مدرسانۀ دورنما

#گزیدۀ_مقاله

▪️رهیافت پدیدارشناسانه در مطالعات اسلام
مروری بر تلاش‌های غربی در راستای فهم اسلام

✍️ مجیب الرحمان / محمدحسین محمدپور

♦️برخی بخش‌های مهم مقاله از این قرارند:

🔹#رهیافت_پدیدارشناسانه کوشید حلقهٔ وصلی میان نگرش خشک و ناهم‌دلانهٔ #رهیافت_پوزیتیویستی به دین و ماهیت محافظه‌کارانهٔ الهیات باشد. پژوهش‌هایی وجود دارند که می‌توان ویژگی‌های متمایز #پدیدارشناسی_دین را از دل آن‌ها بیرون کشید. رهیافت پدیدارشناسانه دست‌کم سه ویژگی عمده دارد: غیرتاریخی، غیرالهیاتی و ضدتقلیلی است.

🔹#هانری_کربن یکی از نخستین طرفداران رهیافت پدیدارشناسانه به اسلام است. او خود را پدیدارشناس روح می‌نامد. از منظر کُربن، پدیدارشناسی همان تفسیر است و این قابلیت را دارد که فرد را به بُعد باطنی اسلام رهنمون سازد. کربن امامان شیعه را مفسران راستین باطن اسلام می‌داند.

🔹#ویلفرد_کنتول_اسمیت، بنیان‌گذار مؤسسهٔ مطالعات اسلام در دانشگاه مک‌گیل، یکی دیگر از پیش‌گامان پدیدارشناسی است. با آنکه او هرگز خود را یک پدیدارشناس ندانسته، رهیافت شخصی او به دین به‌شدت پدیدارشناسانه است و نوشته‌های او تأثیر فراوانی بر مفهوم‌سازی‌های رایج داشته‌است.

🔹#چارلز_آدامز به‌کارگیری رهیافت پدیدارشناسانه را برای فهم اسلام و بررسی دقیق آموزه‌‌های آن سودمند و امیدبخش می‌داند. علاقۀ او به مطالعۀ اسلام، در مقام شاگرد قدیم #یواخیم_واخ در تاریخ ادیان، قویاً برآمده از این باور بود که روش‌های پیشرفته و علمی تاریخ ادیان برای فهم عمیق و گستردۀ اعتقادات اسلامی راه‌گشایند.

🔹#ویلم_بیلفلد دو قلمرو خاص در مطالعات اسلام را بیشتر با رهیافت پدیدارشناسانه سازگار می‌یابد: مطالعهٔ قرآن و شخصیت پیامبر اسلام. از دیدگاه او، حاصل مطالعات غربیان دربارهٔ این دو حوزه نشان می‌دهد که رویکرد آن‌ها به اسلام با رویکرد مسلمانان به‌کلّی متفاوت است. او روشی جایگزین پیشنهاد می‌کند که در آن قرآن و شخصیت پیامبر آنگونه که مسلمانان می‌فهمند، بررسی شود.

🔹#هرمان_لندولت بر این باور است که نظریهٔ #غزالی درباب دین مشابه رهیافت پدیدارشناسانهٔ آدامز است. او معتقد است که دغدغهٔ غزالی مهم‌ترین مسئلهٔ #علم_دین‌_شناسی است. افزون بر این، نگرش عاری از تعصب و روشن غزالی با رهیافت روادارانهٔ آدامز به ایمان افراد دیگر، یعنی نخستین ویژگی رهیافت پدیدارشناسانهٔ او، هم‌سو و هماهنگ است.

🔹کار #آنه_ماری_شیمل در نوع خود بهترین است. او از همان آغازِ فعالیت‌های خود در جایگاه اسلام‌شناس، نشان داد که رویکردی هم‌دلانه و رهیافتی کاملاً پدیدارشناسانه به اسلام دارد. شیمل بر این باور است که همواره میان دو بُعد اسلام در جایگاه یک دین زنده کش‌مکش وجود داشته است: #اسلام_هنجاری که متکلمان و فقیهان عرضه کرده‌اند و #اسلام_عامیانه که تصوف از آن حمایت می‌کند. شیمل معتقد است که پویایی اسلام به این است که میان این دو بُعد تعامل و بده‌بستان همیشگی برقرار باشد.

