افسون ترجمه
#یادداشت

دوستی از من پرسید «این که نوشته‌ای منطقش چیست؟ مگر اولی از نظر دستوری اشکالی دارد؟»

I can't stress enough...

نمی‌توانم به اندازه‌ی کافی تأکید کنم... ❌
هرچه تأکید کنم کم است... ✅

به یاد کلاس‌های ترجمه‌ی متون تخصصیِ آقای هومن پناهنده افتادم که چندین سال پیش گذراندم. آن کلاس‌ها در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار می‌شد و من آنجا از ایشان نکات بسیاری آموختم؛ از جمله، چیزی که آقای پناهنده – اگر اشتباه به یادم نمانده باشد – #افسون_ترجمه می‌نامید.

در پاسخ دوستم گفتم که جمله‌ی اول از نظر دستوری اشکالی ندارد، اما ما معمولاً این را در فارسی اینطور نمی‌گوییم. از بین ده‌ها نحوه‌ی بیان ممکن، فقط چند تایی از آن‌ها در زبان مصطلح می‌شوند. این را وقتی مثل من در کشور دیگری زندگی کنید و صبح تا شب با زبانی به‌جز زبان مادری صحبت کنید، زیاد می‌بینید. یعنی چیزهایی می‌گویید که از نظر دستوری درستند، ولی بعد، از جوابی که از همکلاسی یا استاد یا فروشنده می‌گیرید، می‌فهمید که آن‌ها این را طور دیگری می‌گویند. حالا افسون ترجمه چیست؟

مثلاً فرض کنید عبارت این است: «هر چه تأکید کنم کم است که ورزش چقدر برای سلامتی ضروری است». فارسی‌زبان اگر صد بار بخواهد مفهوم بالا را بگوید، یک بار هم نمی‌گوید «نمی‌توانم به اندازه‌ی کافی تأکید کنم که ورزش...». به نظر من این عبارت نه فقط غریب، بلکه نارسا می‌رسد چون تأکید را جای اشتباهی می‌گذارد. به جای آنکه اهمیت ورزش را برجسته کند، انگار پیام اصلی‌اش ناتوانی‌ گوینده در تأکید کافی است. اما همان فارسی‌زبان وقتی مشغول ترجمه می‌شود، تحت تأثیر زبان مبدأ، ذهنش قفل می‌شود، آن جمله‌ی روان و مصطلح فارسی را به یاد نمی‌آورد و ناخودآگاه الگوی انگلیسی را در فارسی تقلید می‌کند. برای همین است که در متون ترجمه‌شده این عبارت و عبارت‌های مشابهش را فراوان می‌بینیم. این است افسون ترجمه که گاهی حتی مترجم‌ها هم دچارش می‌شوند.

https://www.group-telegram.com/us/in_a_short_moment.com