گاراژ ــ مهدی تدینی

«سوسیالیسم و تخریبِ رفتار اقتصادی»


کمبود آب داریم. کمبود آب چقدر باعث می‌شه کسی که زیر دوشه کاملاً بر اساس ندای وجدان خودش و بدون اینکه کسی بر عمل او نظارت کنه، به کمترین حد ممکن آب مصرف کنه؟ کمبود آب چقدر باعث می‌شه کسی که ظرف می‌شوره دقیقاً به دلیل کمبود آب شیر رو مرتب حین کار ببنده و تا حد امکان آب کمتری مصرف کنه؟

کمبود برق داریم. این کمبود برق چقدر، واقعاً چند درصد، روی مصرف مردم اثر گذاشته؟ موعظه خوندن مسئولان و تبلیغات رسانه‌ها چقدر اثر داره؟ چقدر لامپ‌های کمتری روشن می‌شه؟ چقدر صرفه‌جویی می‌شه؟

البته برای جواب حالتی رو در نظر بگیرید که فرد کاملاً به «وجدان فردی»ش واگذار شده؛ یعنی در اینجا کسی نباشه که فرد رو به خاطر دوش گرفتن طولانی ملامت کنه؛ یا به دلیل شستن ماشین با شلنگ آب ملامت کنه. یک نفر، کاملاً بر اساس انگیزه‌های درونی خودش چقدر صرفه‌جویی می‌کنه؟

کمبود آب چقدر واقعاً باعث می‌شه یک کشاورز چاه نزنه (اگر مطمئن باشه نظارتی بر کارش وجود نداره)؟ چقدر باعث می‌شه نوع کشت‌وکارش رو عوض کنه تا آب کمتری ببره (اگر نظارت، اجبار و ملامت عمومی وجود نداشته باشه)؟

اگر یک کارمند دولت یا کارمند یک شرکت بدونه که بابت مواد مصرفی در محل کار کسی از او بازخواست نمی‌کنه و هزینه‌های مصرفی کاملاً پای شرکت یا دولته، چقدر در استفاده از اون کالاهای مصرفی مقتصدانه و صرفه‌جویانه عمل می‌کنه؟ فرض کنید حالا نظارتی هم وجود نداشته باشه؛ کارمندان ادارۀ عمومی چقدر در استفاده از اموالِ کاربردی و مصرفی که در اختیار داره، صرفه‌جویانه عمل می‌کنند.

فکر می‌کنم همۀ ما کم‌وزیاد در طول زندگی متوجه شدیم که نوع برخورد فرد با منابع و سرمایه‌های «عمومی» و «خصوصی» چقدر فرق می‌کنه. وقتی کسی چیزی رو متعلق به خودش بدونه، کاملاً رفتار متفاوتی داره تا وقتی اون چیز رو متعلق به کل جامعه بدونه ــ هر چقدر هم که شما دربارۀ مصرف مقتصدانۀ کالای عمومی موعظه بخونید و آموزش بدید. چرا کمبود آب باعث نمی‌شه یک نفر در خانه و بر اساس ندای وجدانش کمتر آب مصرف کنه؟ یا اگر هم صرفه‌جویی می‌کنه، چرا چندان به خودش فشار نمیاره؟ چرا فرد در مصرف کالای عمومی یا تمایلی به صرفه‌جویی نداره یا اگر هم داشته باشه، این صرفه‌جویی رو شل و ول انجام می‌ده؟

مسئله فقط یک چیزه:

در این مواردی که برشمردم، رابطۀ نفع شخصی با مصرف از بین رفته. فرد دیگه نمی‌تونه محاسبه کنه که نوع مصرف چه تأثیری در منفعت شخصی‌ش داره. فرد فقط زمانی نظارت دقیقی بر مصرف خودش داره که بتونه رابطۀ روشنی بین نفع شخصی و مصرف شخصی‌ش شناسایی کنه. وقتی بین رفتار فردی (اعم از کار کردن، مصرف کردن، تولید کردن) و نفع شخصی رابطۀ مستقیمی وجود نداشته باشه، نمی‌شه از فرد انتظار داشت نفع عمومی رو در حد نفع شخصی رعایت کنه؛ چون این منفعتِ عمومی، کارکردِ انگیزه‌بخش نداره. اینکه مصرف صرفه‌جویانۀ آب زیر دوش چند هزارم درصد در مصرفِ صد میلیون آدم اثر داشته باشه، هیچ انگیزه‌ای به فرد نمی‌ده! حالا شما یک تانکر آب به او بدید و بگید تمام آب تو همینه. ببینید چگونه رفتار می‌کنه. چرا؟ چون رابطۀ روشنی بین مصرف و نفع شخصی شناسایی می‌کنه.

