نیویورک تایمز: چرا ارزیابی خسارت حملات آمریکا به سایت هسته‌ای زیرزمینی فردو تا این حد دشوار است؟

همگی شرح حمله با بمب‌های سنگرشکن GBU-57 و حمله به شفت‌های تهویه فردو را شنیده‌ایم بنابراین از تکرار آن پرهیز کرده و به ادامه گزارش مانند ساختار تأسیسات، ارزیابی زمین‌شناسی محل و سرنخ‌های به دست آمده از سایر عوامل محافظتی می‌پردازیم.

به گفته مقامات وزارت دفاع آمریکا، بمب‌ها احتمالاً به محفظه سانتریفیوژها که برای برنامه هسته‌ای ایران حیاتی هستند، نرسیده‌اند اما هدف، تخریب آن‌ها از طریق امواج شوک و سایر آثار انفجارها بود. به گفته یک مقام وزارت دفاع که به دلیل مسائل عملیاتی به صورت ناشناس صحبت کرد، شفت‌های اصلی به صورت مستقیم به سمت پایین امتداد نداشتند. این شفت‌ها در قسمت بالایی به صورت زیگزاگ بودند، به این معنا که مسیر به سمت پناهگاه تا انتها مستقیم نبود.

شکل دقیق شفت‌های تهویه مشخص نیست، اما زوایای آن‌ها به این معناست که بمب‌ها با ترکیبی از سنگ و تونل‌های باز برخورد می‌کنند.

به گفته مقام وزارت دفاع، مجموعه فردو دارای چندین طبقه است که این امر تعداد بمب‌های موردنیاز برای تخریب سانتریفیوژها و سایر تجهیزات را افزایش داد. این پناهگاه همچنین می‌توانست به روش‌های دیگری محافظت شود. ایران تولیدکننده عمده بتن است و محققان ایرانی مقالاتی درباره بتن مخلوط‌شده با فیبرهای فولادی ریز و سایر مواد تقویت‌کننده منتشر کرده‌اند. البته مشخص نیست که آیا ایرانی‌ها از این ماده در فردو استفاده کرده‌اند. رویکردهای پیچیده‌تر ممکن است شامل صفحات فولادی برای جذب شوک انفجار یا جلوگیری از پرتاب قطعات بتن و آسیب به تجهیزات یا پرسنل باشد.

برخی از اقدامات حفاظتی در فردو شناخته شده‌اند. بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی سال‌ها از اتاق‌های دارای دیوار ضخیم جدا شده با درهای سنگین مقاوم به انفجار گزارش داده‌اند.

چندین زمین‌شناس که با نیویورک تایمز مشورت کردند، اظهار داشتند که بررسی زمین‌شناسی ایران در منطقه فردو، منتشرشده در سال 2020 در ژورنال علمی Geopersia از دانشگاه تهران، نشان می‌دهد که سنگ‌های این منطقه عمدتاً از ایگنیمبریت، نوعی سنگ آتشفشانی بوجود آمده از tuff سخت‌شده، تشکیل شده‌اند.

ایزهاک ماکوفسکی، زمین‌شناس و دانشیار دانشگاه حیفا در اسرائیل، اظهار داشت که ایگنمبریت ماده‌ای عالی برای حفاری است. ماکوفسکی افزود که درجه سختی دقیق ایگنمبریت اطراف فردو مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد این ماده نسبتاً نرم باشد، هرچند بررسی دقیق‌تری لازم است. او همچنین گفت که ایگنمبریت به دلیل تخلخل نسبی خود می‌تواند امواج شوک مخرب، مانند امواج ناشی از بمب‌های آمریکایی، را تضعیف کند و به‌نوعی مانند کیسه‌های شن اطراف قلعه‌های قدیمی عمل کند که برای متوقف کردن گلوله‌ها استفاده می‌شدند. نیک گلوماک، استاد مهندسی و متخصص مواد منفجره در دانشگاه ایلینوی اربانا-شمپین، اظهار داشت که جای تردیدی درباره اثر میراکننده ایگنیمبریت یا خاکستر آتشفشانی (توف) وجود ندارد. پروفسور گلوماک اظهار داشت: "توف در جامعه‌ی مطالعه‌کننده درباره انفجار به عنوان جاذب انرژی بسیار کارآمد شناخته شده است؛ یکی از بهترین‌ها." وی افزود:"مواد متخلخل مانند آن، در بسیاری از کاربردها برای محدود کردن منطقه آسیب ناشی از انفجار مواد منفجره قوی استفاده می‌شوند."

در نهایت میزان خسارت وارده به فردو به شدت به فاصله انفجار بمب‌ها از تأسیسات بستگی دارد. با وجود متغیرهای متعدد و ناشناخته‌ها، ممکن است هرگز نتوان به‌طور قطعی میزان خسارت را تعیین کرد. بدون دسترسی به محل، ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا کارشناسان خارجی بتوانند دقیقاً میزان خسارت وارده به فردو را ارزیابی کنند، هرچند ارزیابی اخیر ایالات متحده نشان می‌دهد که این تأسیسات به شدت آسیب دیده است. کارشناسان، از جمله رایان هارلی، دانشیار مهندسی مکانیک دانشگاه جانز هاپکینز و متخصص رفتار سنگ‌ها در شرایط سخت، اظهار داشتند که محاسبه دقیق خسارت بدون شبیه‌سازی‌های پیشرفته کامپیوتری، داده‌های محرمانه آزمایش‌های واقعی، سرعت و شکل دقیق بمب و دانش گسترده از ساختار فردو و زمین‌شناسی سایت غیرممکن است.

باتوجه به ناشناخته‌ها، نگاه متفاوتی توسط کارشناسان در این گزارش وجود دارد. یکی از کارشناسان معتقد است اگر همان‌طور که گزارش شده، پنتاگون زمین‌شناسی و شفت‌های تهویه را به دقت مطالعه کرده باشند، احتمالاً خسارت بسیار قابل‌توجهی وارد کرده‌اند و دیگری محتاط‌تر است و می‌گوید اگر هدف رسیدن موج شوک باشد، بسیاری از چیزها قابل بازیابی هستند. اگر انفجار بیشتر ماهیتی آتشین داشته و همه چیز نابود شده باشد (آتش بمب‌ها به سالن تاسیسات رسیده باشد)، احتمالاً چیزی باقی نمانده است. اما تا زمانی که این موضوع روشن نشود، نمی‌توان محاسبه دقیقی از میزان باقیمانده یا قابل بازیابی انجام داد.

@Military_Tweet