فایل pdf کتاب 👆

🔸 نظر به اقبال پژوهشگران و مسئولین کشور به موضوع پتانسیل و خلا عملکرد، و نظر به کارهای انجام شده توسط این­ جانب و همکاران و دانشجویان در 15 سال اخیر، این مجموعه تهیه شده است. در این مجموعه ابتدا پتانسیل و خلا عملکرد تعریف می ­شوند و سپس توضیحاتی در ارتباط با برآورد پتانسیل عملکرد و خلا عملکرد ارایه می ­گردد. همچنین به ­طور اختصار درباره روش­ های موجود برای بررسی دلایل خلا عملکرد به منظور رفع آن در مزارع کشاورزان صحبت می­ گردد. در بخش انتهایی مجموعه، اهمیت و کاربرد خلا عملکرد به بحث گذاشته می­ شود.

@PPSLab_GUASNR

🔸 مهمترین کارکرد خلا عملکرد این است که می تواند به کاهش برداشت آب و سازگاری به کم آبی کمک کند. در کشور به دلیل اضافه برداشت آب (عمدتا برای مصارف کشاورزی) از منابع زیرزمینی و سطحی، بسیاری از تالاب­ها، دریاچه ­ها و رودخانه ­های خود را از دست داده و می دهیم. این اضافه برداشت از طریق فرونشست زمین، تشدید فرسایش خاک، تضعیف پوشش­ های گیاهی و زیست­گاه ­های طبیعی، توفان ­های گرد و غبار، بیابانی شدن، زوال و نابودی تنوع زیستی با تاخیر به سیستم ­های کشاورزی باز می ­گردد و موجب تخریب آن­ها خواهد شد. بنابراین، کاهش برداشت آب برای کشاورزی یک ضرورت است و باید از طریق کاهش سطح زیر کشت آبی در کشور (40 تا 50 درصد کاهش) دنبال شود. ولی کاهش سطح زیر کشت کاهش تولیدات کشاورزی را به دنبال خواهد داشت که رفع خلا عملکرد می­ تواند این کاهش را تا حد قابل توجهی جبران کند.  

🔸 به امید روزی که شاهد برگشت نشاط به طبیعت کشور همراه با تولیدات مناسب در بخش کشاورزی باشیم. 

@PPSLab_GUASNR

.::: نگارش چهارم کتاب اصول و مبانی زراعت تالیف دکتر محمد رضا خواجه پور  به چاپ رسیده است :::.

مطالعه چندباره این کتاب به همه دانشجویان و علاقمندان توصیه می شود.

@PPSLab_GUASNR

.:: ارزیابی دیم کاری در اراضی آبی فعلی کشور ::.

◀️ ارزیابی دیم کاری در اراضی آبی فعلی کشور
 
🔸 با توجه عدم تعادل بین سطح زیرکشت و منابع آب آبی در کشور، در آینده بخشی از زمین­ های آبی (زراعی و باغی) فعلی قابلیت ادامه کشت آبی را ندارند. احتمال دارد بتوان در این اراضی تولید به صورت دیم انجام داد اما برآوردی از پتانسیل کشت دیم وجود ندارد. 

🔸 در این مطالعه پتانسیل عملکرد گندم، جو، نخود، عدس و کلزا در شرایطی که در اراضی آبی فعلی به صورت دیم کشت شوند، با استفاده از مدل SSM-iCrop2 شبیه سازی شد. سپس برای دو حالت که کشاورزان بتوانند به عملکردهایی معادل 50 درصد (مدیریت معمولی کنونی) یا 70 درصد (مدیریت بهبود یافته با بهره وری بالا) پتانسیل عملکرد دیم برسند، ارزیابی صورت گرفت. 

🔸 نتایج نشان داد با مدیریت فعلی، عملکرد دیم حاصل از این گیاهان در اراضی آبی فعلی در اکثر استان­ ها در دسته نامناسب یا کمتر مناسب (متوسط) قرار می گیرد.

🔸 ولی چنان­چه بهبود مدیریت صورت گیرد، عملکرد های حاصله در اکثر استان ها در دسته مناسب و کاملا مناسب قرار خواهند گرفت.

🔸 نتایج این تحقیق بار دیگر اهمیت توجه به بهبود مدیریت (افزایش بهره وری و فشرده سازی) و رفع خلا عملکرد را نشان می دهد.

📚 برگرفته از تز دکتری صفورا جافر نوده

لینک به کانال/ مشاهده سایر پیام ها:
@PPSLab_GUASNR

◀️ محاسبه ردپای آب آبی و سبز با مدل SSM-iCrop2 

🔸 در آخرین نسخه این مدل بر اساس هوکسترا (۲۰۱۹) مولفه های موازنه آب خاک شامل تبخیر، تعرق، رواناب و زهکشی به تفکیک سبز و آبی محاسبه شده و برآورد آب آبی و سبز ارائه می شوند. 

🔸 اما توجه شود که صعود کاپیلاری که در جاهایی که سطح ایستابی در عمق کمتر از دو متر است اهمیت دارد، محاسبه نمی شود. 

