دانشطلب

شهید عرفی نمی‌شود

پیش از اسلام نزدیک‌ترین مفهوم به شهید «اَشوَن» بوده یعنی آنها که از اشا (حقیقت و نظم کیهانی) دفاع می‌کنند و در برابر دروغ و نیروهای شر می‌ایستند. گاهی اشون به کسانی اطلاق می‌شد که در نبردها از دست می‌روند اما نمی‌توان آن را‌ با شهید تطبیق داد چون معنای عام‌تری داشت: هر فرد پارسایی بود که در مسیر اشا گام برمی‌داشت و پس از مرگ به جایگاه نور هدایت می‌شد.

اشون به وضوح بار دینی داشته و از بستر زرتشتی جداشدنی نیست: راستی‌جویان مثل آتش یکرنگ هستند، به پلیدی آلوده نمی‌شوند و به دیگران نور و گرما می‌رسانند. اشون شخصیتی آرمانی در آیین زرتشت است که با پرهیزکاری زندگی می‌کند و در برابر پیروان دروغ قرار می‌گیرد. در اوستا، اهورامزدا خودش را اشون خوانده و کسانی که راهش را می‌روند نیز اشون هستند.

«شهید» واژه‌ای است که اسلام به ایران آورد و معنای دینی دارد‌. ریشه آن «ش،هـ،د» به معنی گواهی است: کسی که با جانش بر حقانیت خدا و دستورات او گواهی می‌دهد. کاملا مشروط است به شریعت‌مداری و باور به آخرت. در اسلام شهدا زنده‌اند و در نزد خدا روزی می‌خورند. تعریف فقهی دقیقی هم برای آن آمده همراه با احکامی مربوط به غسل و دفن که از پاکی کامل شهدا حکایت دارد.

بعضی خواسته‌اند واژه شهید را عرفی کنند و‌ به آن معنای ثانویه بدهند اما اصالت اسلامی و بار شیعی‌ واژه را نمی‌توان انکار کرد. جدا از ریشه زبانی و تاریخی، از نظر فرهنگی شهید بی‌‌درنگ جانبازی در راه ارزش‌ها را به یاد می‌آورد. بارزترین نماد، حسین بن علی (ع) است که به گفته خودش برای امر به معروف و نهی از منکر خروج کرد، تن به ذلت نداد و تا پای جان برای اطاعت از خدا ایستادگی نمود.

در زبان‌های اروپایی Martyr را داریم که باز در بستر دینی فهمیده می‌شود. ریشه واژه، یونانی است و همان معنای گواهی را می‌دهد اما به معنای مسیحی متحول شده و به کسی اشاره دارد که به خاطر ایمانش کشته شده. علیرغم کاربردهای عرفی، بار دینی آن باقی مانده و در رسانه‌‌ها گاهی برای اشاره به کشته‌گان گروه‌های جهادی استفاده می‌شود یعنی در فرهنگ امروز غرب، نسبتا بار منفی دارد.

واژه‌هایی که یاد شد عرفی نمی‌شوند. پیشینه دینی‌شان آنقدر پررنگ است که نمی‌توان به دلخواه از معنا تهی و با معنای جدید پرشان کرد. همچنان که در رسانه‌های غربی از hero یا fallen soldier یا sacrifice برای اشاره به کشته‌شدگان در جنگ‌ استفاده می‌شود در فارسی نیز باید واژه‌های دیگری غیر از شهید بیابیم تا به قربانیان جنگ که تعهدی به اسلام و قرآن نداشته‌اند اشاره کنیم.

شهید را می‌توان فراتر از معنای فقهی (کشته شده در میدان) به معنای فرهنگی (فدا شده در راه خدا) به کار برد اما جدا کردنش از دین با معنای اختراعی اگر هم ممکن باشد باعث تشتت در ذهن و زبان است، چه بسا در مواردی حالت متناقض و طنزآمیز پیدا کند و این مرزی است که باید از آن پرهیز کنیم. پیش‌تر اصطلاحات تازه مثل جانباز و ایثارگر و آزاده ظرفیت فارسی را در این‌ وادی ثابت کرده‌اند.

