🔺خانم آسیمه، از شیراز، ارشد زبان و ادبیات فارسی، از ویراستاران مؤسسه

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

فرهنگوارۀ واژگان اداری (رایگان)
۵۰۱ واژه و عبارت بیگانه یا متکلفانه همراه با جایگزین‌های مناسب و کاربردی برای نامه‌های اداری و متن‌های رسمی

✍️ این فایل بخشی از «دورۀ جامع نامه‌نگاری» است.
#ویرایش_زبانی
سید محمد بصام
@Matnook_com

📜 نمونۀ فرهنگوارۀ واژگان اداری
✍️ این فرهنگواره بخشی از «دورۀ جامع نامه‌نگاری» است.
📥 از اینجا دانلود کنید.
@Matnook_com

❌ نادرست:
به قطعِ یقین، قطعِ به یقین

✅ درست:
به قطع و یقین (= «قطعاً و یقیناً»)

یادآوری:
«قطع‌ویقین» به‌تنهایی به‌ معنای «اطمینان» است: «هرگز این‌همه قطع‌ویقین نخواهیم داشت.» (عباس زریاب خویی، لذات فلسفه، ص ۲۴۱)
#املا_رسم‌الخط #واژه‌شناسی
سید محمد بصام
@Matnook_com

سلسله‌چالش‌های ویرایش گروه متنوک

در این ویدیو، با برخی از لغزش‌ها و کاستی‌های دستور خطّ فارسی فرهنگستان (ویراست جدید) آشنا می‌شوید. همچنین قاعدۀ فاصله‌گذاری «چه» را هم می‌آموزید: کجا «چه» بافاصله نوشته می‌شود، کجا با نیم‌فاصله و کجا پیوسته؟
#دستورزبان #فاصله‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com

🔺سودابه سعیدی، از کرج، ارشد مهندسی کشاورزی، از ویراستاران مؤسسه

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

۵ نکته دربارۀ واژه‌بست «-ها»

۱) واژه‌بست نوعی تکواژ وابسته است که ۱) کاربرد مستقل ندارد و ۲) همیشه به یک واژه افزوده می‌شود و ۳) واژۀ جدیدی (= مشتق) نمی‌سازد و ۴) تکیۀ آوایی ندارد. کمابیش ده واژه‌بست در فارسی داریم که یکی از آن‌ها «-ها / -ـا» است.
۲) واژه‌بست -ها / -ـا کاربرد گفتاری و غیررسمی دارد و معمولاً برای تأکید، هشدار، و مانند این‌ها به ‌کار می‌رود.
۳) واژه‌بست -ها در حالت شکسته به‌صورت -ا / -ـا نوشته می‌شود، مگر در واژه‌های پایان‌یافته به واکۀ e (= های بیان حرکت): بازم دیرت می‌شه‌ها!
۴) واژه‌بست -ها / -ـا همواره با واژۀ پیش از خود با نیم‌فاصله یا پیوسته (سرهم) یا بی‌فاصله نوشته می‌شود، چون فاقد تکیۀ آوایی است:
غیرشکسته: آمدی نسازی‌ها؛ به او گفتم‌ها؛ می‌بخشیدها
شکسته: اومدی نسازیا؛ بهش گفتما؛ می‌بخشیدا
۵) نوشتن واژه‌بست -ها به‌صورت بافاصله یا با املای «آ» و بافاصله نادرست است:
درست: عجب شانسی داری‌ها / داریا
نادرست: عجب شانسی داری ها / داری آ
#دستورزبان #گفتاری‌نویسی #فاصله‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com

