group-telegram.com/mghlte/1301
Last Update:
💠علم چیست؟فلسفه چیست؟💠
دکتر سروش✍
بخش نهم
https://www.group-telegram.com/us/mghlte.com
⭕️ویژگی های معرفت تجربی
بخش آخر
5⃣-گزینشی بودن روش علم
گزینشی بودن ، از صفات جدایی‌ناپذیر روش شناسی علم است و غفلت از این خصلت بنیادی ، حاصلی جز فدا کردن علم و غوطه ور شدن در تاریکی ها و آشفتگی های #علم_نما نداشته است.
#کل_گرایی - هوس مطالعه و تجربه همه جوانب یک پدیده - در علم جایی ندارد .هر علمی جنبه ای و جانبی از جوانب بیشمار پدیده ای(طبیعی) را کاوش و بررسی می‌کند.هیچ علمی و همه علوم بر روی هم ،همه جوانب پدیده ها را تجربه و تحقیق نمی کنند.
امکان ناپذیر بودن کل گرایی یکی از محدودیت‌های بسیار جدی روش شناسی علم و تحقیق تجربی پرده برمی دارد. یک قطره آب را در نظر بگیرید که چهره های فراوان دارد:حرارت ،جرم ، حلالیت ، نقطه جوش ، نقطه انجماد ، خواص مغناطیسی ، فشار اسمزی ، عایق بودن، مدر بودن، مایع بودن و غیره
هرگز نمی توان مطمئن شد که همه چهره های آب شناخته و تجربه شده است .قوانین علمی روابط کمی و کیفی بین چهره‌های مختلف را به دست می‌دهند .مثلاً تشدید یونیزاسیون آب با بالا رفتن درجه حرارت یک قانون در شیمی فیزیک است و یا پایین آمدن نقطه انجماد با انحلال نمک ها در آب ، یا بالا رفتن فشار اسمزی با انحلال نمک در آب ، یا کاسته شدن از عایق بودن آب با ازدیاد درجه حرارت و ... قوانین علمی ای هستند که روابط چهره‌های مختلف آب را هم بیان می کند
گزینشی بودن علم دقیقاً به این معنی است که
➖اولاً وقتی در این سخن از آب میرود منظور چهره گزیده‌ای از آب است که در آن علم مورد مطالعه است و نه کل آب ،کل آب یعنی این جمیع چهره های آن ،هنوز مکشوف هیچ علمی نیست.
➖ثانیا: هیچگاه همه چیز آب را و نه عنوان پدیده هیچ پدیده دیگر را کشف شده نمی پندارند و تلاش و کوشش هایشان همه برای کشف و کسب چهره نوین از پدیده هاست.
➖ثالثا: هیچ قانون عللدی وجود ندارد که رابطه همه چهره های یک پدیده‌ها را با هم بیان کند .هر قانون مبین رابطه ای ست بین چند چهره ی گزیده ، مانند رابطه بین غلظت و فشار اسمزی ، یا وزن و جرم ، یا شتاب و نیرو ، حلالیت و حرارت ، یا فشار و حجم ، یا ...
➖رابعا به هیچ روش علمی نمی‌توان یک جا و یک دفعه بر کل یک ماده احاطه پیدا کرد و همه چیز آن را دانست و سراپای آن را بررسی نمود .هر تجربه ای به قصد کاوش در چهره گزیده ای است و کاوش در هر چهره گزیده میسر نیست ، مگر با غفلت از چهره‌های دیگر حتی دگرگون کردن آنها
برای نمونه فرض کنید دمای یک مقدار آب را می‌خواهیم اندازه گیری کنید. ساده ترین راه فرو کردن یک دماسنج در آب است. با این روش مقدار دمای آب را ( چهره حرارتی آن را ) به دست می‌آورید. اما سایر چهره های آب چه می‌شود؟
آیا با فرو کردن دماسنج در آب شدن قبل از دیواره شیشه آن در آب بر میزان نمک محلول در آب بوده نیفزوده اید؟
آیا بالا بردن میزان نمک ،محلول ، فشار اسمزی آن را افزایش نداده اید؟
یا بالابردن نمک محلول ، نقطه انجماد و تبخیر آن را تغییر نداده اید ؟
آیا با انحلال نمک در آن و تغییر تعادل آن ، حتی خود دمای آن را هم عوض نکرده اید؟ (قانون لوشاتلیه)
آیا با نزدیک کردن جرم دماسنج به آن ، وزن آب را تغییر نداده اید؟
آیا اساساً می توان تصور کرد که درمورد چهره ای از آب تجربه به دست دهیم ، اما چهره های دیگر دست نخورده باقی بمانند؟
.
یا باید تجربه نکرد و علم نیندوخت ،یا باید به نقش گزینش در تجربه تن در داد.
تجربی بی گزینش ، تجربه ای که هدفش کشف همه چهره های یک پدیده با هم باشد ، هنوز از مادر زاده نشده است.
دیده اید کسانی را که همه جهان را جرم میپندارند؟ یا همه جهان را انرژی مجسم گمان می‌کنند؟ یا جامعه را اقتصاد مجسم تصور می‌کنند ؟
همه اینها به همین خطا گرفتارند که یک چهره از پدیده ای را برمیگیرند و آن را بجای کل آن پدیده میپندارند.
بیفزایم که بررسی کل گرایانه را نباید با بررسی مجموعی یکی پنداشت. در حالی که اولی نادرست وناممکن است ،دومی مطلوب و میسور است.
در بررسی مجموعه شیء مورد نظر را همچون عضوی از مجموعه می‌انگارند و روابط و مبادلات گزیده آن عضو را با مجموعه کاوش می کنند. یعنی اینجا هم اصل گزینش حاکم است.فی المثل فرق است میان مطالعه تنفس یک سلول جدا و منفرد و مطالعه تنفس همین سلول در میان سلولهای دیگر بافت و تاثیر های گوناگون این سلول ها بر یکدیگر.
اما در بررسی مجموعی هم ، همه روابط همه چیز با همه چیز را تحلیل نمی‌کنند. بلکه رابطه خاص و گزیده را بر می گیرند و سرنوشت و خصلت آن را در شبکه ای از اجزا مرتبط بررسی می کنند.
#تقلیل_گرایی
#فلسفه_علم
#روش_شناسی
#تاریخ_فلسفه
#منطق_مادی
#ابطال_پذیری
#آزمون_پذیری
#راسیونالیسم
#استقراگرایی
#فرضیه
#نظریه
#معرفت_شناسی
#شبه_علم
بخش قبلی این نوشتار
#مغالطه #کنه_ووجه (شرح)
BY مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری
Share with your friend now:
group-telegram.com/mghlte/1301