یکی از حکمت‌های لیبرالیسم هم همینه: نقد لیبرال بر سوسیالیسم همینه که می‌گه نظم سوسیالیستی رابطۀ بین نفع شخصی و رفتار شخصی رو از بین می‌بره. وقتی مالکیت عمومی جایگزین مالکیت خصوصی می‌شه، یعنی وقتی فرد چیزهایی رو مصرف می‌کنه که دیگه دارایی شخصی‌ش نیست، دیگه درکِ لازم برای رفتار مقتصدانه رو از دست می‌ده: سهل‌انگارانه و با اتلاف و اسراف فراوان از مایملک عمومی استفاده می‌کنه.

البته حتماً در نظمِ مبتنی بر مالکیت عمومی (یعنی در سوسیالیسم) قوانینی وضع می‌شه تا کسی نتونه رفتار زیانبار داشته باشه، اما این فقط قدری اوضاع رو بهتر می‌کنه؛ یعنی فرد فقط جوری رفتار می‌کنه که جریمه نشه، اما انتظار نداشته باشید در استفاده از اون داشتۀ عمومی چنان کوشا باشه که در نگهداری از داشتۀ شخصی‌ش کوشاست. کارگری که بتونه کارمزدی کار کنه (یعنی به اندازۀ مقدار کاری که می‌کنه، مزد بگیره) با سرعت و کیفیت خیلی بهتری کار می‌کنه. چرا؟ چون رابطۀ بسیار روشنی بین نفع شخصی و رفتار شخصی شناسایی می‌کنه. نه فقط کارگر ساده، بلکه حتی بزرگ‌ترین شرکت ــ یعنی بزرگ‌ترین کارفرما ــ هم وقتی کارمزدی کار می‌کنه، سریع‌تر کار می‌کنه. اینها واقعیت‌های ذهن و وجود انسانه و گریزی ازش نیست ــ مگر در تخیلات سوسیالیستی!

حالا تصور کنید سوسیالیسم با حمله به مالکیت خصوصی، چه خطر بزرگی رو در کنش اقتصادی انسان ایجاد می‌کنه! مثل ویروس که سیستم‌های کارآمد بدن رو از کار می‌اندازه، سوسیالیسم هم پیکر اقتصادی رو ناکارآمد می‌کنه. همین اصل بدیهی که برای شما توضیح دادم، به هیچ نحو به خورد علاقه‌مندان به سوسیالیسم نمی‌ره که نمی‌ره که نمی‌ره!

#سوسیالیسم
@Garajetadayoni | گاراژ

👍1.13K👏135❤68👌42😎16

www.group-telegram.com/us/Garajetadayoni.com/1619

35.3K viewsedited  Apr 18 at 20:28

«سوسیالیسم و تخریبِ رفتار اقتصادی»


کمبود آب داریم. کمبود آب چقدر باعث می‌شه کسی که زیر دوشه کاملاً بر اساس ندای وجدان خودش و بدون اینکه کسی بر عمل او نظارت کنه، به کمترین حد ممکن آب مصرف کنه؟ کمبود آب چقدر باعث می‌شه کسی که ظرف می‌شوره دقیقاً به دلیل کمبود آب شیر رو مرتب حین کار ببنده و تا حد امکان آب کمتری مصرف کنه؟

کمبود برق داریم. این کمبود برق چقدر، واقعاً چند درصد، روی مصرف مردم اثر گذاشته؟ موعظه خوندن مسئولان و تبلیغات رسانه‌ها چقدر اثر داره؟ چقدر لامپ‌های کمتری روشن می‌شه؟ چقدر صرفه‌جویی می‌شه؟

البته برای جواب حالتی رو در نظر بگیرید که فرد کاملاً به «وجدان فردی»ش واگذار شده؛ یعنی در اینجا کسی نباشه که فرد رو به خاطر دوش گرفتن طولانی ملامت کنه؛ یا به دلیل شستن ماشین با شلنگ آب ملامت کنه. یک نفر، کاملاً بر اساس انگیزه‌های درونی خودش چقدر صرفه‌جویی می‌کنه؟

کمبود آب چقدر واقعاً باعث می‌شه یک کشاورز چاه نزنه (اگر مطمئن باشه نظارتی بر کارش وجود نداره)؟ چقدر باعث می‌شه نوع کشت‌وکارش رو عوض کنه تا آب کمتری ببره (اگر نظارت، اجبار و ملامت عمومی وجود نداشته باشه)؟

اگر یک کارمند دولت یا کارمند یک شرکت بدونه که بابت مواد مصرفی در محل کار کسی از او بازخواست نمی‌کنه و هزینه‌های مصرفی کاملاً پای شرکت یا دولته، چقدر در استفاده از اون کالاهای مصرفی مقتصدانه و صرفه‌جویانه عمل می‌کنه؟ فرض کنید حالا نظارتی هم وجود نداشته باشه؛ کارمندان ادارۀ عمومی چقدر در استفاده از اموالِ کاربردی و مصرفی که در اختیار داره، صرفه‌جویانه عمل می‌کنند.

