Гьар йисуз къейдзавай и суварин юкъуз Дагъустанда жуьреба-жуьре мярекатар тешкилзава. Кьилди къачуртlа, 14 чIалал диктантар кхьизва.

АЛАВА КЪЕЙД:

Чи вири гафарганра и гаф гьалтзавач. М.Бабаханован гафарганда гьатнава и гаф. Амма ана гьи нугъатдин гаф ятIа малумарнавач. Диалектрин чIехи гафаргандин винел илимдин кIвалах акьалтIарай рагьметлу алим Фаида Гъаниевадиз вичин зегьмет чапдай акъуддай мумкинвал хъхьанач. (Агакьнач ам). Гьахьтин чешме чи гъиле гьатнавайтIа, ихьтин дуьшуьшра суалриз асантдаказ тайин жаваб гуз жедай.

Инсанперес шаир

Ахьтин вахтар жеда, тайин са миллетдин къилихдин лап хъсан лишанрикай анжах са чпиз хас, маса садалайни алакь тавур саягъда фикирар кхьидай гафунин устадар пайда жеда. Лезги эдебиятдин тарихда ихьтин кас, са рахунни алачиз, Етим Эмин я.
Алим Ражидин Гьайдарова Етим Эминакай икI кхьенай: «Халис шиир теснифунин сирер куьлуь я. Гьар са шаир абурукай жезмай кьван гзаф ва хъсандиз менфят къачуз алахъда. Етим Эмин лагьайтIа, и жигьетдай пешекар устад тир. Ада менфят къачун тавур саягъар, рекьер, мумкинвилер мадни ама лугьун четин я».
Етим Эминан буба Севзихана пуд хуьруьн къазивиле кIвалахзавай. Сифте чирвилерни Эмина бубадивай къачуна. Ахпа ада Кьеандал ва Алкьвадрал кIелна.
Шаирдин буба фад рагьметдиз фена, гьавиляй хци чкадин судда адан чка кьуна. Хуьруьн къази хьайи Эминан къулни муьгьуьр алай чарар къенин юкъузни ама. Инсанри обществода кьунвай чкадиз килиг тавуна, Эмина гьар са месэла гьахълувилелди гьялна. Гьавиляй ам хуьруьн вилик-кьилик квай бязибуруз такIан тир. Ам гьахълувилин, дуьзвилин терефдар хьайидан шагьидвал Къазанфербегди шаирдиз ракъурай чарчяйни аквазва.
Гьайиф хьи, Эминавай яргъалди гьахъуниз къуллугъ ийиз хьанач: залан азарди ам месел алкIурна.
(169 гаф)

Ктаб 112 чиникай ибарат я. Кlеви жилдер ала, чарар яцIубур я. (Авторар: М.Ибрагьимов, К.Ферзалиев).

Сад лагьайди яз амукьда

Етим Эминахъ сирерни керематар гзаф ава. Абурай виридай кьил акъудиз хьун мумкин туш. Чав адан ирс тамамдиз агакьнавач. ИкI тирди адан уьмуьрдикай халкьдин сивера амай гьадисайри лугьузва. Адан уьмуьрдин уламарни чаз вири тайин хьанвач. Гьа чав агакьнавай ирсинини, шаирдин уьмуьрдиз талукь делилрини Етим Эмин зурба инсан ва чIехи шаир хьайиди къалурзава.
«Эминан гьар са шиир, булахдай авахьзавай абукевсер яд хьиз, рикIе гьасил хьана, къецел экъечIзавай ва элкъвена гьа рикI ачухзавай чIалар я», – кхьенай алим Агьед Агъаева.
Шаирдин чIехивал квекай ибарат я? Ада, лезгияр Урусатдик экечIай девирдин шаир хьуналди, лезгийрин цIийи эдебиятдик кьил кутуна, лезги чIалал халисан ва шииратдин вини дережадив агакьнавай эсерар кхьиз хьун мумкин тирди тестикьарна. Адан гуьгъуьнлай хьайи вири шиират, са шакни алачиз, Эминан таъсирдик кваз арадал атайди я.
Са жерге шиирра Эминалай инсандин руьгьдин лап назик гьиссер къалуриз алакьна. И жигьетдай «Гуьзел Тамум» шиир иллаки тафаватлу я. И шиирда са шумуд кьетIенвал къейд ийиз жеда: деринвал, сеслувал, авазлувал, маналувал, таъсирлувал.
Халкьни чIал амай кьван гагьди чи шаиррин цIиргъина Етим Эмин сад лагьайди яз амукьда.

(171 гаф)