درس‌های نوبل 2025 برای اقتصاد ایران چیست؟

✍️ محمد طاهری/ سردبیر

🔹 اگر جایزه نوبل «سایمون کوزنتس» را به‌دلیل تفسیر تجربی‌اش از مبحث «رشد اقتصادی» در نظر بگیریم، تا امروز دست‌کم 9 اقتصاددان به‌خاطر پژوهش در این حوزه برنده جایزه نوبل اقتصاد شده‌اند. نقش این اقتصاددانان در تبیین ادبیات رشد و سیاست‌گذاری‌ مرتبط با آن در بسیاری از کشورها مهم و اثرگذار بوده است.
پس از «سایمون کوزنتس»، «رابرت سولو» برای تبیین رابطه میان سرمایه، نیروی کار و پیشرفت فناوری، این جایزه را دریافت کرد. «داگلاس نورث» به‌دلیل بررسی نقش نهادها در رشد اقتصاد و «رابرت لوکاس» برای بسط نظریه انتظارات عقلانی و اثر آن بر مدل‌های رشد، برنده نوبل شدند. «پل رومر» به‌خاطر بسط و توسعه نظریه رشد درون‌زا و تأکید بر نقش نوآوری و دانش در رشد اقتصاد و «ویلیام نوردهاوس» برای تلفیق تحلیل‌های رشد با تغییرات اقلیمی مفتخر به دریافت این جایزه شدند. چند روز پیش نیز «فیلیپ آگیون»، «پیتر هویت» و «جوئل موکر» سه نظریه‌پرداز برجسته رشد، برندگان نوبل اقتصاد ۲۰۲۵ شدند. یافته‌های آگیون و هویت نشان می‌دهد که نوآوری چگونه از طریق نوسازی فناوری، تشدید رقابت و افزایش بهره‌وری، موتور اصلی رشد پایدار است. موکر نیز یادآور می‌شود که رشد اقتصاد تنها به سرمایه و فناوری وابسته نیست، بلکه به فرهنگی نیاز دارد که در آن دانش تجربی، رقابت ایده‌ها و پذیرش شکست ارزشمند شمرده شود.
اما پرسشی که این هفته در تجارت‌فردا سعی کرده‌ایم به آن پاسخ دهیم این است؛ حال که مبحث رشد تا این اندازه اهمیت آکادمیک دارد، اقتصاد ایران تا چه اندازه از یافته‌های دانشمندان این حوزه بهره برده است؟

🔹اقتصاددانانی که در ارتباط با مبحث رشد، برنده جایزه نوبل شده‌اند بر عواملی مانند پیشرفت فناوری، نوآوری، نهادها و تخریب خلاقانه تأکید کرده‌اند که رشد پایدار را ممکن می‌کند. با این حال شواهد متقن نشان می‌دهد که اقتصاد ایران بهره‌ قابل توجهی از این دستاوردهای علمی نداشته است.
مدل رشد سولو نشان داد که نه انباشت سرمایه که پیشرفت فناوری، عامل اصلی رشد بلندمدت است. با وجود این، شواهد نشان می‌دهد که در کشور ما از ظرفیت نوآوری و ارتقای فناوری برای به حرکت در آوردن اقتصاد استفاده نمی‌شود و ایران به دلیل انرژی ارزان و فشار تحریم‌ها به بهشت فناوری‌های فرسوده و آلوده کننده محیط زیست تبدیل شده است.
در مرحله بعد، پل رومر بر نقش دانش و رشد درون‌زا تأکید داشت، اما رتبه نازل نوآوری ایران در میان کشورهای جهان و تداوم مهاجرت متخصصان، نشان می‌دهد احترام سیاستمداران ما به نیروهای خلاق جامعه اندک بوده است. هرچند استارت‌آپ‌ها و بنگاه‌های نوآور در تحرک اقتصاد ایران نقش دارند اما موانعی همچون تحریم‌ها، تهدیدها، انحصارها، نااطمینانی‌ها و محدودیت‌های مالی و فیلترینگ مانع گسترش این اکوسیستم شده‌اند.
نوردهاوس بر پیوند رشد اقتصاد با پایداری محیط‌زیست تأکید کرد؛ در حالی‌که در کشور ما حتی تأمین آب آشامیدنی و هوای پاک نیز به دشواری صورت می‌گیرد و اقتصاد ما وجود با ناترازی‌های بحران‌آفرین در زمینه آب و انرژی، از این دیدگاه بهره‌ای نبرده است. داگلاس نورث نیز بر اهمیت و نقش نهادهای کارآمد در تحرک اقتصادها تأکید داشت، اما اقتصاد ایران، بی‌بهره از نهادها، گرفتار ناکارآمدی، فساد اداری و بی‌ثباتی در حقوق مالکیت شده که مانع تحقق آموزه‌های داگلاس نورث شده است.

