🇷🇺🇧🇾 Назарбаев Ресей-Беларусь одағының болашағын шеше алмады

Назарбаев пен Путиннің соңғы бейресии жеке кездесуінде Қазақстанның Ресей-Беларусь одағына қосылу мәселесі де талқыланған. Дәлірек айтсақ бұл сұрақты Путин қойған, ал Назарбаев "билік менде емес қой" деп жауап берген. DALA INSIDE дереккөзі Путиннің ақсақалдан біраз геосаяси кеңес сұрағанын хабарлайды.

"Тоқаев пен Си арасындағы байланыс сөз болды. Путинді Си мырзаның Тоқаевты қаншалықты деңгейде қолдайтыны өте қатты қызықтырады. Бұл оның алдағы біршама маневрлар кезінде Си факторын ескеру керек пе, жоқ па деген сұрағына жауап іздеген түрі болуы мүмкін. Себебі Кремль Қазақстандағы тұңғыш АЭС таңдауы Си Цзиньпиннің пайдасына шешілді деген сигнал алып отыр. Мәскеу Қытайға тікелей қарсы шыға алмайды. Сондықтан ішкі қыжыл бар болса да, бұл шешімді жария түрде қабылдайды", - дейді DALA INSIDE дереккөзі.

Осы айда Астанада өтетін "Қытай-Орталық Азия" саммитінде CNNC корпорациясы мен ҚР Атом энергетикасы Агенттігі арасында ғасыр келісіміне қол қойылуы мүмкін. Егер ол жүзеге асса, онда Балқаш жағасында Қытайдың меншікті ұлттық ядролық жобасы - HPR-1000 реакторлары бой көтеретін болады.

Путин Назарбаевті араға жарты жыл салып екінші рет қабылдап отыр. Оның алдындағы жеке бейресми кездесу 2024 жылдың желтоқсанында, Нова-Огарево резиденциясында өткен еді. Жалпы бұл кездесулерде Назарбаев Путинге Қазақстандағы ішкі саяси ахуалды, кланаралық тартыстар барысын, кімнің не істеп жүргенін баяндап отыратын сияқты. Бастысы мұндай әрекеттер еліміздің мемлекеттік қауіпсіздігіне қауіп төндірмеуі тиіс.

Себебі Назарбаев мемлекеттік құпияны ұстаушы тұлға. Ол кімнің кім, ненің не екенін Қазақстандағы кез-келген адамнан анағұрлым жақсы біледі.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

🛩️ «Қарлығаш D12»: Қазақстан дрон державасына айналуды көздеп отыр

Қазақстан Ресей-Украина соғысының тәжірибесіне сүйеніп, өзін өте тиімді жағынан көрсеткен дрон типтерін саралау жұмысын бастап кетті. Тиімді, арзан және құрастыруы технологиялық жағынан оңай дрондарды жақын болашақта конвейерге қою көзделген.

«Паутина» операциясынан кейін дрондардың соғыс келбетін өзгерткеніне әскерилердің толық көзі жетті. Көлемі үлкен, бағасы удай қымбат стратегиялық бомбылаушы ұшақтарды құны 100 долларлық шағын дрондар қиратып жатқан картина үлкен держава мен шағын мемлекет арасындағы паритетке үлкен түзету енгізіп отыр. Аспанға бір мезетте миллион дрон жібере алатын шағын мемлекет кез-келген қарсыласқа қиындық туғызады. Біздікілер өз шансын енді түсінді», - дейді, DALA INSIDE дереккөзі.

Енді Қазақстан танк, ауыр артиллерия мен снарядтарға ғана иек арта бермей, қаржыландырудың көлемді бөлігін дрондарды құрастыру мен сатып алуға бағыттайтын болады. Дереккөздің айтуынша, дрон құрастыратын өндіріс Қытайға жақын аумақта орналасуы тиіс. Бұл қосалқы бөлшектердің логистикасы мен қауіпсіздік жағынан өте дұрыс шешім.

«Бұған дейін Қорғаныс министрлігіндегі ресейшіл басшылық саналы түрде дрондардың соғыстағы маңызын төмендетіп келген еді. Осының кесірінен Қазақстан алтын уақытын жоғалтып алды. Мүмкін қарсыласқа қарсы тұру үшін біздің арсеналымызда алғашқы уақытта 200 мыңдай арзан дрон болуы тиіс. Конвейерлі зауыт ашылса, осы мәселені 1-2 жылда түзетуге болады. Болашақта кемінде 5 миллион дрон ұстап отырсақ, бізге агрессия жасар алдында кез-келген мемлекет ойланады немесе біздің осы дрондарымызды диверсия арқылы құртуға тырысады», - дейді, дереккөз.

Бұл ретте Қытаймен технологиялық кооперация аса қажет екені түсінікті. Сол себепті Қытаймен тығыз жұмыс істеген «Қазпошта» компаниясының басшысы Әсел Жанасова Ақордаға алдырылды. Қорғаныс министрі ауысты. Дереккөз енді талантты инженерлер, программистер, жасанды интеллект пен радиоэлектронды режим мамандары бір жерге шоғырландырыла бастайтынын айтады.

Қазақстандық әскери FPV дрондардың алғашқы типі «Қарлығаш» деп аталуы мүмкін. Ол толық автономды болады деп күтіуде. Яғни радиоэлектронды күрес қатты дамыған заманда ешқандай байланысқа иек артпай, борттағы жасанды интеллект көмегімен өз бетінше шешім қабылдап, жаудың әскери техникасы, нысандары мен солдаттарын жоя алатын қабілетке ие болуы тиіс.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

🇰🇿🏦 Ұлттық банк азаматтардың 2,5 млрд теңгесін сақтап қалды

Ұлттық банктің Антифрод-орталығы ашылғалы бері 2,5 млрд теңге алаяқтардың қолына түспеді. Айта кету керек, бұл орталық өткен жылы банктер, құқық қорғау органдары мен байланыс операторларының басын біріктіріп құрылған болатын. Орталық осы уақыт ішінде 60 мыңнан астам инцидент тіркеді.

Кибер алаяқтықта жиі кездесетін жағдайлар – бұл телефон арқылы жасалатын алаяқтық (22%), жалған инвестициялық ұсыныстар және «дропперлік» карталар арқылы жасалатын операциялар (19%).