@daneshtalab1

www.group-telegram.com/us/daneshtalab1.com/89

2.6K viewsJun 30 at 05:45

شهید عرفی نمی‌شود

پیش از اسلام نزدیک‌ترین مفهوم به شهید «اَشوَن» بوده یعنی آنها که از اشا (حقیقت و نظم کیهانی) دفاع می‌کنند و در برابر دروغ و نیروهای شر می‌ایستند. گاهی اشون به کسانی اطلاق می‌شد که در نبردها از دست می‌روند اما نمی‌توان آن را‌ با شهید تطبیق داد چون معنای عام‌تری داشت: هر فرد پارسایی بود که در مسیر اشا گام برمی‌داشت و پس از مرگ به جایگاه نور هدایت می‌شد.

اشون به وضوح بار دینی داشته و از بستر زرتشتی جداشدنی نیست: راستی‌جویان مثل آتش یکرنگ هستند، به پلیدی آلوده نمی‌شوند و به دیگران نور و گرما می‌رسانند. اشون شخصیتی آرمانی در آیین زرتشت است که با پرهیزکاری زندگی می‌کند و در برابر پیروان دروغ قرار می‌گیرد. در اوستا، اهورامزدا خودش را اشون خوانده و کسانی که راهش را می‌روند نیز اشون هستند.

«شهید» واژه‌ای است که اسلام به ایران آورد و معنای دینی دارد‌. ریشه آن «ش،هـ،د» به معنی گواهی است: کسی که با جانش بر حقانیت خدا و دستورات او گواهی می‌دهد. کاملا مشروط است به شریعت‌مداری و باور به آخرت. در اسلام شهدا زنده‌اند و در نزد خدا روزی می‌خورند. تعریف فقهی دقیقی هم برای آن آمده همراه با احکامی مربوط به غسل و دفن که از پاکی کامل شهدا حکایت دارد.

بعضی خواسته‌اند واژه شهید را عرفی کنند و‌ به آن معنای ثانویه بدهند اما اصالت اسلامی و بار شیعی‌ واژه را نمی‌توان انکار کرد. جدا از ریشه زبانی و تاریخی، از نظر فرهنگی شهید بی‌‌درنگ جانبازی در راه ارزش‌ها را به یاد می‌آورد. بارزترین نماد، حسین بن علی (ع) است که به گفته خودش برای امر به معروف و نهی از منکر خروج کرد، تن به ذلت نداد و تا پای جان برای اطاعت از خدا ایستادگی نمود.

در زبان‌های اروپایی Martyr را داریم که باز در بستر دینی فهمیده می‌شود. ریشه واژه، یونانی است و همان معنای گواهی را می‌دهد اما به معنای مسیحی متحول شده و به کسی اشاره دارد که به خاطر ایمانش کشته شده. علیرغم کاربردهای عرفی، بار دینی آن باقی مانده و در رسانه‌‌ها گاهی برای اشاره به کشته‌گان گروه‌های جهادی استفاده می‌شود یعنی در فرهنگ امروز غرب، نسبتا بار منفی دارد.

واژه‌هایی که یاد شد عرفی نمی‌شوند. پیشینه دینی‌شان آنقدر پررنگ است که نمی‌توان به دلخواه از معنا تهی و با معنای جدید پرشان کرد. همچنان که در رسانه‌های غربی از hero یا fallen soldier یا sacrifice برای اشاره به کشته‌شدگان در جنگ‌ استفاده می‌شود در فارسی نیز باید واژه‌های دیگری غیر از شهید بیابیم تا به قربانیان جنگ که تعهدی به اسلام و قرآن نداشته‌اند اشاره کنیم.

شهید را می‌توان فراتر از معنای فقهی (کشته شده در میدان) به معنای فرهنگی (فدا شده در راه خدا) به کار برد اما جدا کردنش از دین با معنای اختراعی اگر هم ممکن باشد باعث تشتت در ذهن و زبان است، چه بسا در مواردی حالت متناقض و طنزآمیز پیدا کند و این مرزی است که باید از آن پرهیز کنیم. پیش‌تر اصطلاحات تازه مثل جانباز و ایثارگر و آزاده ظرفیت فارسی را در این‌ وادی ثابت کرده‌اند.

@daneshtalab1

BY دانشطلب