ذکرالله - محمدجهانی

گزارش(2772)

عنوان: نفس انسان، عقل و حکمت

۱. نفس انسانی چیست؟

نفس انسان، قوه‌ای درونی و الهی است که به او قدرت انتخاب میان خیر و شر، حق و باطل، و خوبی و بدی را می‌بخشد(الهامات فجور وتقوی-شمس-۸). تنها انسان است که به این امانت مجهز شده؛ همان‌گونه که در قرآن آمده است:

> «ما امانت را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه کردیم، آن‌ها از پذیرش آن سر باز زدند و ترسیدند، اما انسان آن را پذیرفت»
> *(احزاب، ۷۲)*

این قوه، اگرچه در ذات همه انسان‌ها هست، اما تنها زمانی فعال می‌شود که اولا بطورمعمول ،جوان به سن بلوغ برسد دوما درحالت بیماری های مختلفی قرارنگیرد که خودانسان نتواندتصمیم آگاهانه بگیرد ومسئولیت پذیر بشود هرچند انسانهای بالغ وعاقل ،گاهی تصمیمات غلط وزشت وخطرناک وجنایتکارانه ای رامیگیرند که نشان میدهد" رقبای نفس" انسان ،حاکم بروجود وقلب انسان شده اند ومهیمن بر عقل و روح خدایی شده اند
. کودکی که هنوز به سن تشخیص نرسیده، اگرچه نفس انسانی را بالقوه دارد، اما هنوز توانایی انتخاب مسئولانه ندارد. همین‌طور، افرادی که دچار جنون، خواب عمیق، یا وضعیت کُما هستند، به‌طور موقت یا دائم از دسترسی به نفس فعال انسانی محروم‌اند.

۲. نفس و عقل، رابطه‌ی تکاملی

با بیداری نفس انسانی، عقل نیز فعال می‌شود و در همراهی با آن، علم و حکمت نیز در دل انسان جاری می‌گردد و هبوط(ترک گذشته خود) ،آغاز میشود . اما این بیداری نیازبه مقدمات وساماندهی(اذا سویته) دارد و اکثرا در دوران بلوغ به انسان میرسد (امابرخی تاسالمندی هم هنوز به هبوط نمیرسند!)
در کهنسالی نیز ممکن است انسان با وجود داشتن عقل و علم، مرتکب خطا یا جنایت شود؛ چرا که درون انسان عرصه کشمکش دائمی میان نیروهای نیکی و بدی است.

در واقع، نفس انسان همچون پادشاهی است که وزیرانی در راست و چپ دارد:

* وزیران راست، نماینده‌ی دعوت به خیر، عدالت و نورند.
* وزیران چپ، دعوت‌کنندگان به شر، خودخواهی، و تفرقه.

این پادشاه است که باید تصمیم نهایی را بگیرد. اگر تصمیمش نیک باشد، «نفس مطمئنه» خواهد شد؛ و اگر تصمیمش به شر بینجامد، «نفس امّاره» نام خواهد گرفت.

۳. نفس، روح و قلب وجسم: چهار ساحت درون انسان

* روح الهی، آن دمیده‌ی الهی است که سرچشمه‌ی حیات و آگاهی در انسان است.
* نفس انسانی، ظرفیت انتخاب و مسئولیت‌پذیری را شکل می‌دهد.
* قلب، میدان درگیری این نیروهاست: عقل، وسوسه، الهام، فطرت و غرایز، شیطان ، همگی در قلب انسان حضور دارند.
*جسم انسان، با انواع اندام ها و ۱۱ سیستم اندامی وعصبی وهورمونی خود دائما نیازها وپیام های خودرابه نفس انسانی میدهد که گرسنه وتشنه است یا نیازجنسی دارد ویادرد وبیماری یاخوشی دارد

در قرآن، بخشی از قلب با عنوان «أفئده»(دل) معرفی می‌شود که محل نور، تقوا، و الهام الهی است.

۴. حکمت، هدیه‌ای از درون

حکمت، بالاتر از علم است؛ نوری است درونی که گویی از سرچشمه‌ای قدسی فوران می‌کند. قرآن می‌فرماید:

> «هر کس را حکمت داده‌اند، خیر فراوانی به او داده‌اند»
> *(بقره، ۲۶۹)*

حکمت نه تنها دانایی، بلکه بصیرت و گفتار اثرگذار می‌آورد. کسانی چون سقراط، لقمان، مولانا و فردوسی، حکیمانی‌اند که سخنان‌شان از سرچشمه‌ی درونی برآمده و جاودان شده‌اند. حتی پیش از پیامبری، خداوند به یوسف و موسی حکمت آموخت (قصص 14، یوسف 22).