🔹تعامل میان محققان مسلمان و غیرمسلمان، و میان مؤمنان به یک دین و آن‌ها که بیرون آن دین ایستاده‌اند، گفتمان رهیافت پدیدارشناسانه در مطالعات اسلام را قوت بخشیده است. برخلاف #فضل_الرحمان که تا اندازه‌ای با تحقیقات غربیان هم‌دل و هم‌راه است، #سید_حسین_نصر به‌شدت منتقد آن است.

🔹یک ویژگی رهیافت پدیدارشناسانه غیرالهیاتی بودن آن است. به این معنا که نگرش فرد تحت‌تأثیر التزام ویژهٔ او به باورهای دینی نیست. بیلفلد و رویستر، در جایگاه پدیدارشناس، همواره به این اصل در پدیدارشناسی معتقدند که پژوهشگر فقط باید به سخن مؤمنان به یک دین گوش فرادهد، بی‌آنکه بخواهد دربارهٔ آن‌ها داوریِ ارزشی کند.

🔹دربارهٔ ویژگی غیرتاریخیِ رهیافت پدیدارشناسانه، #جیمز_رویستر معتقد است که ما مجبور نیستیم میان آنچه اتفاق افتاده و آنچه گمان می‌رود که اتفاق بیفتد، تفاوتی قائل شویم، زیرا تاریخ در نظر مؤمنان به یک دین حکم #اسطوره را دارد و از این رو ما فقط لازم است معنای دینی آن را بفهمیم.

🔹در این مقاله دیدیم که رهیافت پدیدارشناسانه چگونه در حوزهٔ #مطالعات_اسلام به کار رفته، رشد یافته و به‌طرز چشم‌گیری هم به کمک مطالعات اسلام آمده و هم به پدیدارشناسی دین مدد رسانده است. در واقع، هم‌چنان مناقشه میان مورخان و اسلام‌پژوهان پابرجاست. به نظر می‌رسد توانسته باشیم در این مقاله سخن #اقبال_لاهوری را که گفت: «دین پیچیده‌تر از ماهیت بشر است»، به‌خوبی ایضاح کنیم.

🔸خواندن مقاله در وبسایت
🔸دانلود متن ترجمۀ مقاله
🔸دانلود متن انگلیسی مقاله

#مجیب_الرحمان #محمدحسین_محمدپور
#پدیدارشناسی_دین #رهیافت_پدیدارشناسانه

@doornamaa

www.group-telegram.com/us/doornamaa.com/1146

3.19K viewsMar 6 at 14:15

#گزیدۀ_مقاله

▪️رهیافت پدیدارشناسانه در مطالعات اسلام
مروری بر تلاش‌های غربی در راستای فهم اسلام

✍️ مجیب الرحمان / محمدحسین محمدپور

♦️برخی بخش‌های مهم مقاله از این قرارند:

🔹#رهیافت_پدیدارشناسانه کوشید حلقهٔ وصلی میان نگرش خشک و ناهم‌دلانهٔ #رهیافت_پوزیتیویستی به دین و ماهیت محافظه‌کارانهٔ الهیات باشد. پژوهش‌هایی وجود دارند که می‌توان ویژگی‌های متمایز #پدیدارشناسی_دین را از دل آن‌ها بیرون کشید. رهیافت پدیدارشناسانه دست‌کم سه ویژگی عمده دارد: غیرتاریخی، غیرالهیاتی و ضدتقلیلی است.

🔹#هانری_کربن یکی از نخستین طرفداران رهیافت پدیدارشناسانه به اسلام است. او خود را پدیدارشناس روح می‌نامد. از منظر کُربن، پدیدارشناسی همان تفسیر است و این قابلیت را دارد که فرد را به بُعد باطنی اسلام رهنمون سازد. کربن امامان شیعه را مفسران راستین باطن اسلام می‌داند.

🔹#ویلفرد_کنتول_اسمیت، بنیان‌گذار مؤسسهٔ مطالعات اسلام در دانشگاه مک‌گیل، یکی دیگر از پیش‌گامان پدیدارشناسی است. با آنکه او هرگز خود را یک پدیدارشناس ندانسته، رهیافت شخصی او به دین به‌شدت پدیدارشناسانه است و نوشته‌های او تأثیر فراوانی بر مفهوم‌سازی‌های رایج داشته‌است.

🔹#چارلز_آدامز به‌کارگیری رهیافت پدیدارشناسانه را برای فهم اسلام و بررسی دقیق آموزه‌‌های آن سودمند و امیدبخش می‌داند. علاقۀ او به مطالعۀ اسلام، در مقام شاگرد قدیم #یواخیم_واخ در تاریخ ادیان، قویاً برآمده از این باور بود که روش‌های پیشرفته و علمی تاریخ ادیان برای فهم عمیق و گستردۀ اعتقادات اسلامی راه‌گشایند.