Ұлттық Банк жасанды интеллект технологияларын қолдану арқылы алаяқтық схемаларды болжау мүмкіндігін дамытуды жалғастырып жатыр.

Сонымен қатар, антифрод орталығы Бас прокуратура мен байланыс операторларының деректер базаларымен интеграцияланады. Айта кету керек, қазіргі уақытта Антифрод-орталығына 200-ден астам ұйым қосылған.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

💰 Amanat олигархтары. Депутаттың бизнес қабілеті Антикорды да қызықтырды

Amanat партиясы депутатының фирмасы Атырау облысында 141 тендерді жеңіп алып, 15 миллиард теңгеге мемлекеттік келісімшарттар алған. Мәжіліс депутаты болып отырған Әділ Жұбанов құрылтайшы болып табылатын «БатысАльянсСтрой» компаниясы 2016 жылдан бері Атырау аумағында сұмдық белсенділік танытуда. Келісімшарттардың басым бөлігі Атырау облысындағы қала құрылыс басқармасы мен түрлі аудандық әкімдіктермен жасалған. Қазіргі таңда фирманы есім-сойы мен әкесінің аты сәйкес келетін Жанабай Жұбанов басқарып отыр.

"Әрине, Мәжіліс депутатының өзі бизнес басқара алмайды. Жақын туысына беріп қояды. Бірақ тұтастай алғанда бәрібір оның беделі, таныстығы, сөзі бизнестің жүруінде үлкен рөл ойнайды. Қазір Антикор депутаттардың бизнесін, жүріс-тұрысын бір көзімен бақылап отыр. Әділ Жұбанов ерекше мониторингке әлдеқашан ілінген", - дейді, DALA INSIDE дереккөзі.

Болашақта Мәжіліс депутаттарының бизнесіне аудит жүруі мүмкін. Қазір мұндай идея Үкімет қабырғасында бейресми талқылануда. Себебі, Парламент қабырғасында жүрген халық "қалаулыларының" басым бөлігінің артында бизнес бар. Бірер жыл бұрын, депутаттардың жалақысының өсуіне мораторий жарияланғаны есте. Бірақ жалақымен күн көріп жүрген бір де бір депутат байқалмайды.

Әсіресе Amanat партиясының депутаттары билікке жақындығын алыс өңірлерде тыныш монетизациялап жатқаны туралы аз айтылып жүрген жоқ. Енді кешенді тексеріс басталуы мүмкін.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

🏠 Қазақстан «ипотекалық скандал» алдында тұр

Мемлекет өзі байқамай коммерциялық ипотекалық нарықты өлтіріп ала жаздады. Енді кінәлілерді жазалау процесі басталуы мүмкін. «Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі өз шешімінен өзі шошып кетті», - дейді, DALA INSIDE дереккөзі.

«Ипотека ЖТСМ-ындағы алтыбақан ҚНРДА төрайымы Мәдина Әбілқасымованың ең сәтсіз кейсі болайын деп тұр. Бұған дейін қаржы нарығын реттеу агенттігі еш уақытта дәл бұлай өз шешімін тез өзгертпеген болатын. Агенттіктің өз ішінде қазір эмоционалды толқулар жүруде. Кезінде бұл норманы модельдеп, дәлелдеп қорғаған қызметкерлер, яғни бас мамандар мен эксперттер таяқ жеп жатыр», - дейді, дереккөз.

Әңгіме екінші деңгейлі банктер ипотекасының жылдық тиімді мөлшерлемесін 20 пайыз деңгейімен шектеуге қатысты болып отыр. ҚНРДА осы норманы енгізіп, ол ереже 16-шы маусымнан бастап заңды күшіне енуі тиіс еді. Банктер өз қарсылығын ашық білдірмесе де, «техникалық жұмыстар» деген желеумен ипотека беруді мүлде тоқтата салды. Ал мемлекет банктерді коммерциялық ипотека беруге мәжбүрлей алмайды. Сондықтан агенттік шошып кетті де, норманың өз күшіне енуін қараша айына дейін шегеріп қойды.

«ҚНРДА ипотекадағы жылдық тиімді мөлшерлемені шектеуді ақырындап ұмыттырып, жалпы бұл норманы алып тастайтын сияқты. Себебі банктер «20 пайызбен ипотека беру бізге қызық емес» деген сыңай танытуда. Бұл шантаж да болуы мүмкін. Ондай болса банктер мемлекетті қалпақпен оңай қағып алды деп айтуға болады», - дейді, дереккөз.

Банктер ипотекадан бір күнде кетіп қалса, онда бұл нарықта тек мемлекеттік «Отбасы банк» қана қалады. Ал бұл ҚНРДА-ның жалпы қаржы нарығын дамыту, бәсекелестікті арттыру бойынша стратегиясына қайшы нәрсе. Сонда агенттік өзі дамытуы тиіс қаржы нарығын өлтіріп алуы ғажап емес.

Банктер биылғы жылдың бірінші тоқсанында 390 миллиард теңгеге ипотека берген. Базалық ставканың жоғары болуынан коммерциялық ипотека пайыздары қымбат болып тұр. Сондықтан кез-келген адам мақұлдау ала бермейді. Ол үшін борышкердің табысы жоғары, басқа кредиттері аз болуы тиіс. Ал жалпы нарықта берілген және төленіп жатқан ипотеканың жалпы сомасы 6,7 триллион теңгеге жетіп отыр. Бұл фундаменталды потолокқа жақындап қалғанымызды білдіреді.

Фундаменталды потолок деген не? Кредит алған 9 миллион қазақстандықтың 24 триллион теңге кредиті бар. Оның 6,7 триллион теңгесі ипотека. Отандастарымыздың табысы күрт артпаған жағдайда, олар қазіргі ипотеканың үстінен тағы ипотека қосып ала алмайды. Алдыңғысын жабуы тиіс. Сондықтан ипотека портфелі шамамен 8 триллиондық шекпен тоқтайды деген болжам бар.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

🤜 «Kazakh Invest» ұлттық компаниясының басшылығы келесі аптада «таяқ» жемек

2024 жылы Қазақстанға тікелей инвестиция тарту минусқа кіріп кетіп, оның таза ағыны минус 2,55 миллиард долларды көрсеткен. Бұл соңғы 30 жылда болмаған ең нашар және масқара көрсеткіш. Қазақстан инвестиция бойынша бүкіл Орталық Азия аумағының аутсайдеріне айналып отыр. Тіпті дәстүрлі аутсайдер Тәжікстан 291 миллион доллар инвестиция тартып, Қазақстаннан 10 есе озып кеткен. Ал Өзбекстан тікелей шетелдік инвестицияның таза ағынында Қазақстаннан жүз есе озып кетіп, 2,8 миллиард доллар тарта білген.