۵-پرورش نفس

وقتی گفته میشود این نفس انسانی راباید پرورش داد (همچون بذری که باغبان پرورش میدهد) پس باید آن را بارور کرد و شرایط لازم برای نورگرفتن را(آب و کود و خاک وغیره)برای آن رامهیانمود وآفت زدایی کرد وآلودگی ها وخرافات وانحرافات وتاریکی ها را شناخت وهمچون یک باغبان ماهر دائما نفس را پاک سازی کرد وازطوفان هاحفظ کرد وجلوی صدمات وضربات به نفس راگرفت تا رشد ونمو کند وبه تزکی برسد(شمس-۹)
سوره شمس درمورد نفس انسان است اما ابتدای سوره از سوگند به خورشید وپدیده های طبیعت که دربالا هستندسخن میگوید تا به آسمان بالای زمین میرسد وسپس درانتها به زمین میرسد(والارض و ماطحیها) و ناگهان سوگندبه نفس را می آورد درکنارخورشید وماه وزمین که یعنی همگی ازمنظر خدا یک جور دیده میشوند وهم جنس هستند!
وبه زمین که میرسد
انگارمیخواهد بذر وجودی مارا که ازعالم بالا آمده داخل زمین بکارد(کلمه طیبه-ابراهیم -۲۴) وسپس ازهمه عوامل طبیعی کمک بگیرد تا نفس انسانی پرورش یابد وبه عوالم بالاترصعودکند و"کلمه طیبه "شود(فاطر-۱۰) ومیوه وثمره بدهد

---

### ✨ جمع‌بندی:

نفس انسانی، عنصر اصلی در تصمیم‌گیری اخلاقی انسان ودر زندگی است؛ و هنگامی که با عقل و حکمت والهمات خدایی همراه شود، راه رسیدن به تعالی انسانی و زندگی خدایی هموار می‌گردد. در قلب انسان همه نیروها گرد آمده‌اند(ازمثبت تامنفی)، اما نهایتا این نفس انسان است که باید پادشاهی کند بر وجودخویش.

محمدجهانی

www.group-telegram.com/us/lohemahfooz.com/8984

314 viewsedited  Jun 13 at 11:16

گزارش(2772)

عنوان: نفس انسان، عقل و حکمت

۱. نفس انسانی چیست؟

نفس انسان، قوه‌ای درونی و الهی است که به او قدرت انتخاب میان خیر و شر، حق و باطل، و خوبی و بدی را می‌بخشد(الهامات فجور وتقوی-شمس-۸). تنها انسان است که به این امانت مجهز شده؛ همان‌گونه که در قرآن آمده است:

> «ما امانت را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه کردیم، آن‌ها از پذیرش آن سر باز زدند و ترسیدند، اما انسان آن را پذیرفت»
> *(احزاب، ۷۲)*

این قوه، اگرچه در ذات همه انسان‌ها هست، اما تنها زمانی فعال می‌شود که اولا بطورمعمول ،جوان به سن بلوغ برسد دوما درحالت بیماری های مختلفی قرارنگیرد که خودانسان نتواندتصمیم آگاهانه بگیرد ومسئولیت پذیر بشود هرچند انسانهای بالغ وعاقل ،گاهی تصمیمات غلط وزشت وخطرناک وجنایتکارانه ای رامیگیرند که نشان میدهد" رقبای نفس" انسان ،حاکم بروجود وقلب انسان شده اند ومهیمن بر عقل و روح خدایی شده اند
. کودکی که هنوز به سن تشخیص نرسیده، اگرچه نفس انسانی را بالقوه دارد، اما هنوز توانایی انتخاب مسئولانه ندارد. همین‌طور، افرادی که دچار جنون، خواب عمیق، یا وضعیت کُما هستند، به‌طور موقت یا دائم از دسترسی به نفس فعال انسانی محروم‌اند.

۲. نفس و عقل، رابطه‌ی تکاملی

با بیداری نفس انسانی، عقل نیز فعال می‌شود و در همراهی با آن، علم و حکمت نیز در دل انسان جاری می‌گردد و هبوط(ترک گذشته خود) ،آغاز میشود . اما این بیداری نیازبه مقدمات وساماندهی(اذا سویته) دارد و اکثرا در دوران بلوغ به انسان میرسد (امابرخی تاسالمندی هم هنوز به هبوط نمیرسند!)
در کهنسالی نیز ممکن است انسان با وجود داشتن عقل و علم، مرتکب خطا یا جنایت شود؛ چرا که درون انسان عرصه کشمکش دائمی میان نیروهای نیکی و بدی است.