🔸 خروجی های مربوطه در شیت YearlyO مدل در ستون های AY تا BD قرار می‌گیرند.  

🔸 این مدل در وبسایت زیر در دسترس است:
https://sites.google.com/view/ssm-crop-models


لینک به کانال/ مشاهده سایر پیام ها:
@PPSLab_GUASNR

🔸 Green-blue water accounting is now possible with SSM-iCrop2

The latest version (v.20230220) of SSM-iCrop2 calculates green and blue soil water balance components including green and blue soil evaporation and plant transpiration and green and blue water footprints based on Hoekstra (2019: Green-blue water accounting in a soil water balance. Adv. Water Resour. 129: 112-117 ). However, it should be noted that the model does not calculate capillary rise that may be important where the water table is high (less than 2 m).  The output can be found in the “YearlyO” sheet of the model file in columns AY to BD. 

The model is accessible from:

https://sites.google.com/view/ssm-crop-models


لینک به کانال/ مشاهده سایر پیام ها:
@PPSLab_GUASNR

.:: خلا کودی بزرگ در کشاورزی کشور ::.

◀️ خلا کودی بزرگ در کشاورزی کشور

🔸 بر اساس سطح زیر کشت و عملکردهای برداشت شده در دوره مطالعه، به‌ طور میانگین سالانه 1064 هزار تن نیتروژن، 156 هزار تن فسفر و 790 هزار تن پتاسیم از مزارع، باغات و گلخانه های کشور خارج شده است. در مقابل 956 هزار تن نیتروژن، 99 هزار تن فسفر و 163 هزار تن پتاسیم به صورت کودهای شیمیایی و حیوانی به کار رفته است. بنابراین، سالانه 109 هزار تن نیتروژن (معادل 10 درصد)، 56 هزار برای فسفر (معادل 36 درصد) و 627 هزار تن پتاسیم (معادل 79 درصد) خلا (کمبود) مصرف کود وجود داشته است.

🔸 بنابراین، برخلاف تصور عمومی مبنی بر مصرف بی‌رویه کودها در کشور، کمبود مصرف کود وجود دارد و در صورت استفاده از آمار فائو، مقادیر خلأ مصرف کود افزایش خواهد یافت. مقادیر خلأ کودی ذکر شده برای همه گیاهان به یک اندازه نمی‌باشد و ممکن است برای برخی گیاهان و مناطق مصرف کودها در حد نیاز، برای برخی بیش از حد نیاز (گیاهان پرسود) و برای بقیه کمتر از حد نیاز باشد. بنابراین علاوه بر کمبود کاربرد کود، این غیریکنواختی موجب بدتر شدن شرایط می‌گردد.

🔸 باید توجه داشت که کمبود کاربرد کود نیز می تواند موجب آسیب به محیط زیست شود. خلا کودی می‌تواند منجر به تخلیه عناصر غذایی خاک شده، باعث کاهش ماده آلی و تنوع زیستی خاک و افزایش فرسایش خاک گردد و در دراز مدت پایداری اکوسیستم های کشاورزی به خطر افتد.

📚 منبع: تز دکتری تکنم خسرویان

@PPSLab_GUASNR

◀️ برآورد کود مورد نیاز برای گیاهان مهم کشور

🔸 میزان کود مورد نیاز برای دستیابی به عملکردهای فعلی گیاهان مهم کشور در استان های مختلف محاسبه شده و در فایل اکسل قابل دسترس همگان می باشد.

🔸 این برآوردها بر اساس روش ارایه شده توسط ویلالوبوس و همکاران (Villalobos et al. 2020. Int. J. Plant Prod. 14(2): 299-308) صورت گرفته است.

🔸 برآوردهای ذکر شده را نباید به عنوان توصیه کودی تلقی نمود چون توصیه کودی برای هر مزرعه بسته به عوامل تاثیرگذار متفاوت می باشد. اما، چنان چه توصیه کودی در دسترس نباشد از مقادیر برآورد شده می توان به عنوان یک راهنمای کلی استفاده نمود.

🔸 توجه شود که برآوردها برای عملکردهای فعلی هستند که در فایل ذکر شده اند. برای عملکردهای کمتر و بیشتر نیاز کودی متفاوت خواهد بود.

📚 منبع: تز دکتری تکتم خسرویان

@PPSLab_GUASNR

..::: برآورد کود مورد نیاز برای گیاهان مهم کشور در استان های مختلف ::..

◀️ بهینه سازی الگوی کشت با هدف حداقل سازی مصرف/برداشت آب طوری که درآمد کشاورزان کاهش نیابد و به پایداری کشاورزی نیز توجه شود، می تواند مصرف/برداشت آب برای کشاورزی در استان گلستان را تا 41 درصد کاهش دهد

🔸 وبینار گزارش طرح در لینک زیر در آپارات (۳۴ دقیقه):

https://aparat.com/v/wksh633

📚 منبع: طرح پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

لینک به کانال/ مشاهده سایر پیام ها:
@PPSLab_GUASNR

..:: وبینار علمی ::..