«Ақорда кабинеттерінде тікелей инвестицияға жауапты «Kazakh Invest» ұлттық компаниясы бір жыл бойы не бітірді?» деген заңды сұрақ қойылды. Компанияның бүкіл топ-менеджменті және басқарма төрағасы Ержан Елекеевтің жұмыс нәтижесіне өте нашар баға беріліп отыр. Кадрлық шешімдер жақын арада жариялануы тиіс», - дейді, DALA INSIDE дереккөзі.

Өз кезегінде «Kazakh Invest» былтыр негізгі капиталға салынған инвестициялардың Орталық Азия бойынша бізде ең көп болғанын айтып ақталуда. Ол көрсеткіш 41 миллиард доллардан асқан. Сонымен бірге, компания инвестицияның баяғыдай шикізаттық бағыттан кетіп, сапалы бағыттарға, әсіресе химия, металлургия, инфрақұрылымға келіп жатқандығын алға тартады.

«Негізі Қазақинвестты көп шырылдатпаса да болады», - дейді, дереккөз. Оның айтуынша, бұл ұлттық компания тек кішкентай және орташа инвесторлармен өз платформасында жұмыс істейді. Және елге келіп жатқан ірі инвестицияларда Қазақинвесттың еш әсері жоқ. 2023 жылғы рекордты инвестициялар шикізатқа қатысты болды. Мысалы, Теңізшевройлдың Теңіз кенішін кеңейту жобасы үлкен рөл ойнады. Ондай кездерде Қазақинвестпен ешкім ақылдаспайды да. Ірі тұлғалар өзара кездесіп, мәселені шеше салады. Жалпы, «Kazakh Invest» бар болса да, жоқ болса бізге келген, келмеген инвестицияларда оның ешқандай әсері жоқ.

«Kazakh Invest деген барда жалаңаш билеп тұрған қыз сияқты. Барға келген адам вискиге тапсырыс бере ме, бермей ме, оны билеп тұрған қыз емес, адамның қалтасындағы ақша көлемі, жалпы көңіл-күйі, ниеті шешеді ғой. Сол сияқты Қазақинвест пен инвестицияның арасында ешқандай байланыс жоқ», - дейді, дереккөз.

Іші бос, еш пайдасы жоқ, не істеп не қойып жүргенін білмейтін мұндай ұйымға акционерлік қоғам және ұлттық компания статусы тым артық сияқты. Сондықтан болашақта ол кішірейіп, ұлттық статусынан айрылып, ЖШС формасындағы шағын фирма болып қалуы мүмкін. Келесі аптада бір өзгеріс болары хақ.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

🎉 AMARKETS компаниясы Porsche Cayenne және тағы 100+ керемет сыйлықтар ұтыс ойынын жариялайды! 🎉

Брокерлік компания AMARKETS өзінің 17 жылдық мерейтойын атап өтіп, сізге Porsche Cayenne және жалпы құны $200 000 болатын 100-ден аса супер сыйлықты ұтып алу мүмкіндігін сыйлайды! 🚗💻📱

Қалай қатысамын дейсіз бе? Өте оңай:

🔸 Жеке кабинетіңіз болмаса — тіркеліңіз.
🔸 Жеке кабинеттегі «Менің купондарым» бөлімінен қатысатыныңызды растаңыз.
🔸 Сауда шотыңызды кемінде $500-ге толтырыңыз.
🔸 1 лот көлемінде сауда жасап, купонды белсендіріңіз.

Жеңімпаздар бірнеше кезең бойынша анықталады. Кездейсоқ сандар генераторы 2025 жылдың 20 январында, 2025 жылдың 21 апрелінде, 2025 жылдың 21 июлінде және 20 октябрында 25 ұтыс купонын таңдайды. Porsche Cayenne 2025 жылдың 27 октябрында бөлек ұтыс ойыны өткізіледі.

Купон саны шектелмеген — неғұрлым көп болса, жеңіске жету мүмкіндігіңіз де жоғары!

Саудаңыз табысты болсын, ал ұтыс — сәтті болсын!
Қатысу үшін — төмендегі сілтеме арқылы тіркеліңіз:

🛩️🇰🇿 Талғат Ардан күз басталмай тұрып Қазақстанға жеткізіледі

Түркия құзырлы органдары Антальяда ұсталған Талғат Арданды көп ұзамай Қазақстанға экстрадициялауға қарсы емес. Бейресми каналдар арқылы Ресей жағы да Ардан мәселесіне ендігі қызықпайтынын жеткізген дейді, DALA INSIDE дереккөзі.

«Росатомның Қазақстандағы бірінші АЭС-ті салатыны жарияланғанша, «Ардан-Тасмағамбетов» факторы Кремльдің қолындағы джокер болып отырған. Астана жақсы дипломатиялық маневр жасағандықтан, енді Тас картасымен ойнау Ресей үшін қисынсыз. Сондықтан ол күн тәртібінен кетеді. Бірақ Сол жағалау 2027 жылға дейін «Тасмағамбетов мәселесін» біржақты қылуы тиіс», - дейді, дереккөз.

Мәселені Иманғали Нұрғалиұлы тарапынан «президенттік сайлауға қатыспаймын» деген гарантия алу арқылы шешуге болады. Бірақ, іс насырға шауып бара жатса, Ақорданың қолындағы компромат папкасы ауырлау болу үшін қылмыскер деп танылған LRT-ның бұрынғы басшысы Талғат Арданның "показаниесі" керек екені түсінікті. Ресей Арданның Түркиядан экстрадициясын жасырын тежемейтін болса, 2027 жылға дейін осы папканы толықтырып қоюға мүмкіндік бар.

«Негізгі және ең құнды куәгер Талғат Ардан емес, LRT-ның іздеуде жүрген соңғы фигуранты Қанат Сұлтанбеков. Ол АҚШ-та жасырынып жүр. Тасмағамбетовке қарсы жазған хаты бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланды. Егер «Жаңа Қазақстан» онымен келісімге келіп, елге алдырып, тергеуге келістірсе, нағыз қажет мәліметтер сол кезде пайда болады. Себебі Қанат Сұлтанбеков Тасмағамбетовтың Астана қаласының әкімі кезінде орынбасары болып қызмет етті. Ол шынымен де көп нәрсе біледі», - дейді, дереккөз.