فکر می‌کنم همۀ ما کم‌وزیاد در طول زندگی متوجه شدیم که نوع برخورد فرد با منابع و سرمایه‌های «عمومی» و «خصوصی» چقدر فرق می‌کنه. وقتی کسی چیزی رو متعلق به خودش بدونه، کاملاً رفتار متفاوتی داره تا وقتی اون چیز رو متعلق به کل جامعه بدونه ــ هر چقدر هم که شما دربارۀ مصرف مقتصدانۀ کالای عمومی موعظه بخونید و آموزش بدید. چرا کمبود آب باعث نمی‌شه یک نفر در خانه و بر اساس ندای وجدانش کمتر آب مصرف کنه؟ یا اگر هم صرفه‌جویی می‌کنه، چرا چندان به خودش فشار نمیاره؟ چرا فرد در مصرف کالای عمومی یا تمایلی به صرفه‌جویی نداره یا اگر هم داشته باشه، این صرفه‌جویی رو شل و ول انجام می‌ده؟

مسئله فقط یک چیزه:

در این مواردی که برشمردم، رابطۀ نفع شخصی با مصرف از بین رفته. فرد دیگه نمی‌تونه محاسبه کنه که نوع مصرف چه تأثیری در منفعت شخصی‌ش داره. فرد فقط زمانی نظارت دقیقی بر مصرف خودش داره که بتونه رابطۀ روشنی بین نفع شخصی و مصرف شخصی‌ش شناسایی کنه. وقتی بین رفتار فردی (اعم از کار کردن، مصرف کردن، تولید کردن) و نفع شخصی رابطۀ مستقیمی وجود نداشته باشه، نمی‌شه از فرد انتظار داشت نفع عمومی رو در حد نفع شخصی رعایت کنه؛ چون این منفعتِ عمومی، کارکردِ انگیزه‌بخش نداره. اینکه مصرف صرفه‌جویانۀ آب زیر دوش چند هزارم درصد در مصرفِ صد میلیون آدم اثر داشته باشه، هیچ انگیزه‌ای به فرد نمی‌ده! حالا شما یک تانکر آب به او بدید و بگید تمام آب تو همینه. ببینید چگونه رفتار می‌کنه. چرا؟ چون رابطۀ روشنی بین مصرف و نفع شخصی شناسایی می‌کنه.

یکی از حکمت‌های لیبرالیسم هم همینه: نقد لیبرال بر سوسیالیسم همینه که می‌گه نظم سوسیالیستی رابطۀ بین نفع شخصی و رفتار شخصی رو از بین می‌بره. وقتی مالکیت عمومی جایگزین مالکیت خصوصی می‌شه، یعنی وقتی فرد چیزهایی رو مصرف می‌کنه که دیگه دارایی شخصی‌ش نیست، دیگه درکِ لازم برای رفتار مقتصدانه رو از دست می‌ده: سهل‌انگارانه و با اتلاف و اسراف فراوان از مایملک عمومی استفاده می‌کنه.

البته حتماً در نظمِ مبتنی بر مالکیت عمومی (یعنی در سوسیالیسم) قوانینی وضع می‌شه تا کسی نتونه رفتار زیانبار داشته باشه، اما این فقط قدری اوضاع رو بهتر می‌کنه؛ یعنی فرد فقط جوری رفتار می‌کنه که جریمه نشه، اما انتظار نداشته باشید در استفاده از اون داشتۀ عمومی چنان کوشا باشه که در نگهداری از داشتۀ شخصی‌ش کوشاست. کارگری که بتونه کارمزدی کار کنه (یعنی به اندازۀ مقدار کاری که می‌کنه، مزد بگیره) با سرعت و کیفیت خیلی بهتری کار می‌کنه. چرا؟ چون رابطۀ بسیار روشنی بین نفع شخصی و رفتار شخصی شناسایی می‌کنه. نه فقط کارگر ساده، بلکه حتی بزرگ‌ترین شرکت ــ یعنی بزرگ‌ترین کارفرما ــ هم وقتی کارمزدی کار می‌کنه، سریع‌تر کار می‌کنه. اینها واقعیت‌های ذهن و وجود انسانه و گریزی ازش نیست ــ مگر در تخیلات سوسیالیستی!

حالا تصور کنید سوسیالیسم با حمله به مالکیت خصوصی، چه خطر بزرگی رو در کنش اقتصادی انسان ایجاد می‌کنه! مثل ویروس که سیستم‌های کارآمد بدن رو از کار می‌اندازه، سوسیالیسم هم پیکر اقتصادی رو ناکارآمد می‌کنه. همین اصل بدیهی که برای شما توضیح دادم، به هیچ نحو به خورد علاقه‌مندان به سوسیالیسم نمی‌ره که نمی‌ره که نمی‌ره!

#سوسیالیسم
@Garajetadayoni | گاراژ

BY گاراژ ــ مهدی تدینی