🔹 برندگان نوبل امسال نیز بر تخریب خلاقانه و فرهنگ رشد تأکید دارند. در کشور ما اما صنایع دولتی و شبه‌دولتی با حمایت‌های گسترده، مانع ورود رقبای نوآور می‌شوند؛ در حالی‌که در مدل تخریب خلاقانه، بنگاه‌های ناکارآمد باید جای خود را به بنگاه‌های کارآمدتر و نوآور بدهند.
همچنین، عده‌ای صاحب قدرت اقتصادی و سیاسی به خاطر نفع گروهی خود و به هزینه عدم پیشرفت کل جامعه، همه منافذ خلاقیت و نوآوری را مسدود کرده‌اند و نفع‌شان در این است که اقتصاد بسته بماند و آزادی عمل عاملان اقتصادی هرگز محقق نشود.
به این ترتیب اقتصاد ما به‌دلیل نفوذ گروه‌های ذی‌نفع، فساد گسترده، ساختار ناکارآمد، استمرار تحریم‌ها و نا‌اطمینانی‌ زیاد، نه تنها در مسیری که متخصصان رشد ترسیم کرده‌اند حرکت نمی‌کند که بر خلاف جهت آن گام بر می‌دارد. نرخ رشد پایین‌تر از میانگین جهانی و گسترش روز‌افزون بیکاری و فقر در کشور ما نشان می‌دهد که مسیر رشد مستمر و پایدار هنوز هموار نشده است.

🔹 نوبل 2025 که در حقیقت تئوری حرکت کشورها در عصر جدید است، می‌تواند تلنگری به سیاستمداران ایرانی باشد تا از سیاست‌های منسوخ و ناکارآمد فاصله بگیرند و با برداشتن انحصارها به نیروهای جوان و با انگیزه اجازه دهند تا با نوآوری و خلاقیت، جامعه و اقتصاد را از تله ورشکستگی و فقر روز افزون نجات دهند./تجارت فردا

💠 گفتار اقتصادی

🔵 با سلام. لینک کانال‌ها و گروه‌های مفید به شرح زیر است:


♦️کانال تخصصی اقتصاد

♦️کانال گفتار اقتصادی

♦️کانال مدل های اقتصادسنجی

♦️کانال دکتر محمدرضا منجذب

♦️رویدادهای اقتصادی

♦️کانال با اساتید اقتصاد

♦️ گروه تحلیل اقتصادی

♦️گروه ایویوز، استاتا و اقتصادسنجی











♦️ کانال تخصصی اقتصاد

#اینفوگرافی

📊 تورم تجمعی کشورهای جهان از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵
🔴 طی پنج سال قیمتها در آرژانتین 26 برابر و در ایران 7 برابر شده است.




💠 گفتار اقتصادی

🔵 دکتر حسین صمصامی: ‏بانک مرکزی سکۀ پیش فروشی دی‌ماه را با دلار ۱۰۸ هزار تومانی قیمتگذاری کرده، اینکار یعنی پیروی از نرخ بازار آزاد قاچاق.
قاچاقچی در بازار کذایی نرخ تعیین می‌کند و بعد بانک مرکزی با تبعیت از این نرخ دروغین، از جیب اکثریت مردم برداشته و به توبرۀ اقلیت دارندۀ ارز می‌ریزد.




💠 گفتار اقتصادی

🌧 پدیده ای به نام ابر تورم

✍️دکتر محمدرضا منجذب


⭕️ابر تورم اصطلاحی برای توصیف افزایش سریع، بیش از حد و خارج از کنترل عمومی قیمت در یک اقتصاد است. در حالی که تورم سرعت افزایش قیمت کالاها و خدمات را اندازه‌گیری می‌کند، در ابرتورم، تورم به سرعت در حال افزایش است که معمولاً بیش از 50 درصد در ماه اندازه‌گیری می‌شود. اَبَرتورم یا Hyperinflation تورم بسیار بالا و معمولاً پرشتابی است که به سرعت ارزش واقعی ارز داخلی را بین برده و با افزایش قیمت کالاها باعث می‌شود افراد جامعه میزان دارایی‌هایشان را به شکل پول محلی به حداقل برسانند. در این شرایط به‌طور معمول به سمت نگهداری ارزهای خارجی پایدارتر سوق بیابند. در چنین شرایطی با این حال که سطح عمومی قیمت‌ها بر اساس پول محلی در اقتصاد مواجه با ابرتورم به سرعت افزایش پیدا می‌کند، قیمت اقلام نسبت به ارزهای خارجی نسبتاً با ثبات باقی می‌ماند.


⭕️بعنوان مثال اقتصاد یونان در دوران اشغال توسط کشورهای محور در جنگ جهانی دوم آسیب زیادی دید. پیش از بهار 1941 تحت تأثیر چندین حمله قرار گرفت، تأثیر چندین حمله را در اواخر سال 1940 احساس کرده بود. اشغالگران مواد خام، دام و غذا را بردند و دولت دست نشانده مجبور شد هزینه های اشغال را به دوش بکشد. کاهش تولیدات کشاورزی منجر به کمبود شدید مواد غذایی در شهرهای اصلی و دوره ای به نام قحطی بزرگ شد. کاهش جمع آوری مالیات به افزایش تورم کمک کرد که در نوامبر 1944 به اوج 13800 درصد در ماه رسید. اگرچه افزایش قیمت‌ها به شدت مجارستان یا آلمان پس از جنگ نبود، ولی تلاش‌های ثبات یونان برای مدت طولانی‌تری ادامه یافت. پس از آزادی در اکتبر 1944، دولت سه تلاش در طول هجده ماه قبل از رسیدن به ثبات از طریق اصلاحات مالی انجام داد. وام و ارز جدید.