LRT – Қазақстандағы коррупцияның ескерткіші ретінде тарихта қалған жоба. Онымен байланысқан кез-келген саясаткердің қолы былғанады. Және үлкен саяси амбицияларын тежеп қоймақ.

Биыл қыста Иманғали Тасмағамбетов ОДКБ төрағасы қызметін босатады. Ары қарай Қазақстан бұл саясаткермен не істейді деген сұрақ туындайды. Нұрғалиұлына Еуразиялық экономикалық комиссияны басқарту бойынша біршама идеялар бар. Салмақты беделін Одақтағы Қазақстан позициясын қорғауға пайдалану бойынша да ойлар айтылған.

Тек бір зат түсініксіз болып тұр. Тасмағабетовке қазақ мүддесі жақын ба, әлде Ресей мүддесі жақын ба? Осы сұрақта әлі күнге дейін консенсус табылмады.

https://www.group-telegram.com/dalaniside

Yandex Qazaqstan Yandex Retail / tech – ритейлге арналған AI шешімдерін іске қосады

Yandex Qazaqstan онлайн-бизнестің тиімділігін арттыру мақсатында бағдарламалық қамтылымды (SaaS-модульдер), сондай-ақ ритейлге және басқа салаларға арналған заманауи AI шешімдерін ұсынатын Yandex Retail / tech жаңа B2B бағытының іске қосылғаны туралы хабарлайды. Бұл технологияларды енгізу жергілікті дүкендерге, супермаркеттерге және сауда желілеріне бизнесті цифрландыруға, тиімділікті арттыруға және сатып алу тәжірибесін жақсартуға көмектеседі.

Yandex Retail / tech фулфулментке, коммерцияға, маркетингке, жеткізуге, клиенттік тәжірибеге және аналитикаға арналған шешімдерді қамтиды.

Олардың ішінде: тауарларды ішкі жылжытудың кең баптаулары бар клиенттік қосымша және сатып алушыларға арналған сайт, сондай-ақ жинақтаушылар мен курьерлерге арналған қосымшалар.

Компания дарксторлар үшін кешенді шешімдерді ұсынады: қоймаларды (WMS), ассортиментті (ERP) және тауарлар туралы ақпаратты (PIM) басқару жүйелері. Қорларды қадағалау және өнімді толықтыруды автоматтандыру, курьерлерге тапсырыстар тағайындау технологиясы және логистиканы басқару, оның ішінде AI-маршруттау, меншік қолдау қызметіне арналған хелдеск. Бұдан басқа Yandex Retail / tech кез келген салаға AI-консалтинг пен нарыққа шығу стратегияларын әзірлеу қызметтерін ұсынады.

Сонымен бірге жаңа бағыт аясында компания «Ақылды дүкен» – ритейлде операциялық басқаруды автоматтандыруға арналған жобаны ұсынады. Оның мақсаты – офлайн-ритейлдерге зал ішіндегі процестерді ашық етіп көрсетуге көмектесетін жүйені беру. «Ақылды дүкеннің» негізгі технологиясы – компьютерлік көру жүйесі. Ол арнайы камералардың көмегімен зал туралы деректерді жинайды және жүйелейді, сонымен қатар дүкеннің сандық егізін жасайды. Яндекс камераларды дербес жасайды. Компанияның мәліметінше, «Ақылды дүкенді» енгізу серіктеске операциялық тиімділікті 30%-ға арттыруға, сөрелердің толымдылығын арттыруға көмектеседі, бұл айналымның кем дегенде 2%-ға өсуін қамтамасыз етеді.

«Біздің шешімдеріміз компанияларға процестерді оңтайландыруға, қойма есебінің 99,9% дәлдігіне қол жеткізуге, шығындарды азайтуға, клиенттік тәжірибені жақсартуға және тез өзгеретін ортада бәсекеге қабілеттілікті арттыруға көмектеседі. Ритейлдер технологиялар кешенін де, жекелеген модульдерді де енгізе алады, мысалы, ассортиментті басқарудың ақылды жүйесі», – деп атап өтті Yandex Qazaqstan басшысы Тимур Шалекенов.

*PR құқығында

🏦 «Еуразиялық банк» үшін талас басталды

Қазақстандағы банк конгламераттары жедел іріленуде. Halyk – Altyn bank, Kaspi – Alatau City альянстарының қатарына жақында Forte – Home Credit группировкасы қосылды. Енді Тимур Турловтың Freedom жүйесі мен Бақтияр Бәйсейітовтың ЦентрКредит тобы да осы бәйгеден қалғысы келмейді. Оларға активтерін кәдімгідей арттыра алатын бір ғана қаржы институты бар. Ол – «Еуразиялық банк».

«Қосымша банк сатып алып үлгермеген екі олигарх Еуразия тобын жағалап жүр. Келіссөздердегі басты проблема – Еуразиялық банктің үш тең акционері арасында өзара бітім жоқ. Шодиев пен Машкевич тарапы банкті жақсы сомаға сатып, сектордан кеткісі келеді. Ал оған үшінші акционер Шухрат Ибрагимов келіспей отыр», - дейді, DALA INSIDE дереккөзі.

Шухрат Ибрагимов Еуразиялық банкті мүлде сатқысы келмей ме, әлде оған ұсынылған баға ұнамай отыр ма? Және бұл банктің әділ бағасы қанша?

2024 жылдың қорытындысы бойынша банк капиталы 399 миллиард теңгеге жетер-жетпес болып тұрды. Активтері 3,1 триллион теңгеден асты. Міндеттемелері 2,7 триллион теңгені құрады. Жылына орта есеппен банк 80 миллиард теңге таза кіріс алады. Мемлекетке 150 миллиард теңге қарызы бар. Сонда гудвилын қоса алғанда Еуразиялық банк кем дегенде 1 миллиард доллар тұруы тиіс. Бірақ оны үш акционерге бөлсек, әрқайсысына 300 миллион доллардан астам сома шығып тұр.