در واقع، نفس انسان همچون پادشاهی است که وزیرانی در راست و چپ دارد:

* وزیران راست، نماینده‌ی دعوت به خیر، عدالت و نورند.
* وزیران چپ، دعوت‌کنندگان به شر، خودخواهی، و تفرقه.

این پادشاه است که باید تصمیم نهایی را بگیرد. اگر تصمیمش نیک باشد، «نفس مطمئنه» خواهد شد؛ و اگر تصمیمش به شر بینجامد، «نفس امّاره» نام خواهد گرفت.

۳. نفس، روح و قلب وجسم: چهار ساحت درون انسان

* روح الهی، آن دمیده‌ی الهی است که سرچشمه‌ی حیات و آگاهی در انسان است.
* نفس انسانی، ظرفیت انتخاب و مسئولیت‌پذیری را شکل می‌دهد.
* قلب، میدان درگیری این نیروهاست: عقل، وسوسه، الهام، فطرت و غرایز، شیطان ، همگی در قلب انسان حضور دارند.
*جسم انسان، با انواع اندام ها و ۱۱ سیستم اندامی وعصبی وهورمونی خود دائما نیازها وپیام های خودرابه نفس انسانی میدهد که گرسنه وتشنه است یا نیازجنسی دارد ویادرد وبیماری یاخوشی دارد

در قرآن، بخشی از قلب با عنوان «أفئده»(دل) معرفی می‌شود که محل نور، تقوا، و الهام الهی است.

۴. حکمت، هدیه‌ای از درون

حکمت، بالاتر از علم است؛ نوری است درونی که گویی از سرچشمه‌ای قدسی فوران می‌کند. قرآن می‌فرماید:

> «هر کس را حکمت داده‌اند، خیر فراوانی به او داده‌اند»
> *(بقره، ۲۶۹)*

حکمت نه تنها دانایی، بلکه بصیرت و گفتار اثرگذار می‌آورد. کسانی چون سقراط، لقمان، مولانا و فردوسی، حکیمانی‌اند که سخنان‌شان از سرچشمه‌ی درونی برآمده و جاودان شده‌اند. حتی پیش از پیامبری، خداوند به یوسف و موسی حکمت آموخت (قصص 14، یوسف 22).

۵-پرورش نفس

وقتی گفته میشود این نفس انسانی راباید پرورش داد (همچون بذری که باغبان پرورش میدهد) پس باید آن را بارور کرد و شرایط لازم برای نورگرفتن را(آب و کود و خاک وغیره)برای آن رامهیانمود وآفت زدایی کرد وآلودگی ها وخرافات وانحرافات وتاریکی ها را شناخت وهمچون یک باغبان ماهر دائما نفس را پاک سازی کرد وازطوفان هاحفظ کرد وجلوی صدمات وضربات به نفس راگرفت تا رشد ونمو کند وبه تزکی برسد(شمس-۹)
سوره شمس درمورد نفس انسان است اما ابتدای سوره از سوگند به خورشید وپدیده های طبیعت که دربالا هستندسخن میگوید تا به آسمان بالای زمین میرسد وسپس درانتها به زمین میرسد(والارض و ماطحیها) و ناگهان سوگندبه نفس را می آورد درکنارخورشید وماه وزمین که یعنی همگی ازمنظر خدا یک جور دیده میشوند وهم جنس هستند!
وبه زمین که میرسد
انگارمیخواهد بذر وجودی مارا که ازعالم بالا آمده داخل زمین بکارد(کلمه طیبه-ابراهیم -۲۴) وسپس ازهمه عوامل طبیعی کمک بگیرد تا نفس انسانی پرورش یابد وبه عوالم بالاترصعودکند و"کلمه طیبه "شود(فاطر-۱۰) ومیوه وثمره بدهد

---

### ✨ جمع‌بندی:

نفس انسانی، عنصر اصلی در تصمیم‌گیری اخلاقی انسان ودر زندگی است؛ و هنگامی که با عقل و حکمت والهمات خدایی همراه شود، راه رسیدن به تعالی انسانی و زندگی خدایی هموار می‌گردد. در قلب انسان همه نیروها گرد آمده‌اند(ازمثبت تامنفی)، اما نهایتا این نفس انسان است که باید پادشاهی کند بر وجودخویش.

محمدجهانی

BY ذکرالله - محمدجهانی