⭕️به هرحال دلایل وقوع ابرتورم در کشورهای مختلف متفاوت بوده است و لذا راهکارهای بکار رفته هم متفاوت بوده است، هرچند مشترکاتی هم داشته اند.
ابر تورم معمولاً به دلایل زیر رخ می‌دهد:

1. افزایش شدید عرضه پول: زمانی که دولت‌ها برای تأمین هزینه‌های خود به چاپ پول روی می‌آورند، ممکن است عرضه پول به‌طور ناگهانی افزایش یابد و این باعث کاهش ارزش پول و افزایش قیمت‌ها می‌شود.

2. کاهش تولید و عرضه کالاها: در مواقعی که تولید کالاها کاهش یابد یا عرضه آن‌ها با مشکلاتی مواجه شود، قیمت‌ها به سرعت افزایش می‌یابند.

3. بی‌اعتمادی عمومی: زمانی که مردم نسبت به ارزش پول خود بی‌اعتماد شوند، ممکن است به سرعت به خرید کالاها و تبدیل پول به دارایی‌های دیگر روی آورند که این نیز به افزایش قیمت‌ها دامن می‌زند.
⭕️میزان ابرتورم در کشورهایی بعنوان مثال بشرح زیر است:
مجارستان 1946، تورم روزانه 207 درصد و هر پانزده ساعت قیمتها دوبرابر می شد. زیمبابوه 2008، تورم روزانه 98 درصد و هر بیست و پنج ساعت قیمتها دو برابر می شد. یوگسلاوی 1994، نرخ تورم روزانه 65 درصد و قیمتها هر سی و چهار ساعت دوبرابر می شد. آلمان 1923، نرخ تورم روزانه 21 درصد و قیمتها هر سه و روز هفده ساعت دوبرابر می شد. یونان 1944، نرخ تورم روزانه 18 درصد و قیمتها هر چهار روز و شش ساعت دو برابر می شد.


لینک مطلب در روزنامه تعادل

🌐 کانال دکتر منجذب

🟢 ‏سقوط ۲ دلاری نفت با توقف صادرات روسیه به هند؛ تناقض یا منطق پنهان؟

‏✍️ عبداله باباخانی

‏خبر توقف خرید نفت روسیه از سوی هند، در نگاه اول باید قیمت جهانی نفت را بالا ببرد؛ چراکه یکی از مسیرهای مهم صادرات روسیه بسته می‌شود.
‏اما بازارها برعکس واکنش نشان دادند، قیمت نفت حدود ۲ دلار در هر بشکه کاهش یافت.

‏در ظاهر تناقض است، اما بازار نفت اغلب با منطق «انتظارات آینده» کار می‌کند نه واقعیت امروز.

‏🔹 کاهش تقاضای واقعی:
‏وقتی هند، سومین مصرف‌کننده بزرگ جهان، خرید نفت روسیه را متوقف می‌کند، معامله‌گران این را نشانه‌ای از افت احتمالی تقاضا می‌دانند. یعنی نه کمبود عرضه، بلکه کاهش مصرف محتمل‌تر است.

‏🔹 جایگزینی سریع:
‏بازار می‌داند دهلی‌نو به‌سرعت به سمت نفت خاورمیانه و آفریقا می‌رود. این یعنی نفت روسیه روی دست مسکو می‌ماند و برای فروشش باید تخفیف بدهد. نتیجه: عرضه جهانی عملاً افزایش می‌یابد.

‏🔹 روایت تحریم و روان بازار:
‏در شرایطی که تحریم‌ها علیه ایران و روسیه در حال تشدید است، هر نشانه‌ای از تنش، در کوتاه‌مدت هیجان ایجاد می‌کند، اما در بلندمدت باعث فروش بیشتر قراردادهای آتی می‌شود؛ چون معامله‌گران پیش‌بینی می‌کنند که کاهش تقاضا و رکود، مهم‌تر از تنش ژئوپلیتیک خواهد بود.

‏🔹 تخفیف روسی‌ها و اثر زنجیره‌ای:
‏روسیه برای حفظ بازار خود ناچار است نفتش را با تخفیف‌های جدید عرضه کند. تخفیف ۳ تا ۵ دلاری نفت روسیه در آسیا باعث می‌شود قیمت شاخص‌های جهانی مثل برنت و WTI نیز پایین بیاید.