فاصله‌گذاری ۱۳۵ عبارت پرکاربرد

عبارت‌های زیر کاملاً بافاصله نوشته می‌شوند:
از آن به بعد، از آن بین، از آنجا به بعد، از آن پس، از آن جمله، از آن جهت، از آن حیث، از آن سو، از آن قبیل، از آن گذشته، از آن لحاظ، از آن میان، از این بابت، از این به بعد، از اینجا به بعد، از این بین، از این پس، از این جهت، از این حیث، از این دست، از این سو، از این طرف‌، از این قبیل، از این گذشته، از این لحاظ، از این میان، از این نظر، از این نوع، از دیگر سو، از سر اخلاص / لطف / ...، از سوی دیگر، از طرف دیگر، از هر جانب، از هر جهت، از هر حیث، از هر سو، از هر طرف، از هر لحاظ، از هر نظر، از همه جهت، از همه نظر، از همین رو، با استفاده از، با‌ این‌ اوصاف / توصیف / وصف، با‌ این‌ ترتیب، با‌ این‌ تفاسیر، با‌ این‌ تفاصیل، با‌ این‌ حال، با این حساب، با‌ توجه‌ به، با‌ عنایت‌ به، با‌ وجود‌ این، به اندازۀ کافی، به اندازۀ لازم، به این ترتیب، به این جهت، به این خاطر، به این دلیل، به این سبب، به این صورت، به این علت، به این لحاظ، به آن دلیل، به آن سبب، به آن صورت، به آن علت، به زودی زود، به قیاس با، به مقدار کافی، به مقدار لازم، به نقل از، به هر جهت، به هر حال، به هر رو / روی، به هر صورت، به همان ترتیب، به همان جهت، به همان خاطر، به همان دلیل، به همان سبب، به همان صورت، به همان علت، به همین ترتیب، به همین جهت، به همین خاطر، به همین دلیل، به همین سبب، به همین صورت،‌ به همین علت، به هیچ عنوان، به هیچ وجه، به یک سو، به یک مقدار، در ارتباط با، در اعتراض به، در این اثنا، در این ارتباط، در این باب، در این باره، در این بین، در این حال، در این حالت، در این حین، در این خصوص، در این رابطه، در این زمینه، در این صورت، در این مورد، در این میان، در این هنگام، در آن حال، در آن حالت، در آن زمان، در آن صورت، در آن موقع، در آن وقت، در آن هنگام، در رابطه با، در عین حال، در غیر این صورت، در قیاس با، در هر باب، در هر حال، در هر صورت، در هر مورد، در همان حال، در همه حال، در همین باره، در همین حال، در همین حین، در همین خصوص، در همین زمینه، در همین مورد، در همین موقع، در همین هنگام.
✍️ ببینید: فاصله‌گذاری ۱۵۵ پیوند مرکب‌.
#فاصله‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com

۵ نکته دربارۀ فعل پیشوندی

۱) تعریف
فعلی که از ترکیب یک پیشوند و یک فعل ساده ساخته شده باشد «فعل پیشوندی» نام دارد: برگشتن (بر- + گشتن)، بازداشتن (باز- + داشتن)، دریافتن (در- + یافتن)، فراگرفتن (فرا- + گرفتن)، وارفتن (وا- + رفتن)، وررفتن (ور- + رفتن).

۲) معنا و نقش
پیشوندهای فعلی دو نقش دارند؛ یا معنای جدیدی به فعل می‌دهند یا فقط معنای فعل را مؤکد و تقویت می‌کنند.
۲-۱) معنای جدید: «بازگشتن» و «فراگرفتن» که با «گشتن» و «گرفتن» فرق می‌کنند.
۲-۲) تأکید و تقویت معنا: «برانگیختن» و «برافراشتن» که فقط «انگیختن» و «افراشتن» را مؤکد و تقویت کرده‌اند.

۳) فاصله‌گذاری
پیشوندهای فعلی همیشه بی‌فاصله نوشته می‌شوند:
- «دریافتن»: درمی‌یابم،‌ درمی‌یابی، درمی‌یابد، درمی‌یابیم، درمی‌یابید، درمی‌یابند
- «فراگرفتن»: فراگرفتم، فراگرفتی، فراگرفت، فراگرفتیم، فراگرفتید، فراگرفتند

یادآوری:
۱) اگر عنصری بین پیشوند و فعل قرار گرفت، همگی بافاصله نوشته می‌شوند:
- فرا باید گرفت؛
- در خواهد یافت؛
- بر که گشت (= «وقتی برگشت»).
۲) ضمیرهایی که پس از پیشوند می‌آیند با نیم‌فاصله نوشته می‌شوند و‌ کاربردشان غیررسمی است: بَرِش‌داشت، بَرِت‌می‌گردونم، و ... .
#دستورزبان #فاصله‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com

چگونه سریع و بدون به‌هم‌ریختگی به شعر کشیدگی دهیم؟
#ورد
سید محمد بصام
@Matnook_com

ویراسته:
زمین‌لرزه‌ای به مقیاس ۸٫۱ ریشتر نیوزیلند را لرزاند. پس از این حادثه، هشدار سونامی اعلام شد و مردم از مناطق پرخطر دور شدند.