«Олигархтар 2 миллиард доллар ұсынса Еуразиялық банкті келістіруге болатын сыңайлы. Бірақ оған Турлов пен Бәйсейітовтың басы бос ақшасы жоқ. Мысалы, Forte тобы Home Credit банкін шамамен 1 миллиард долларға сатып алды. Ол кезде Home Credit меншікті капиталы 200 миллиард теіге болып тұрған. Сондықтан көп дегенде Еуразиялық банк акционерлеріне 800 миллиард теңге ұсынылуы мүмкін», - дейді, дереккөз.

Егер Еуразиялық банк сатылмай қойса, онда резервті тізімде Нұрбанк бар. Өз бизнес-моделін нақтылай алмаған бұл қаржы институтына нарықтың қолайлы шағында сатылу жаман шешім емес. Сондықтан биыл Қазақстанның қаржы секторында тағы да бір банктың сатылуын көретініміз анық.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

Yandex Qazaqstan Алматы қаласында топ-менеджерлер үшін Y2B бірінші жабық конференциясын өткізіп, өзінің Yandex Retail /tech жаңа бағытымен таныстырды.

Компания басшысы Тимур Шалекенов экожүйенің бизнеске жасанды интеллекті тезірек енгізуге, ритейлді оңтайландыруға және командаларға "виртуалды кеңселер" құруға қалай көмектесетінін айтып берді. Digital Business-ке берген сұхбатында ол өзгеруге дайын және өз клиенттерін жақсы түсінетін адамдардың жеңетінін атап өтті.

https://digitalbusiness.kz/2025-07-01/partneri-poluchayut-vsyu-antihrupkost-ekosistemi-glava-yandex-qazaqstan-timur-shalekenov-o-servisah-dlya-biznesa/

🗡️ Кексельден кек қайтаратын кез келді

Антикордың экс басшысы (Ұлттық бюро) Талғат Татубаевтың ұсталуымен Нигматуллин-Қожамжаров кланы толықтай күйретіліп, өз өмірін тоқтатты. "Жаңа Қазақстан" сенатор Қайрат Қожамжаровтың алқымына бір табан жақындай түсті.

DALA INSIDE дереккөзінің сөзінше "Парламенттегі өкілеттілігі біткеннен кейін Қайрат Пернешұлының өмірі қиындай түседі". Татубаевтың түрлі тапсырмаларын екі етпей, резонансті істердің шоқпар тергеушісі болған Олеся Кексель де жақын арада ұсталуы тиіс. Ол да азаптауға қатысты қылмыстық іс орбитасында жүр.

"Кексель көптеген ықпалды кландардың аяғын басқан адам. Оның істеген істерін ешкім ұмытқан жоқ. Шағын заң бұзушылықтары бар, айтарлықтай қателіктері бар, бәрі жіпке тізілуде. Көп адам тергеуге көмектескісі келеді. Кексельдің үстінен куәгер болғысы келетіндер аз емес", - дейді дереккөз.

Ал Татубаевті ардагер журналист Сейітқазы Матаевтың киесі ұрды. Тіпті Назарбаев та президент кезінде Матаевты куғындауды құптамаған болатын. Бірақ Нұрлан Нигматуллин бой бермей қойған. Ақыры Татубаевтар әкелі-балалы Матаевтарды жазықсыз қудалап, түрмеге тоғытты. Матаевтар өз кінәсін мойындаған жоқ. Артынан оларды "Жаңа Қазақстан" толығымен ақтап шықты.

Белгілі журналист Әсет Матаев азаптау бабы бойынша ұсталған бұрынғы генерал Талғат Татубаевқа қатысты өзінің басынан өткен оқиғаны еске алып, фейсбукта жазба қалдырған. Оның сөзінше, 2016 жылы ол қаржы полициясы басшысының орынбасары Талғат Татубаевпен екі рет кездескен. Сол кезде финпол өкілі Матаевтар отбасына Қылмыстық кодекстің 65-бабы (кінәсін мойындап, шын өкінгені үшін жауапкершіліктен босату) бойынша кінәні мойындауды ұсынған.

«Сол кезде әкем екеумізге жалған айып тағылып жатқанын айттым. Логикалық аргументтерімді естігенде, оның көзі жыпылықтап кетті. Сол сәтте оның «заң адамы» емес, қарапайым көше адамы сияқты сөйлеп тұрғанын түсіндім. Әңгімесінің бар мазмұны – «жоғарыдан тапсырыс түсті, бәрібір түрмеге жабыласыңдар» дегенге сайды», – деп еске алады Әсет Матаев.

Журналистің айтуынша, сол іс бойынша бірнеше танымал тұлға – Жоғарғы соттың сол кездегі баспасөз хатшысы Болат Кальянбеков (қазіргі Мәжіліс аппараты басшысының орынбасары), «Қазақтелекомның» вице-президенті Маханбетажиев, Ақпарат комитетінің бұрынғы төрағасы Берсебаев секілді шенеуніктер қамауға алынған. Бірақ олар қысымға төтеп бере алмай, бір күн тергеу изоляторында отырған соң, қаржы полициясы қойған шарттарға келіскен.

«Олардың барлығы бір-бір күн тергеу изоляторында болып, бізге жала жабуға мәжбүр болды. Іс жүзінде билік пен финполдың талабына көнген адамдар еді. Олардың біразы Нұрлан Нығматулин, Бағлан Майлыбаев, Бауыржан Байбек, Асқар Жұмағалиев секілді тұлғаларға жақын адамдар болатын», – деп жазды журналист.

Сондай-ақ ол Жоғарғы соттың сол кездегі баспасөз хатшысы Болат Кальянбековтің кейінірек белгілі құқық қорғаушы, «Әділ сөз» қорының жетекшісі Тамара Калееваға хабарласып, Матаевтарды кінәні мойындауға көндіруін сұрағанын атап өтті. Матаевтың айтуынша, Кальянбековтың үстінен қозғалған іс 2021 жылы Қаңтар оқиғасының алдында жабылып қалған.

«Мен ол кезде отбасым мен жақындарымның қысымға ұшырағанына куә болдым. Әкемді қамауға алып, кейін маған телефон арқылы шығып, «ештеңеге уайымдама, іс жабылады, бәрі шикі екенін біледі» деп сендірді. Әрине, сөзіне тұрмады. Әкемді де, отбасымды да, қызметкерлерімізді де үкімге дейін қинады», – дейді ол.