‏نتیجه:

‏بازار نفت بیش از هر چیز تابع «ترس از رکود» و «رفتار تقاضا»ست، نه صرفاً شوک‌های عرضه.
‏توقف صادرات روسیه به هند برای مسکو دردناک است، اما برای بازار جهانی، یعنی رقابت بیشتر، تخفیف بیشتر و قیمت پایین‌تر




💠 گفتار اقتصادی

⚪️نرخ فقر ایران به ۳۶ درصد رسید

🔹داده‌ها حاکی از نرخ فقر ۳۶.۱ درصدی ایران در سال ۲۰۲۵ است. کاهش نرخ فقر در ایران نیازمند بازنگری هوشمندانه در هدفمند‌سازی یارانه‌ها و اصلاح حداقل دستمزد بخش خصوصی متناسب با تورم است.




💠 گفتار اقتصادی

🟢 تکرار تجربه شکست‌خورده

👤 دکتر حسین ایمانی جاجرمی؛ جامعه‌شناس شهری

✍️ «بحران مسکن» از چالش‌های اساسی جامعه ایران است.‌‌

✍️ این بحران در نابرابری‌های اقتصادی، رشد شتابان شهرنشینی و سیاست‌های ناکارآمد شهرسازی و مدیریت شهری ریشه دارد.

✍️ آنهایی که دستی در سیاستگذاری امر مسکن دارند، تصور می‌کنند با تخصیص زمین رایگان یا ارزان می‌توان در مدتی کوتاه و ضربتی بحران مسکن را برای همیشه حل کرد.

✍️ اما واقعیت نشان می‌دهد که از قضا، سرکنگبین صفرا می‌افزاید؛ زیرا در طرح آن گمان ساده، بازیگران ماهر و چیره‌دستی چون دلالان و بورس‌بازان زمین، از قلم افتاده‌اند، همان‌ها که با بهره‌گیری از شبکه‌های قدرت و سرمایه، به راحتی و اغلب مفت، این زمین‌ها را از دست تهیدستان خارج می‌کنند.

✍️ طرح مسکن مهر بنیان بر همین گمان‌های ساده داشت. وعده‌های طرح‌های نهضت ملی مسکن هم از سال۱۴۰۰ با موانع سخت مشکلات اداری، زیرساختی، کالبدی و دلالی روبه‌رو شده و تنها بخش کمی از آن به اجرا درآمده است.

✍️ مدیران شهری هم به «فروش تراکم ساختمانی» چهره جدیدی بخشیده و به‌عنوان راه‌حل بحران مسکن مطرح می‌کنند. این سیاست که بر پایه افزایش طبقات و تراکم جمعیتی استوار است، به ظاهر با افزایش عرضه مسکن، مشکل را برطرف می‌کند.

✍️ اما این هم گمان ساده دیگری است که پایداری شهری را نابود می‌کند. چراکه منجر به فشار بیش از حد بر زیرساخت‌های شهری مانند آب، برق، حمل‌‌ونقل و فضای سبز می‌شود، ترافیک و آلودگی را تشدید می‌کند و کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد...




💠 گفتار اقتصادی

🔺هفته‌ای یک استاد، دانشگاه شریف را ترک می‌کند /سال ۱۴۰۱ به‌استاد گفتند اگر ازدواج نکنی قراردادت تمدید نمی‌شود /پرسیده بودند بلدی قرآن بخوانی؟

کارن ابری‌نیا، دبیر کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران:
🔹در ۵ سال گذشته از ۶ هزار استاد در رشته‌های فنی مهندسی در دانشگاه‌های برتر، یک هزار و ۵۰۰ نفر مهاجرت کردند.

🔹بعد از حوادث سال ۱۴۰۱ از استاد دانشگاه تهران خواسته بودند قرآن بخواند که ببینند بلد است یا نه، به یک استاد جوان هم گفته بودند اگر تا سال آینده ازدواج نکنی قراردادت را تمدید نمی‌کنیم.

🔹طبق آمار رسمی از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ حدود ۶۶ هزار دانشجو از ایران مهاجرت کردند، آمارهای غیررسمی هم مدعی است که حدود ۲۰۰ هزار دانشجو مهاجرت کرده‌اند.

ابراهیم آزادگان، استاد دانشگاه صنعتی شریف:
🔹در سه سال اخیر نزدیک به ۷۰ نفر از اساتید دانشگاه را ترک کردند، این روزها هفته‌ای یک استاد دانشگاه را ترک می‌کند.

🔹در شریف همچنان دانشجوها را برای حجاب به کمیته انضباطی می‌فرستند.

🔹استاد ایرانی که از دانشگاه پرینستون دکتری فلسفه داشت را به‌بهانه یک عکس که با چند دختر و پسر در آمریکا کافه رفته بود اجازه ندادند در شریف تدریس کند./خبرآنلاین



💠 گفتار اقتصادی

🔴 چشم‌انداز تاریک رشد اقتصادی

👤 دکتر مهرداد سپه‌وند؛ اقتصاددان

✍️ بنابر برآوردهای صندوق بین‌المللی پول برای سال ۲۰۲۵، شاهد محو شدن خوش‌بینی‌ها و انتظار یک روند کاهشی برای اقتصاد جهان هستیم.

✍️ دلیل این امر، قبل از هر چیز، متوجه سیاست‌های اقتصادی ترامپ است.