مهم‌ترین نکته‌ها:
۱) «به مقیاسِ» دقیق‌تر و بهتر از «به بزرگیِ» است، چون «ریشتر» مقیاسی است برای سنجش اندازۀ زلزله.
۲) به‌جای نقطه یا ممیز، برای عدد اعشاری، باید از نویسۀ اعشار استفاده کرد: ۸٫۱، نه ۸.۱ و نه ۸/۱. (در گوشی، ممکن است به شکل نویسۀ دیگری دیده شود. در فرستۀ جداگانه‌ای، دربارۀ تفاوت این نویسه‌ها خواهیم گفت.)
۳) نام کشور «نیوزیلند» (به انگلیسی، New Zealand) با همین املا درست است، نه *نیوزلند.
۴) در جملهٔ آخر، فعل ـ بدون قرینه ـ حذف شده‌است. باید می‌نوشت «هشدار ... اعلام شد و ... دور شدند»، نه «اعلام و ... دور شدند».
#ویرایش_زبانی #املا_رسم‌الخط #تمرین_ویرایش
سید محمد بصام
@Matnook_com

❌ نادرست: پگاه؛ طعم خوش سلامتی
✅ درست: پگاه، طعم خوش سلامتی
🔍 چرا؟ چون این عبارت‌ها در اصل یک جملۀ کامل‌اند و معمولاً آخر آن‌ها «است» دارد: پگاه طعم خوش سلامتی است. «است» را حذف می‌کنیم و پس از «پگاه» ویرگول می‌گذاریم تا مؤکد و برجسته شود: پگاه، طعم خوش سلامتی. یک مثال دیگر: آسان‌پرداخت، پیشگام در فناوری مالی.

📌 یادآوری:
✍️ برای جدا کردن یک موضوع اصلی یا کلی از توضیحات وابسته به آن نقطه‌ویرگول می‌گذاریم:
- فضای مجازی؛ تهدیدها و آسیب‌ها
- ویروس کرونا؛ چالش‌ها و پیامدهای جهانی

🗝 این را هم ببینید: ۴ کاربرد مهم نقطه‌ویرگول.
#نشانه‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com

📜 دربارۀ واژۀ «ناطور»

✍️ «ناطور» واژه‌ای عربی و به معنای «باغبان» و «پالیزبان یا نگهبان کشتزار» است. املای این واژه با «ط» درست است و بنابراین املای *ناتور در تصویر سمت راست (فیلم) و در تصویر سمت چپ (کتاب) نادرست است. املای واژه‌ها را تنها باید در فرهنگ‌های معتبر دید و نباید آن‌ها را سرخود تغییر داد.
📌 یادآوری: در ارجاع‌دهی، املای نام کتاب‌ها را ـ حتی اگر نادرست باشند ـ اصلاح نمی‌کنیم و به همان صورت چاپی می‌نویسیم (املای اَسناد هویتی و حقوقی را نیز همچنین). پس اگر مثلاً به ناتور دشت (کتاب سمت چپ در تصویر) ارجاع می‌دهیم، نباید املای نادرست آن را ویرایش و اصلاح کنیم.
#املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com

🚪 «در» یا «درب»؟

✍️ «در» و «درب» هردو درست‌اند، ولی بیشتر به دو دلیل «درب» می‌نویسند:
📌 ۱) «درب» را معمولاً گونهٔ رسمیِ «در» تلقی می‌کنند، درصورتی‌که «در» غیررسمی نیست و از قدیم (حتی پیش از «درب» و با بسامد فراوان) در فارسی به‌کار رفته و هنوز هم می‌رود:
📖 - «حاجبان [...] بر درِ سرای بودند.» (ترجمۀ تفسیر طبری، ۱۴۶۸/۶)
📖 - «چون به درِ خانه رسیدم، [...] درِ خانه بزدم.» (پند پیران، ۱۲۸)
📖 - «آرام‌آرام مرگ بر در می‌کوبد.» (اسلامی ندوشن، روزها، ۱۳/۱)
📖 - «مرد، بر درِ این معبد، مسحور شده‌است.» (شریعتی، هبوط در کویر، ۵۲۲)

📌 ۲) برای اشتباه نشدنِ «در» با حرف اضافهٔ «در» معمولاً «درب» می‌نویسند، درصورتی‌که بافت ابهام‌زداست و بهتر است همه‌جا «در» بنویسیم («درب» نیز البته غلط نیست، هرچند نشان‌دار است).