Әсет Матаев әкесінің түрмеден шыққан соң, медиафорумда «Тенгриньюс» жетекшісі Батыр Қазыбаевтың келіп, кешірім сұрағанын да айтты. Қазыбаев ақпарат құралында Матаевтарға қарсы материалдар шығару туралы тапсырманы жоғарыдан алғанын мойындаған.

Журналист бұл жазбаны кек алу мақсатында емес, құқық қорғау органдарының қызметкерлері өз болашағын ойлансын деген ниетпен жариялағанын атап өтті.

Татубаев өзі құруға көмектескен системаның құрбаны болды. Кексельді де, Қожамжаровты да осындай тағдыр күтіп тұр.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

🤜🛢️ Қазақстан Eni мен Shell компанияларын тайраңдатпау туралы қатаң шешім қабылдады

Соңғы жылдары бізде мұнай өндіріп жүрген осы екі шетелдік инвестор тым құтырып кеткен болатын. Олардың Қарашығанақ пен Қашаған жобасындағы әрекеттері, атап айтқанда инвестициялық міндеттемелерін орындамауы, Назарбаев дәуіріндегідей "заң бұзсақ та Қазақстан бізге дым істей алмайды" деп ойлауы бір күні өздерін жарға жықпақ. Себебі, дереккөздің айтуынша осы аптада, жабық есік артындағы үлкен кабинеттерде Eni мен Shell-дің міндеттемелерін орындамаған әр фактісін қатаң тіркеп, келісімге сай санкциялар қолдану туралы әңгіме жүрген.

"Қашағанда да, Қарашығанақта да Eni мен Shell өздері уәде еткен нәрселерді жасамай, уақыт созумен келеді. Қит етсе жобаның құнын қымбаттатып, жаңа смета көрсетуге машықтанып алған. Бұлар Қарашығанақта газ өңдеу зауытын салу жобасын өтірік қымбаттатып, сөзбұйдаға салып келді. Қашағанда кен орнын кеңейтудің екінші фазасын тіпті бастаған да жоқ. Қазақстан Үкіметін ақымақ бала сияқты көреді. Уақыт созып, инвестиция салмай, тез арада мұнайларын өндіріп сатып, максималды пайда алып кеткісі келеді", - дейді, DALA INSIDE арнасының PSA жаққа жақын дереккөзі.

Қазір Қазақстан Қарашығанақтағы газ өңдеу зауыты (ГӨЗ) жобасын толығымен тоқтатты. Бұл жобаны Қарашығанақ операторы KPO құзіретінен алып тастап, Қазмұнайгаз өзі қытай компанияларын шақыра отырып аяқтауы мүмкін. Себебі KPO бастапқы ГӨЗ жобасының бағасын жақында тағы 1 миллиард долларға қымбаттатып жіберді. Ал KPO-ның негізгі акционерлері (58,5%) осы Eni мен Shell. Бұл екеуі түрлі жобаларды қымбаттату арқылы Қазақстанның болашақ табысынан шамамен 3,5 миллиард доллар жеп қойған.

"Eni мен Shell бұрын-соңды болмаған инвесторлық жеңілдік режимінде жұмыс істеуде. Олар мұнайдан экспортты баж салығын да төлемейді. Қазақстанға табыстың 2 пайызын ғана татырады. Тура осындай жағдай мәңгі болғанын қалайды. Сол үшін бізден Қашаған бойынша келісімнің созылуын талап етуде. Ал инвестиция құйып шығынданбас үшін инвестжобаларды әдейі созып, бағасын қымбаттатып, "волокита" жасап келеді, - дейді дереккөз.

Енді Қазақстан олардың қулығын білді және бұдан былай "ақымақ бала" рөлін ойнауға дайын емес. Келесі аптадан бастап Eni мен Shell-ге қатысты риторика қатаңдайтын болады.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

🇰🇿 6,2%. Үкімет өз міндетін жақсы атқарды

Қазақстан биылғы жылдың алғашқы жартысын қорытындап, Үкімет үлкен брифинг берді. "Ақорда тарапынан Үкімет көрсеткен нәтижеге қанағаттану бар", - дейді, DALA INSIDE дереккөзі.

Нақты сектордағы өсім 8%-ды құрады, қызмет көрсету өндірісі 5,2%-ға артты. Негізгі өсім драйверлері – көлік саласы (+22,7%) және құрылыс секторы (+18,4%). Өңдеу өнеркәсібінде өсім 5,5%, ауыл шаруашылығында 3,7% болды.

Биыл көлік және сауда қызметтері саласындағы өсім астық тасымалы көлемінің артуымен тығыз байланысты болған. Астық экспорты 35,2%-ға өсіп, 11,8 миллион тоннаға жетті. Соның ішінде, ұнды есептемегенде таза астық экспорты 9 миллион тоннаны көрсеткен. Бұл соңғы 13 жылдағы ең жоғары көрсеткіш. Экспорт негізгінен Өзбекстан, Тәжікстан, Иран және Әзербайжанға кетіп отырған.

Биыл алғашқы бес айда сыртқы сауда айналымы 53,5 миллиард долларды құрады. Оның ішінде экспорт 29,8 миллиард долларға шықты. Оның 10,2 миллиард доллары өңделген тауарлар экспорты. Қазақстан 23,8 миллиард долларға тауар импорттады. Сыртқы сауда көлемінің жалпы төмендеуіне қарамастан, 6 миллиард доллар көлемінде оң сауда балансы сақталып отыр.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

🤜 Алматы облысына талас күшейді

DALA INSIDE дереккөзінің айтынша, бірнеше топтар Алматы облысының әкімі ретінде өз адамын қою үшін таласты бастап кетті. Алматы қаласындағы облысқа қарасты балалар үйімен болған жанжал қазіргі әкім Марат Сұлтанғазиевті орнынан кетіруге жақсы мүмкіндік берген.

«Барлық мәселе жабық кабинеттерде, жабық есік жағдайында талқылануда. Қай топ Президентті көндіре алады, сол топ облысты өз қолына алмақ. Биыл Алматы облысында салық жақсы жиналып жатыр, бюджеті толық. Әлеуметтік проблемасы аз. Жаңаөзен сияқты наразы топтар жоқ. Барлығы өз адамын осы өңірге әкім қылып қойғысы келеді», - дейді, дереккөз.