✍️ این گزارش برای کشورهای بزرگ چون ایالات‌متحده و چین کاهش رشد اقتصادی را پیش‌بینی می‌کند.

✍️ شاید شدیدترین کاهش در رشد اقتصادی برای کشورهای بزرگ متوجه روسیه باشد که درگیر یک جنگ طولانی‌مدت با اوکراین است.

✍️ در مقابل اتحادیه اروپا، هند و انگلیس انتظار می‌رود که یک رونق نسبی را در دوره پیش‌رو تجربه کنند.

✍️ اوضاع برای کشورهای صادرکننده نفت هم در مجموع امیدوارکننده است. جالب‌توجه‌ترین آن شاید افزایش دوبرابری رشد اقتصادی عربستان باشد که نرخ آن از ۲ درصد به ۴ درصد خواهد رسید.

✍️ با وجود این، برای ایران، این گزارش بیشترین کاهش در رشد را بین کشورهای صادرکننده نفت پیش‌بینی می‌کند و انتظار می‌رود تا پایان سال جاری میلادی، کشور ما تنها یک رشد ۰.۶ درصدی را تجربه کند، حال آنکه رشد اقتصادی در سال گذشته میلادی برای ایران حدود ۳.۷ درصد بوده است.

✍️ پیش‌بینی‌های «مرکز پژوهش‌های مالی و اقتصادی دنیای اقتصاد» نیز، برای پایان سال جاری میلادی که مطابق با پایان فصل پاییز است، حکایت از منفی شدن نرخ رشد اقتصادی دارد.

✍️ این پیش‌بینی‌ها توسط این مرکز در دوره‌های ۶ماهه انجام شده و پیش‌بینی تغییرات مولفه‌های مهم اقتصاد کلان برای چهار فصل آینده را به‌دست می‌دهد.

✍️ نهایتا باید به شاخص خرید مدیران اشاره کرد که نشان می‌دهد ارزیابی فعالان صنعتی از وضعیت سفارش‌ها بدبینانه بوده، چنان که این شاخص به زیر عدد ۵۰ افت کرده و وضعیت امیدوارکننده‌ای را نشان نمی‌دهد.

✍️ واقعیت آن است که نگرانی از ورود کشور به یک دوره رکودی باید جدی گرفته شود.



💠 گفتار اقتصادی

🌐 اثرات اجرای مکانیسم ماشه بر اقتصاد ایران: تحلیلی بر پایه گزارش‌های IMF و نهادهای بین‌المللی

🔹اجرای مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) در توافق جامع اقدام مشترک (برجام) در اواخر اوت ۲۰۲۵، تحریم‌های سازمان ملل متحد را که در سال ۲۰۱۵ تعلیق شده بودند، بازگرداند. این اقدام، که توسط کشورهای E3 (بریتانیا، فرانسه و آلمان) فعال شد، شامل ممنوعیت واردات نفت و گاز طبیعی ایران، محدودیت بر فروش تسلیحات و تجهیزات دوگانه، و محدودیت‌های مالی گسترده است. بر اساس گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی، این تحریم‌ها می‌توانند اقتصاد ایران را که از قبل با تورم مزمن و رشد پایین دست‌وپنجه نرم می‌کند، به مرز رکود عمیق‌تری بکشانند. پیش‌بینی IMF برای رشد واقعی GDP ایران در سال ۲۰۲۵ تنها ۰.۶ درصد است، که این رقم بدون احتساب اثرات کامل اسنپ‌بک محاسبه شده و نشان‌دهنده آسیب‌پذیری بالای اقتصاد است.

در سطح اقتصاد کلان، بزرگ‌ترین ضربه به درآمدهای نفتی وارد می‌شود. ایران، که بیش از ۹۰ درصد صادرات نفت خود را به چین ارسال می‌کند، با کاهش احتمالی ۲۰ تا ۳۵ درصدی صادرات روبرو خواهد شد. گزارش UK Parliament در سپتامبر ۲۰۲۵ تأکید می‌کند که تحریم‌های اسنپ‌بک، هرچند مستقیماً تجارت با اروپا و آمریکای شمالی را هدف قرار نمی‌دهد، اما اجرای جهانی آن‌ها می‌تواند دسترسی به بیمه، حمل‌ونقل و بانکداری را مختل کند و درآمدهای ارزی را تا ۱.۲ میلیارد دلار در سه‌ماهه کاهش دهد. IMF در به‌روزرسانی منطقه‌ای خاورمیانه (می ۲۰۲۵) هشدار داده که چنین محدودیت‌هایی بدهی عمومی ایران را از ۳۷ درصد GDP به سطوح بالاتر سوق می‌دهد و کسری بودجه را تشدید می‌کند. این امر، با توجه به وابستگی ۴۰ درصدی بودجه دولت به درآمدهای نفتی، رشد GDP را به منفی ۲ تا ۵ درصد می‌رساند، مشابه آنچه در سال ۲۰۱۸ رخ داد.