💡 یادآوری:
✍️ در گذشته، «درب» بیشتر به معنای «دروازۀ شهر یا کاروان‌سرا» به‌کار می‌رفته:
📖 قرن ۹: «قم را چند راه است و چند درب و چند میدان.» (تاریخ قم، ۲۰)
و به‌ندرت به معنای «درِ» ورودی خانه و مانند آن:
📖 قرن ۱۰: «چون شام شود، درب خانه را مضبوط نمایند.» (ارشادالزراعه، ۲۷۹)
#واژه‌شناسی
سید محمد بصام
@Matnook_com

🔺مهدیه کوهی‌کار، نویسنده و منتقد ادبی، از ویراستاران مؤسسه

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

چگونه سریع و بدون خطا شماره‌ردیف خودکار در جدول درج کنیم؟
#ورد
سید محمد بصام
@Matnook_com

🧠 دربارهٔ «شست‌وشوی مغزی»

✍️ ۱) در دانش زبان‌شناسی و فن ویرایش زبانی، «گرده‌برداری» (یا، به یک اعتبار، «ترجمۀ قرضی») یکی از فرایندهای رایج واژه‌سازی در زبان برای بیان مفاهیم جدید است که از رهگذر آن، هریک از بخش‌های یک واژه یا عبارت از زبان مبدأ به زبان مقصد ترجمه می‌شود. گرده‌برداری لزوماً ناپسند و نادرست نیست و معمولاً موجب غنای واژگانی زبان می‌شود.

✍️ ۲) در فارسی، صدها واژۀ گرده‌برداری‌شده وجود دارد که یکی از آن‌ها «شست‌وشوی مغزی» (brainwashing) است. این اصطلاح ـ که به معنای «کوشش سازمان‌یافته برای از میان بردن باورهای شخص و جایگزینی باورهای دیگر از راه جدا کردن او از محیط فکری‌اش و ایجاد محیطی متفاوت با آن» است ـ در زبان گفتار و نوشتار رواج دارد و کاربردش بی‌اشکال است:
📌 «امروزه شستشوی مغزی به‌سادگی صورت می‌گیرد و [...] تجربه اثبات کرده‌است کسانی که شستشوی مغزی می‌شوند از عقاید خود تا پای جان دفاع می‌کنند.» (جلال‌الدین قیاسی، مبانی سیاست جنایی حکومت اسلامی، ص ۳۰۴)
📌 «باید شما را شست‌وشوی مغزی داد. باید این افکار منجمدِ مبتذل را از مغزتان بیرون کرد.» (امیرحسن چهل‌تن، دخیل بر پنجرۀ فولاد، ص ۱۲۲، به نقل از فرهنگ بزرگ سخن، ذیل سرواژۀ «شُست»)
📌 «مردم رو شستشوی مغزی می‌ده و نمی‌ذاره حرف‌هام رو باور کنن.» (مهناز کریمی، سنج و صنوبر، ص ۱۱۱)

✍️ ۳) سخن پایانی (the last word): اگر ترجمۀ آزاد (free translation) کردیم یا برای مثال (for example) کتابی بازچاپ (reprint) شد، با آغوش باز (with open arms) به پیشواز هرگونه ترجمۀ قرضیِ (loan translation) مفید برویم و البته غلط‌‌های املایی (spelling mistake) را هم بگیریم، زیرا کسانی که تحصیلات دانشگاهی (university education) دارند، در کشورهای جهان‌ سوم (the Third World) و درحال‌ توسعه (developing country)، با آسایش خاطر (peace of mind) گرده‌برداری‌ها را به‌کار می‌برند و ‌آن‌ها را بیشتر موجب آزادی بیان (freedom of speech) می‌دانند تا تهدیدی (threat) برای زبان. این فرسته (post) صرفاً جهت شست‌وشوی مغزی (brainwashing) شماست! 😊 (این بخش به‌طنز و با برخی از واژه‌های گرده‌برداری‌شده در فارسی برای نمایش رواج آن‌ها ساخته شده‌است.)
#زبان‌شناسی #گرده‌برداری
سید محمد بصام
@Matnook_com

✍️ وقتی می‌نویسیم «ویراستار: مصطفی ملکیان»، یعنی مصطفی ملکیان ویراستار است یا ویراستار مصطفی ملکیان است. ولی وقتی می‌نویسیم «ویراسته: مصطفی ملکیان»، یعنی مصطفی ملکیان ویراسته است یا ویراسته مصطفی ملکیان است! بنابراین اینجا دونقطه اضافی و نادرست است و تنها در صورتی درست است که به‌جای «ویراسته» بنویسیم «ویراستار». در نتیجه:
🗝 یا ویراستۀ مصطفی ملکیان (بی دونقطه)؛
🗝 یا ویراستار: مصطفی ملکیان (با دونقطه).

💡 یادآوری:
بهتر بود بر روی جلد نوشته می‌شد «ویراستار فارسی: مصطفی ملکیان». همچنین، درست بود که می‌نوشت «مترجم و محقق: انشاءالله رحمتی»، نه ترجمه و تحقیق: انشاءالله رحمتی.

📌 حتماً این را ببینید: یک دونقطهٔ غلط!
#نشانه‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com