیات را از حد گذرانده دسته دسته آزادیخواهان مشروطه را به دار می آویخت و به زندان میکرد و از تجاوز به نوامیس مردم نیز صرف نظر نمیکرد...در چنین اوضاع اسف انگیزی که هیچکاری از دست دولت مرکزی بر نمی آمد یک مرد ایده آلیست که به تهران رفته بود تا در مدرسه محمودیه درس طلبگی خوانده امام جماعت گردد اما اوضاع اسف انگیز کشور، مسیر زندگیش را تغییر داده و عبا، نعلین و عمامه را تبدیل به تفنگ، فشنگ و نارنجک کرد! و او به زادگاهش برگشت تا کانونی برای مبارزه با اشغالگران سامان دهد...

🌾اما پس از هفت سال مبارزه ، سرانجام آن آتش سبز(نهضت جنگل) به خاکستر گرایید و از درون فرو پاشيد دوستان ديروز در مقابل هم قرار گرفتند، مردم از مبارزه خسته شده بسراغ زندگی خود رفتند،كوچك‌خان از ترس جان گرفتن دوباره كمونيست‌ها وارد عمل شده و حيدرخان، برجسته‌ ترين چهره چپِ ایران ناجوانمردانه كشته شد و بالاتر از همه، طبق معمول، چرخش سياسي دولت شوروی.
در آغاز سال 1922«آندریف معاون معاون امور خارجه آذربایجان به مسكو گزارش داد كه نهضت گیلان به طور كامل خاموش شد احسان الله خان به جمهوری آذربایجان گریخت ، كوچک خان كشته شد و روتشتین سفیر روسیه در تهران از انقلابیون خواست رشت را رها کرده به روسیه فرار کنند»
(Телеграмма Андреева в Москву.Декабрь, 1922 // АПД УДПАР, ф. 276, оп. 5, д. 1, л. 66–67)

🌾در شکستِ جنبش جنگل، همه دولتها به نوا و پیروزی رسیدند: دولت ایران،دولت انگلیس و مخصوصا دولت تازه تاسیس روسیه که با قطع حمایت از نهضتِ جنگل، توانست با لندن توافقنامه امضا کند و همچنین، توافق نامه ای نیز با دولت ایران که برایش یک دستاورد حیاتی بود.
نریمان نریمانف رئیس حکومت آذربایجان که در آن زمان از معدود افرادی بود که تا آخر معتقد بود باید از نهضت جنگل حمایت کرد وقتی چرخش سیاسی مسکو را دید با اعتراض به استالین و کمیته مرکزی حزب نوشت که «با دست خودمان جنبش آزادیبخش را در ايران خفه كردیم…»(مجله وارليق، زمستان 1368ش75. 74، سال 11،ص50)

🌾زمانی که پایان دردناک نهضت فرارسید مثل همیشه، ماهیت حقیقی افراد آشکار شد: برخی مانند خالو‌قربان با نيروهای خود به قشون مركزی پيوسته مقام سرهنگی گرفت، برخی مانند احسان الله خان با یارانش به روسیه پناه بردند اما کوچک خان ، مرگ را شجاعانه پذيرفت و بقول عبدالله مستوفی«بجای اینكه او هم مثل خالوقربان،تسليم شده و به رتبه سرتيپی نائل آيد در كوه از سرما نفله شد…»!( زندگاني من...ج3ص 364)
كوچك خان،نه پناهندگی روسیه را پذیرفت و نه ننگ تسليم به قوای دولتی را...

🌾روز شنبه 11 آذر1300ش فرا رسید قوای دولتی در تعقیبش بودند و او به همراه دوستش گائوک میکوشید از یکی از گذرگاههای کوههای تالش خود را به خلخال برساند دوستش دیگر توانِ رفتن نداشت میرزا او را بر دوش کشیده چند قدمی برد اما خود، بی ‌رمق افتاد، سرانجام مرگ از راه رسید و لحظات جان کَندنشان در گردنه کیلوان پایان یافت هر دو یخ زدند...
محمدخان سالار شجاع با تفنگچیهایش سررسید و بدستورش، رضا اسکستانی،سر میرزا را از تنش جدا ساخت تحویل خان طالش داد. سر را در رشت مدتی در معرض دید عموم گذاشته تا عبرت سایرین گردد! سپس خالو قربان خان(بقول مصطفی شعاعیان هالو قربان خان!) برای ابراز سرسپردگی به سردار سپه، سر بریده را به تهران برد.

🌾در تاریخ نگاری شوروی،از کوچک خان به عنوان،سخنگوی منافع صاحبان زمین و بورژوازی تجاری نام برده شده و به عقیده حکومت مرکزی ایران و قاتلانش در آن زمان،به عنوان خائن به مملکت...
اما پس از مرگش، وقتی جیبهای این خائن! و سخنگوی فئودالها را گشتند! تنها یک سکه یک ریالی یافتند با چند عدد سُنجد در کنارش...!

آهنگی نوستالژیک میرزا کوچک خان: تنظیمی از یکی از لالایی های گیلانی و با صدای نمناک #ناصر_مسعودی👇👇👇

نگاهی به نشست فرهنگی
انجمن شاهنامه فردوسی یزد

هنگام : شنبـه - ۱۵ آذر ۱۴۰۴
جایگاه : دانشگاه امام جواد یزد


🆔 @shahname_yazd

#نوای_ماندگار🎼

🎶 جاودانه (در آواز دشتی)
شاهکاری از زنده‌یاد #سیمین_آقارضی
به بهانه ۱۵ آذر زادروز سیمین آقارضی
(زاده ۱۳۱۷ -- درگذشته ۱۳۸۸ تهران)

نوازنده قانون: بانو #پریچهر_خواجه
نوازنده تنبک : #فرهاد_صفری


شب آرام


🆔 @XeradsarayeFerdosiYazd