تورم، که در حال حاضر حدود ۴۰ درصد است، نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. تحلیل Atlantic Council در سپتامبر ۲۰۲۵ اشاره می‌کند که اسنپ‌بک، با افزایش هزینه‌های واردات و نوسانات ارزی، فشار بر ریال را تشدید کرده و تورم را به بالای ۵۰ درصد می‌رساند. این روند، زنجیره تأمین را مختل می‌کند و هزینه‌های تولید را برای صنایع کلیدی مانند فولاد و پتروشیمی افزایش می‌دهد. بانک جهانی در گزارش ۲۰۲۴ خود بر وابستگی ایران به بازارهای محدود (چین، عراق، امارات و ترکیه) تأکید کرده و هشدار داده که تحریم‌های جدید، پتانسیل ایران به عنوان هاب ترانزیتی آسیا-خاورمیانه را از بین می‌برد، که این امر سرمایه‌گذاری خارجی را تا ۳۰ درصد کاهش می‌دهد.

در اقتصاد خرد، خانوارها و کسب‌وکارهای کوچک بیشترین آسیب را می‌بینند. گزارش Iran International در اوت ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که اسنپ‌بک، با کاهش دسترسی به ارز خارجی، هزینه‌های زندگی را افزایش داده و قدرت خرید را نابود می‌کند. حدود ۷۰ درصد اشتغال ایران در بخش‌های خرد است که با جهش ۲۰-۳۰ درصدی قیمت مواد اولیه، حاشیه سود آن‌ها صفر می‌شود. کمبودهای انرژی و آب، که از قبل وجود دارد، با محدودیت‌های حمل‌ونقل تشدید شده و نرخ بیکاری را به بالای ۱۵ درصد می‌رساند. این فشارها می‌تواند ناآرامی‌های اجتماعی را برانگیزد و مهاجرت نخبگان را تسریع کند، که سرمایه انسانی اقتصاد را تضعیف می‌نماید.

از منظر بین‌المللی، اسنپ‌بک تنش‌ها را با شرکای ایران مانند روسیه و چین افزایش می‌دهد، اما اجرای ناهمگون آن (به دلیل عدم همکاری برخی کشورها) ممکن است اثرات را محدود کند. با این حال، Washington Institute پیش‌بینی می‌کند که کمپین دیپلماتیک غرب برای اجرای گسترده، وابستگی ایران به تجارت غیررسمی را افزایش دهد و کنترل سپاه پاسداران بر اقتصاد را تقویت کند. در نهایت، این مکانیسم نه تنها مذاکرات هسته‌ای را دور می‌سازد، بلکه تاب‌آوری اقتصادی ایران را آزمایش می‌کند. بدون دیپلماسی فوری، اقتصاد ایران در آستانه یک دهه رکود قرار دارد.

مطلب مرتبط: چرا تورم رکودی تشدید شد؟

💠 گفتار اقتصادی

🔴 ضرورت اصلاح یارانه دارو 🔴

دکتر علی سرزعیم:
💠✳️قبلا هم گفتم یکی از نکات ساده در اقتصاد بخش عمومی در حوزه درمان این است که ریسکهای کوچک را لازم نیست بیمه کنیم. برای همین مشمول بیمه شدن بیماریهای ساده مثل سرماخوردگی، گلودرد و حتی شکستن دست (به شکل عادی) نیازمند کمک شرکتهای بیمه نیست زیرا عموم افراد از پس هزینه‏های آن بر می‏آیند. سرمایه بیمه باید صرف بیماریهای با هزینه کمرشکن شود. اینها بیماریهایی هستند که بخشی از خانواده افراد را به زیر خط فقر می‏برد. بیماریهای سرطان از این دست هستند. داروهایش بسیار گران است و معمولا وارداتی. وقتی نرخ ارز بالا می‏رود این هزینه‏ها فوق‏العاده کمرشکن می‏شود.
💠✳️در ایران اوضاع به عکس است. اگر سرماخوردگی عادی بگیرید، بیمه بخش بزرگی از حق ویزیت و هزینه دارو را پرداخت می‏کند. اگرچه این یارانه بیمه‏ای ناچیز است چون تعداد اینگونه بیماران زیاد است مبلغ کلان آن بزرگ می‏شود و دولت/شرکتهای بیمه‏ای یارانه/پول کمی برایشان می‏ماند که صرف پوشش هزینه‏های بیماریهای کمرشکن کنند.
💠✳️ این وضعیت باید کاملا معکوس شود و خانواده‏های گرفتار بیماریهای سخت مثل سرطان را باید از تهدید به فقیرشدن نجات داد. این یک اولویت روشن برای وزارت بهداشت و درمان است و کتابهای اقتصاد بخش عمومی به روشنی پشتیبان این ایده هستند. 



