💠به مناسبت نخستین سالگرد ثبت جهانی مهرگان در فهرست میراث ناملموس، مراسم گرامیداشت جشن مهرگان با همکاری پایگاه میراث جهانی تخت جمشید و انجمن راهنمایان گردشگری فارس در تاریخ ۱۶ مهرماه ۱۴۰۴ در مجموعه میراث جهانی تخت جمشید برگزار شد.

🔹به همین مناسبت مطلبی کوتاه در خصوص تاریخچه جشن مهرگان

‌ پس از ضحاک، بر اساس کتاب سترگ حکیم توس، شهریاری فریدون در ماه مهر آغاز می‌شود:

فریدون چو شد بر جهان کامکار
ندانست جز خویشتن شهریار
به رسم کیان تاج و تخت مهی
بیاراست با کاخ شاهنشهی

فریدون فرخ، فرزند آبتین و فرانک پس از شکست ضحاک (آژی‌دهاک یا همان دیو سه‌سرِ سه‌پوزِ شش‌چشم که نماد اهریمنی و پلیدی بود) کامکار و کامیار و نیک‌بخت به رسم کیان بر تخت‌شاهی جهان تکیه می‌زند.

به روز خجسته سر مهرماه
به سر بر نهاد آن کیانی کلاه

فریدون اول ماه‌مهر تاج‌کیانی برسر می نهد و شهریار جهان می‌شود. دو جشن بزرگ در ایران باستان از دیگر جشن‌ها با شکوه‌تر برگزار می‌شده که یکی نوروز و دیگری مهرگان بوده است.

ابوریحان بیرونی از نخستین اندیشمندان مسلمان است که پیدایش جشن مهرگان را با اسطوره فریدون و ضحاک در آمیخته و در کتاب «التفهیم» می‌نویسد: «مهرگان، شانزدهم روز است از مهرماه و نامش مهر، اندرین روز آفریدون ظفر یافت بر بیورسب جادو، آنک معروف است به ضحاک و به کوه دماوند باز داشت، و روزها که سپس مهرگان است همه جشن اند و......»

ابوریحان در آثار الباقیه نیز می گوید: «سبب آنکه ایرانیان روز مهر از مهر ماه را گرامی داشتند، به موجب خروج فریدون و شورش وی به وسیله کاوه آهنگر بر ضحاک است. فریدون، ضحاک را مغلوب ساخته و به بند کشید.»

از طرفی در سایر پژوهش ها آمده است که: «مشی و مشیانه» اولین زن و مردی که از کیومرث به هستی پای نهاد، در ماه‌مهر بوده و فرشتگان نیز در ماه‌مهر به یاری شهریاران و فریدون آمدند و در شاهنامه ثعالبی آمده: «روزی که فریدون ضحاک را شکست داد و زندانی کرد روز مهر از ماه مهر بود که مردم آن را جشن گرفته و مهرگان نامیدند و آن را گرامی داشتند.»

و همچنین ایرانیان باستان عقیده داشتند در ماه مهر خداوند زمین را گسترانید و به کره ماه که سیاره‌ای سرد و خاموش بود نور عطا فرمود، همه و همه این پژوهش ها گواه این است که مهر و مهرگان نزد ایرانیان از اهمیت ویژه برخوردار بوده و تقارن شهریاری فریدون با ماه مهر تقارن نیکی و سعادتمندی است.

در اوستا و سانسکریت هند نیز از کهن الگویی داستان فریدون سخن به میان آمده که نشان از قدمت و کهن الگویی شاهنشاهی فریدون است، از طرفی خود آیین مهر و جشن مهرگان نیز از کهن الگویی ویژه برخوردارند.

مهر، میتره یا میثره از کهن ترین و بزرگترین و مهمترین ایزدان پیش زردشتی است. در متون هندی باستان از آیین مهر و میترائیسم میتره یا میثره و در آیین مهرپرستی رومی، میتراس و در خود میتراییسم ایزد خورشید و آتش و عدالت بوده و در باور ایرانیان باستان، ایزد عهد و پیمان یاد گردیده است./ دکتر سیدجعفر علمداران

🔸پ. ن. جشن مهرگان به عنوان میراث فرهنگی ناملموس، در سال ۱۴۰۳ شمسی (۲۰۲۴ میلادی) به صورت مشترک توسط ایران و تاجیکستان در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده و مهرگان را به بیست‌وپنجمین عنصر میراث ناملموس ایران در این فهرست تبدیل کرده است.

@persepolis_world_heritage_site

🎥شبکه میراث‌آریا/ مرمت تاریخ، بازآفرینی هویت؛ روایت تازه از دل پارسه کهن

🔹در پی سفر وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، پایگاه میراث‌جهانی تخت‌جمشید شاهد موجی از فعالیت‌های تازه و امیدبخش بوده است. طی دو ماه گذشته، مجموعه‌ای از اقدامات گسترده برای سامان‌دهی، مرمت و حفاظت از گنجینه‌های تاریخی پارسه آغاز شده تا میراث درخشان نیاکان‌مان بیش از پیش حفظ و زنده شود.

🔹در این مسیر، باغ ۵۰ هکتاری پردیس تخت‌جمشید و شبکه آبیاری آن سامان‌دهی شده، کارگاه‌های مرمتی چون کاخ هدیش، کتیبه جنوبی و کاخ آپادانا فعال شده‌اند، و در نقش رجب و آرامگاه خشایارشاه نیز تیم‌های مرمت در حال اجرای طرح‌های حفاظتی هستند.

🔹از سوی دیگر، پروژه مطالعات باستان‌شناسی شهر استخر در حال انجام است تا پیوند تاریخی این شهر با تخت‌جمشید بیش از پیش روشن شود. همچنین، تعیین عرصه و حریم ۱۱۰ اثر تاریخی در محدوده درجه‌یک تخت‌جمشید، گامی کلیدی برای حفاظت دقیق‌تر از میراث این سرزمین به شمار می‌رود.

🔹این اقدامات با هدف پاسداری هوشمندانه از آثار تاریخی در دل پارسه کهن انجام می‌شود؛ تلاشی برای آن‌که شکوه تخت‌جمشید، همچنان استوار بماند.

@CHTNiran