Олардың көзін тесіп отырғаны - Қытайдың инвестициялық капиталдар ағыны мен казинодағы ақша қозғалыстары. Алматы облысына инвестиция бойынша ұсыныстар көп түсуде. Елді ғана емес, Орталық Азия мен Кавказ нарығын жауып отырған ірі темекі кластері бар. Мұндай өңірге әкім болу арқылы кез-келген клан өзінің позициясын нығайтып, 2029 жылғы президент сайлауына сақадай-сай бола алады.

Электоралды раллиге дайындалып жатқан топтар қазірден бастап ірі капитал ағындарына бақылау орната бастады, дейді дереккөз. Мұнай, метал, банк, логистика сияқты стратегиялық акитивтерді ақырындап қордаландыру үрдісі байқалады. Тіпті банктердің іріленуінің өзі топтардың өз күшін бір жерге шоғырландырып жатқанынан хабар береді.

Алматы облысы Қазақстан ойын картасындағы төрт туздың бірі. Оларға Атырау, Алматы, Алматы облысы мен Шымкент жатады. Аталған өңірлерді өз бақылауында ұстаған топ бүкіл Қазақстанға әмірін жүргізе алады.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

💵 Қазақстандағы ірі қаржылық топтар осы аптада долларларын сата бастамақ

Қазақстандағы доллар бағасы шарықтау шегіне жетіп, өткен жұмада Қазақстан қор биржасында бағамы 544,95 теңге деңгейінде жабылған болатын. Демалыс күндері Форекс нарығында доллар котировкасы 545,2 теңгеге жетті. Қаржы нарығында «Ұлттық Банк осы аптаның ортасына таман интервенция жасауы мүмкін» деген инсайд тарағандықтан, ірі қаржылық топтар бүгін мен ертең доллардан барынша тез құтылмақ.

«Конгламераттар бүгіннен бастап жаппай «сбросқа» дайын. 545 курсымен долларды сатып жіберсе, спекулятивті табыс ала алады. Бастысы интервенция басталмай тұрып үлгеру керек. Одан кейін доллар 530-535 бағамына отырып қалады. Сондықтан осы аптада кемінде 2 миллиард доллар сатылып кетеді деп отырмыз», - дейді, DALA INSIDE дереккөзі.

Өткен жұмада Қазақстан қор биржасында USD/KZT валюталық жұбы бойынша 255 миллион долларға сауда-саттық жасалған. Фундаменталды тұрғыда, доллардың өсіп, теңгенің арзандайтын негізі жоқ. Тек шілде-тамыз аралығында жүретін адамдардың демалыс кезеңі мен өндіріс ашуға мемлекеттен ақша алған кәсіпорындардың шетелден валютаға құрылғылар мен станоктар сатып алатын науқаны бір-бірімен сәйкес келіп қалды да, долларға маусымдық сұраныс артып кетті. Маусымдық ауытқуды баса тұру үшін Ұлттық Банк уақытша интервенция жүргізетін болса, теңге қайта күшейіп, фундаменталды бағам орнына келеді. Оның мәні долларына 535 теңге шамасында.

«Егер қаржылық топтар жаппай доллар сататын болса, онда Ұлттық Банкке интервенция жасаудың қажеті жоқ. Кемінде 2 миллиард жекеменшік доллардың сатылуы курсты онсыз да орнына келтіреді. Дәл осы кезде екі тарап бірін-бірі аңдып отыр. Егер Ұлттық Банк бірінші бастап кетсе, қаржылық топтар ұтылып қалады. Егер топтар бірінші сброс жасаса, онда Ұлттық Банк ұтады. Сондықтан конгламераттар биржадағы операцияларды бірінші бастайтын сияқты. Олардың позициясы Ұлттық Банкке қарағанда әлсіздеу», - деп түсіндірді дереккөз.

2025 жылдың алғашқы бес айында Қазақстан былтырғы осы мерзіммен салыстырғанда импорт көлемін кемінде 500 миллион долларға арттырып, 23,7 миллиард долларға жеткізген. Шетелден құрылғылар, станоктар сатып алу сомасы 170 миллион доллларға өсіп, 10,1 миллиард долларды құраған. Импортымыздың тең жартысын өңдеуші өнеркәсіпке қажет құрылғылар құрап отыр. Бұл болашақта отандық өндіріс көлемінің өсуіне алып келеді. Ал ол дайын тауарлар импортын қысқартып, болашақта экономиканың жан-жақты дамуына ықпал болмақ.

Нарықтағы инсайдқа қайтып оралатын болсақ, дәл осы аптада Қазақстан қор биржасының валюталық нарығында қызық құбылыстар орын алуы мүмкін. Алғашқы белгілері бүгін кешкі 20:00 сағаттан кейін көріне бастайды.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

🌊 Үшінші АЭС-ті Шардара жағасына қою варианты да ойластырылуда

"Қытай салатын үшінші атом электр станциясы Шардара жаққа қойылу мүмкін. Жабық есік жағдайындағы талқылауларда осы нұсқа көбірек айтыла бастады", - деді, DALA INSIDE дереккөзі.

Инсайдердің айтуынша, оңтүстік өңір басқаларға қарағанда электр энергиясының тапшылығын қатты сезінуде. Ал демографиялық-миграциялық болжамдарға сай, 2030 жылдарға қарай бұл мәселе тіпті ушығады. Түркістан облысында жарық графикпен өшіріліп, беріліп отыратын жағдайға тап болуымыз мүмкін.

"Негізі жоспар бойынша Балқаштағы үлкен АЭС "Солтүстік-Оңтүстік" желісі арқылы оңтүстіктегі дефицитті жабуы тиіс еді. Бірақ оның уақытылы салынатынына Үкіметтің өзі сенбей отыр. Себебі Росатомның Түркиядағы дағдарысы біраз нәрсеге көзді ашып берді. Балқаштағы құрылыс құрығанда 20 жылдың ішінде салынып бітеді дегенге де еш кепілдік жоқ. Сондықтан Қытайдың CNNC корпорациясы арқылы Шардара жаққа екі HPR-1000 реакторын тез арада қойып, мобильді АЭС жасап алу идеясы логикаға сайып тұр", - дейді инсайдер.