💠 گفتار اقتصادی

🔴 مقاله لاتین: تاثیر عبور قیمت نفت بر بازار سهام با استفاده از رویکرد رگرسیون کوانتایل در ایران
نویسندگان: منجذب، صیادی و ولی پور
🔴چکیده:
نفت خام به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع تولید، نقش بسیار مهمی در اقتصاد ایران دارد. لذا تغییرات این متغیرمورد توجه بسیاری از اقتصاد‌دانان و سیاستمداران را به خود جلب کرده است. این مطالعه رابطه بین عبور قیمت نفت و بازار سهام در ایران را با استفاده از روش رگرسیون کوانتایل در دوره زمانی فروردین 1380 تا اسفند 1397 به صورت تجربی تحلیل می‌کند. رگرسیون کوانتایل یک روش آماری است که نخستین بار توسط کونکر و باست (1978) معرفی شد. یکی از مزیت‌های این مدل، شناسایی شکل توزیع متغیر وابسته الگو در سطوح گوناگون متغیر مستقل است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد میان عبور قیمت نفت و بازدهی بازار سهام یک رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. .برآورد مدل تحقیق با استفاده از روش رگرسیونی کوانتایل حاکی از آن است که عبور قیمت نفت بر بازار سهام، علاوه بر مسیر مستقیم، به صورت غیر مستقیم و از کانال نرخ ارز نیز صورت می‌گیرد. به طوری که در کوانتایل‌های بالاتر، یعنی زمانی که بازار سهام در رونق است، عبور تغییرات بازدهی قیمت نفت بر بازار سهام، صرفا از مسیر غیرمستقیم و از کانال نرخ ارز صورت می‌گیرد و کاهش در قیمت نفت (یا درآمدهای نفتی) همانند آنچه در دو دوره تحریم رخ داد، از طریق افزایش نرخ ارز سبب تقویت بازار سهام می‌شود.

🔴 لینک پادکست: نتایج و چکیده (به زبان فارسی)

🔴 لینک دانلود مقاله لاتین




🔴 کانال دکتر منجذب

تورم؛ نتیجه چاپ پول بدون پشتوانه

🔹پزشکیان: چرا تورم داریم؟ چون ما به عنوان دولت داریم پولی که نداریم را چاپ می کنیم


مطلب مرتبط: تورمی که عادت شد



💠 گفتار اقتصادی

🔵 جدیت در اداره کشور الزام می‌کرد که پزشکیان پای اصلاح قیمت سوخت بایستد

👤دکتر علی سرزعیم: شکی نبود که امسال به کمبود منابع برای واردات بنزین و گازوئیل می‌رسیم. وقتی شرایط تورمی است و قیمت این فرآورده‌ها را ثابت نگه داری یعنی آن را ارزان کرده‌ای.


مطلب مرتبط: مصائب مالیات در ایران
💠 گفتار اقتصادی

🔵 با سلام. لینک کانال‌ها و گروه‌های مفید به شرح زیر است:


♦️کانال تخصصی اقتصاد

♦️کانال گفتار اقتصادی

♦️کانال مدل های اقتصادسنجی

♦️کانال دکتر محمدرضا منجذب

♦️رویدادهای اقتصادی

♦️کانال با اساتید اقتصاد

♦️ گروه تحلیل اقتصادی

♦️گروه ایویوز، استاتا و اقتصادسنجی











♦️ کانال تخصصی اقتصاد

🔵 خطر خط فقر

در حالی ‌که سفره بسیاری از خانواده‌ها هر روز کوچک‌تر می‌شود، تازه‌ترین آمار رسمی از خط فقر نشان می‌دهد، فاصله درآمد مردم با حداقل هزینه‌های لازم برای گذران زندگی همچنان در حال افزایش است. با وجود رشد ظاهری حقوق و یارانه‌ها، بخش بزرگی از جمعیت کشور هنوز قادر نیستند نیازهای اساسی خود را تأمین کنند؛ نشانه‌ای آشکار از فشار اقتصادی که به‌ویژه بر طبقات پایین و حتی بخشی از طبقه متوسط سایه انداخته است.

فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در نشست خبری روز گذشته اعلام کرد بر اساس آمار سال ۱۴۰۳ خط فقر معادل ۶ میلیون و ۱۲۸ هزار و ۷۳۹ تومان برای هر فرد تعیین شده است.

خط فقر در واقع شاخصی اقتصادی است که حداقل درآمد لازم برای تأمین نیازهای اساسی زندگی از جمله خوراک، پوشاک، مسکن، بهداشت و آموزش را مشخص می‌کند. کسانی که درآمدی پایین‌تر از این سطح دارند، قادر به تأمین هزینه‌های ضروری خود نیستند و در نتیجه «فقیر» محسوب می‌شوند. این شاخص معمولاً به‌صورت «خط فقر سرانه» برای هر فرد یا «خط فقر خانوار» برای خانواده‌ای با تعداد مشخص اعضا بیان می‌شود و با توجه به نرخ تورم و هزینه‌های جاری جامعه به‌طور منظم به‌روزرسانی می‌شود.