🔹#ویلم_بیلفلد دو قلمرو خاص در مطالعات اسلام را بیشتر با رهیافت پدیدارشناسانه سازگار می‌یابد: مطالعهٔ قرآن و شخصیت پیامبر اسلام. از دیدگاه او، حاصل مطالعات غربیان دربارهٔ این دو حوزه نشان می‌دهد که رویکرد آن‌ها به اسلام با رویکرد مسلمانان به‌کلّی متفاوت است. او روشی جایگزین پیشنهاد می‌کند که در آن قرآن و شخصیت پیامبر آنگونه که مسلمانان می‌فهمند، بررسی شود.

🔹#هرمان_لندولت بر این باور است که نظریهٔ #غزالی درباب دین مشابه رهیافت پدیدارشناسانهٔ آدامز است. او معتقد است که دغدغهٔ غزالی مهم‌ترین مسئلهٔ #علم_دین‌_شناسی است. افزون بر این، نگرش عاری از تعصب و روشن غزالی با رهیافت روادارانهٔ آدامز به ایمان افراد دیگر، یعنی نخستین ویژگی رهیافت پدیدارشناسانهٔ او، هم‌سو و هماهنگ است.

🔹کار #آنه_ماری_شیمل در نوع خود بهترین است. او از همان آغازِ فعالیت‌های خود در جایگاه اسلام‌شناس، نشان داد که رویکردی هم‌دلانه و رهیافتی کاملاً پدیدارشناسانه به اسلام دارد. شیمل بر این باور است که همواره میان دو بُعد اسلام در جایگاه یک دین زنده کش‌مکش وجود داشته است: #اسلام_هنجاری که متکلمان و فقیهان عرضه کرده‌اند و #اسلام_عامیانه که تصوف از آن حمایت می‌کند. شیمل معتقد است که پویایی اسلام به این است که میان این دو بُعد تعامل و بده‌بستان همیشگی برقرار باشد.

🔹تعامل میان محققان مسلمان و غیرمسلمان، و میان مؤمنان به یک دین و آن‌ها که بیرون آن دین ایستاده‌اند، گفتمان رهیافت پدیدارشناسانه در مطالعات اسلام را قوت بخشیده است. برخلاف #فضل_الرحمان که تا اندازه‌ای با تحقیقات غربیان هم‌دل و هم‌راه است، #سید_حسین_نصر به‌شدت منتقد آن است.

🔹یک ویژگی رهیافت پدیدارشناسانه غیرالهیاتی بودن آن است. به این معنا که نگرش فرد تحت‌تأثیر التزام ویژهٔ او به باورهای دینی نیست. بیلفلد و رویستر، در جایگاه پدیدارشناس، همواره به این اصل در پدیدارشناسی معتقدند که پژوهشگر فقط باید به سخن مؤمنان به یک دین گوش فرادهد، بی‌آنکه بخواهد دربارهٔ آن‌ها داوریِ ارزشی کند.

🔹دربارهٔ ویژگی غیرتاریخیِ رهیافت پدیدارشناسانه، #جیمز_رویستر معتقد است که ما مجبور نیستیم میان آنچه اتفاق افتاده و آنچه گمان می‌رود که اتفاق بیفتد، تفاوتی قائل شویم، زیرا تاریخ در نظر مؤمنان به یک دین حکم #اسطوره را دارد و از این رو ما فقط لازم است معنای دینی آن را بفهمیم.

🔹در این مقاله دیدیم که رهیافت پدیدارشناسانه چگونه در حوزهٔ #مطالعات_اسلام به کار رفته، رشد یافته و به‌طرز چشم‌گیری هم به کمک مطالعات اسلام آمده و هم به پدیدارشناسی دین مدد رسانده است. در واقع، هم‌چنان مناقشه میان مورخان و اسلام‌پژوهان پابرجاست. به نظر می‌رسد توانسته باشیم در این مقاله سخن #اقبال_لاهوری را که گفت: «دین پیچیده‌تر از ماهیت بشر است»، به‌خوبی ایضاح کنیم.

🔸خواندن مقاله در وبسایت
🔸دانلود متن ترجمۀ مقاله
🔸دانلود متن انگلیسی مقاله

#مجیب_الرحمان #محمدحسین_محمدپور
#پدیدارشناسی_دین #رهیافت_پدیدارشناسانه

@doornamaa

BY مدرسانۀ دورنما