Былтыр оңтүстік өңірлерге 3,3 млрд кВт/сағат электр энергиясы жетпеді. Ол тапшылық маневрлі қуат арқылы Ресейден импортталды. Және осы үшін Қазақстан Ресейге 100 миллиард теңгеден астам соманы төлеуге мәжбүр болды. Биылғы дефицит одан да көп болуы тиіс.

Елдің электр балансында Түркістан облысы, Қызылорда облысы мен Шымкент қаласы басты проблемаға айналып отыр. Адам саны тез өсуде және жаңа өндірістер қаптап ашылуда. Бәріне молынан жарық керек. Аймақтағы су электр станциялары мен көмір станцияларының қуаты жетпейді. Екібастұздағы ГРЭС барынша жыртықты жамағысы келсе де оның да шамасы жетпей жатыр.

Бастысы, қытайлар атом электр станциясын тез салуы тиіс. Егер 7 жылға үлгерсе, біз дефицит проблемасын ушықтырмай шеше аламыз.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

🩺💊 Әблязовтың анализдері «аса емес» болып шықты

Өзін оппозиционермін деп таныстыратын қашып жүрген қылмыскер Мұхтар Әблязовтың соңғы анализдері дәрігерлердің бір нәрседен сезіктенуіне себеп болды дейді, DALA INSIDE дереккөзі. Бір сөзбен айтқанда, қатерлік ісіктің әлдебір формасына деген күмән бар. Және оны аяғына дейін анықтау үшін бірнеше гистологиялық және томографиялық тексеруден өту қажет болып тұр.

«Мұхтар Әблязовтың 100 мың евро жинау үшін хабарландыру беруі тегін емес. Енді ол өз қалтасынан координаторлық штабты қаржыландыра алмайды. Себебі тексерілу мен тиісті емделуге зор қаражат кетейін деп тұр. Қазір онда ақша ресурсы өте шектеулі», - дейді, дереккөз.

Оның ойынша, алдағы 2-3 жылда Әблязов ақпараттық-саяси аренадан біржолата кетеді. Қазір ол 62 жаста және денсаулық мәселесіне көбірек көңіл бөлуге мәжбүр болмақ. Бір жағынан оған Қазақстандағы ақпараттық ықпалының салмағы мүлде төмендеп кеткені де әсер етуі тиіс. Қазір Қазақстан халқы Мұхтар Әблязов деген адамның бар екендігін де ұмыта бастағаны байқалады.

«Ол өз заманында «Назарбаев VS Әблязов» саяси тартысының қатысушысы ретінде қабылданды. Назарбаев саяси аренадан кеткеннен кейін Әблязов та өзінің актуалдылығын жоғалтты. Қазір оған ешкім назар аудармайды», - деп ой пішеді, дереккөз.

Әблязовтың ауруы қаншалықты қауіпті? Оны тек дәрігерлер анықтай алады. Отанынан қашып жүріп өмірден өткен олигарх Борис Березовскиймен салыстыратын болсақ, Борис Абрамұлы 67 жыл өмір сүрген болатын.

Мухтар Әблязов 2017 жылы Алматы соты үкімімен 20 жылға бас бостандығынан айыру жазасына кесілген болатын. Қашып жүргендіктен оның осы мерзімі өтелген жоқ. Және ол амнистияға ілікпейді.

https://www.group-telegram.com/dalainside.com

💥 Бауыржан Бәйбек Қазақстанға оралу үшін гарантия сұрауды ойластыруда

Қаңтар оқиғасынан кейін шетелге кетіп қалған Алматы қаласының экс-әкімі Бауыржан Бәйбек елге қайту үшін Бас Прокуратураны жағалай бастады дейді, DALA INSIDE дереккөзі. Оның сөзінше, Бәйбекке «егер елге қайтса, оны қылмыстық жауапкершілікке тартпайды» деген нақты кепілдік керек сияқты.

«Бауыржан Бәйбекке ешкім Қазақстанға оралуға тиым салған жоқ. Және құзырлы органдар оның қылмыстық істің орбитасында жоқ екенін хабарлаған болатын. Бірақ ол «қызыл тізімге» ілініп қалуға қорқады. «Ескі Қазақстанның» көптеген ықпалды тұлғалары қазір қызыл тізімде болғандықтан Қазақстан аумағын тастап шыға алмай, қоршауда қалып қалды», - дейді, дереккөз.

Қызыл тізімдегі адамдарға Қазақстан аумағын тастап кетуге шектеу қойылған. Яғни олар елден шыға алмайды. Оларға қатысты ешқандай қылмыстық іс қозғалмаса да, болашақта сұрақтар туындауы мүмкін деген позиция бар. Сондықтан Бауыржан Бәйбек Қазақстанға келсе, бұдан кейін шетелге шыға алмай қалуы мүмкін.

«Бәйбекке қызыл тізімге ілінбейді деген гарантияны ешкім бермейтін сияқты. Бас Прокуратураның онымен байланыс орнатуға мүлде ниеті жоқ. Ұлттық қауіпсіздік комитеті де Бәйбекті келіссөздер жүргізуге тұратын лайықты тұлға деп санап отырған жоқ. Басты себебі – заңсыз активтерді қайтару ісінде Бауыржан Бәйбектен мемлекетке ешқандай пайда келмейтіндігінде деп ойлаймын», - деп түйді, дереккөз.

Бұған дейін біз Бауыржан Бәйбектің соңғы жылдары Кипрде тұрақтағанын жазған болатынбыз. Бірақ ол Еуропаға жиі сапарлап жүр. Оның шетелде криптавалютамен айналысып көргені туралы инсайд та пайда болған. Байбекке қатысты қылмыстық іс қозғалып жатса, ол екі бағытта жүруі мүмкін.

Біріншісі, «Стати дауы» бойынша құрықталып, 9 жылға сотталған бұрынғы Әділет министрі Марат Бекетаевтың тергеудегі біршама «показаниесі» Бауыржан Бәйбекті құрықтықтауға себеп бола алады.

Екіншіден, оның әкім болған уақытында Алматыдағы бағалы жер телімдерін үлестіру бойынша біршама потенциалды жемқорлық фактілері жиналып қалды. Қауіпсіздік комитеті кез келген уақытта бұл фактілерді қылмыстық іске айналдыра алады.

DALA INSIDE Бауыржан Бәйбек туралы көптен бері жазып келеді. Оның бір-екі жыл көлемінде Қазақстан ораларын болжап отырмыз

https://www.group-telegram.com/dalainside.com