با در نظر گرفتن میانگین بعد خانوار در ایران- حدود ۳.۳ نفر- خط فقر ماهانه برای یک خانواده معمولی به حدود ۲۰ میلیون تومان می‌رسد. این در حالی است که حداقل دستمزد مصوب سال ۱۴۰۳ با احتساب مزایا حدود ۱۰ میلیون و ۳۵۰ هزار تومان است؛ یعنی بخش بزرگی از کارگران و حتی کارمندان رده پایین کمتر از نیمی از هزینه‌های حداقلی زندگی را دریافت می‌کنند. به بیان دیگر حداقل‌بگیران در ایران با درآمدی زندگی می‌کنند که برای پوشش نیازهای ضروری کافی نیست. به همین دلیل آنچه در ظاهر افزایش حقوق به‌نظر می‌رسد، در واقع تنها جبران بخشی از تورم شدید سال‌های اخیر است.

داده‌های رسمی و پژوهش‌های اقتصادی نشان می‌دهد که نه‌تنها جمعیت زیر خط فقر افزایش یافته بلکه فاصله کسانی که بالای خط فقر قرار دارند نیز با این خط به‌طور مداوم کمتر می‌شود. این بدان معناست که طبقه متوسط، که در گذشته سپری میان طبقات پایین و بالا بود، به‌تدریج در حال فرسایش است.

اقتصاددانان مفهومی دارند به نام «شدت فقر». یعنی میزان فاصله درآمد خانوارهای فقیر با خط فقر. در واقع، همه فقرا به یک اندازه فقیر نیستند؛ برخی تنها اندکی پایین‌تر از مرز فقر قرار دارند اما برخی دیگر به‌مراتب فاصله بیشتری با آن دارند و به تعبیری در «قعر فقر» زندگی می‌کنند. ترکیب این دو روند- افزایش شدت فقر و کاهش فاصله طبقات بالای خط فقر با این مرز- تصویری هشداردهنده از وضعیت معیشتی جامعه ترسیم می‌کند. بر اساس آمارهای رسمی بودجه خانوار، از سال ۱۳۹۷ تاکنون فاصله جمعیت بالای خط فقر با این خط حدود ۲۲ درصد کاهش یافته است. این یعنی خانوارهایی که پیش‌تر درآمدی مطمئن برای تأمین نیازهای اساسی داشتند، اکنون در نزدیکی مرز فقر قرار گرفته‌اند. در همین حال تحلیل همین آمارها نشان می‌دهد که از هر ۱۰۰ ایرانی دست‌کم ۳۱ نفر زیر خط فقر زندگی می‌کنند.

این رقم بیانگر آن است که حدود یک‌سوم جمعیت کشور در تأمین حداقل نیازهای خود ناتوان هستند.

اما ماجرا به همین‌ جا ختم نمی‌شود. افزون بر جمعیت فقیر باید به گروه بزرگی از بیکاران نیز توجه کرد. طبق برآوردها حدود ۱۲ میلیون نفر از جمعیت کشور غیرمحصل، غیرشاغل و عملاً بیکارند. این گروه، که بخش قابل‌توجهی از آنان در سن کار و دارای مهارت‌اند، در غیاب فرصت‌های شغلی پایدار از چرخه‌ تولید و درآمد خارج شده‌اند و بار مضاعفی بر دوش اقتصاد خانوارها و نظام حمایتی کشور گذاشته‌اند. در این میان حتی شاغلان نیز از فشار تورم و کاهش قدرت خرید در امان نمانده‌اند. بخش بزرگی از نیروی کار کشور، به‌ویژه در مشاغل خدماتی، تولیدی و غیررسمی، با وجود کار مستمر، درآمدی کمتر از خط فقر دارند. این گروه که می‌توان آنان را «فقیران شاغل» نامید، نماینده‌ یکی از تلخ‌ترین چهره‌های فقر در جامعه امروز ایران هستند. فقر امروز در ایران صرفاً یک وضعیت اقتصادی نیست؛ بلکه در حال تبدیل شدن به یک وضعیت اجتماعی پایدار است./دنیای اقتصاد
مطلب مرتبط: تعریف و تفسیر فقر در اقتصاد
💠 گفتار اقتصادی

🔵 رشد یعنی حال همه خوب شود/ برندگان نوبل امسال مرزهای دانش اقتصاد را در قلمرو رشد گسترش دادند

◻️دکتر فرهاد نیلی از دستاوردهایی گفت که برندگان امسال نوبل اقتصاد برای بشریت به ارمغان آورده‌اند. آنچه ۲۵۰ سال پیش با عبور از «بازی جمع‌ صفر» به شکل رشد اقتصادی در سفره عموم مردم تئوریزه شد در مقالات برندگان امسال اقتصا‌د بسط یافته و شکل پایدار آن معرفی شده است.



💠 گفتار اقتصادی

🔹اقتصاد آسیا

▫️۱۸ تریلیون دلار چین
▫️۴/۱ تریلیون دلار ژاپن
▫️۳/۹ تریلیون هند
▫️١/٩ تریلیون دلار کره جنوبی
▫️۱/۴ تریلیون دلار اندونزی
▫️۱/۳ تریلیون دلار ترکیه
▫️۱/۱ تریلیون دلار عربستان.

▫️ایران هم ۴۴۰ میلیارد

#اقتصاد_آسیا



💠 گفتار اقتصادی