ظرفيت کاهش تقاضا برای آبیاری و سازگاری به کم آبی در بخش کشاورزی: آنالیز برای استان گلستان

توسط: دکتر افشین سلطانی

زمان: سه شنبه ۲۰ آذر ۱۴۰۳ ساعت ۱۳ تا ۱۵

لینک شرکت در وبینار:
https://www.skyroom.online/ch/guasnr99/vu002

◀️ ظرفیت کاهش تقاضا برای آبیاری و سازگاری به کم آبی در بخش کشاورزی: آنالیز برای استان گلستان

🔸 کاهش تقاضا برای آب آبیاری در مزارع و باغات یکی از راهبردهای سازگاری به کم آبی می باشد. بهینه سازی الگوی کشت، کاربرد مالچ کلش (خاک ورزی حفاظتی)، کاربرد سایبان در باغبانی، کشت هوازی برنج و انتقال تولید سبزی-صیفی از مزارع به گلخانه ها از جمله روش های این راهبرد هستند.

🔸 آنالیز با کمک مدل شبیه سازی نشان داد که با کاربرد تلفیقی این روش ها می توان تا حدود 60 درصد تقاضا برای آب آبیاری در شرایط مزراع کشاورزان در استان گلستان را کاهش داد.

🔸 لینک وبینار در آپارات (۴۴ دقیقه):

https://aparat.com/v/worc76m

📚 منبع: طرح پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

لینک به کانال/ مشاهده سایر پیام ها:
@PPSLab_GUASNR

◀️ تهیه سامانه‌ استانی حسابداری آب برای اراضی آبی استان فارس

🔸 تهیه و اجرای مناسب برنامه‌های سازگاری به کم‌آبی در سطح استانی نیازمند وجود اطلاعاتی متنوع، معتبر و یکپارچه مرتبط با منابع آب استان است. برای دستیابی به این اطلاعات به‌صورت یکپارچه و پویا، سیستمی تحت عنوان سامانه استانی حسابداری آب (SAWA) برای استان فارس تهیه شد. ابتدا با بررسی شرایط اقلیمی و خاک، کل اراضی کشاورزی آبی استان به 17 همگن اگرواکولوژیک پهنه تقسیم‌بندی شدند. سپس یک مدل ‌شبیه‌ساز گیاهی (SSM-iCrop2) که هسته اصلی سیستم را تشکیل می‌دهد برای شبیه‌سازی رشد، عملکرد و بیلان آب مزرعه 35 گیاه مهم در شرایط کشاورزان در 17 پهنه کالیبره و ست‌آپ شد. شبیه‌سازی‌ها بر اساس داده‌های هواشناسی سال‌های 2011 تا 2021 در دو حالت شرایط کشاورزان و پتانسیل صورت گرفت. خروجی‌های سیستم مذکور به‌صورت روزانه و نیز انتهای فصل رشد گیاه تولید می‌شوند. علاوه بر این، سیستم قادر است خروجی‌های ماهانه نیز تولید کند. این برآوردهای ماهانه یکی از ضروری‌ترین اطلاعات در برنامه‌ریزی‌های سازگاری با کم‌آبی مثل تغییر الگوی کشت است.  برخی از خروجی‌های سیستم عبارتند از تاریخ کاشت گیاهان زراعی و تاریخ باز شدن جوانه درختان، مراحل مهم فنولوژیک گیاهان، عملکرد بیولوژیک، شاخص سطح برگ و مؤلفه‌های بیلان آب یعنی رواناب، تبخیر، تعرق، زه‌کشی عمقی، برگاب، تعرق علف‌های هرز و آبیاری. خروجی‌های این سامانه برای هر گیاه و یا کل گیاهان به‌صورت پهنه، شهرستان و استان قابل دسترس هستند. ارزیابی صحت برآوردهای مدل نشان داد که برآوردهای شبیه‌سازی‌شده با اندازه‌گیری‌شده مطابقت رضایت بخشی دارند.

📚 منبع: رساله دکتری: فایل pdf مقاله از لینک زیر قابل دانلود می باشد:

https://ijswr.ut.ac.ir/article_97021.html

لینک به کانال/ مشاهده سایر پیام ها:
@PPSLab_GUASNR

◀️ برآورد آب برداشت شده برای کشاورزی استان فارس بر اساس مدل‌سازی بیلان آب
 
🔸 از دیرباز بین سازمان‌های مرتبط با منابع آب در بخش کشاورزی (مثل وزارت نیرو و جهاد کشاورزی) بر سر میزان آب برداشتی برای کشاورزی در سطوح کشوری و استانی اختلاف وجود دارد. هدف از این مطالعه برآورد آب برداشت شده برای کشاورزی آبی استان فارس بر اساس مد‌ل­سازی بیلان آب در شرایط «مزارع کشاورزان» بود. برای این منظور از سامانه استانی حسابداری آب برای اراضی کشاورزی آبی استان فارس استفاده شد. برآوردهای سامانه بر اساس داده‌های هواشناسی 10 ساله (1400-1390) و آمار سطح زیرکشت میانگین 5 ساله (1400-1396) انجام گرفت. نتایج نشان داد که بیش‌ترین سطح زیر کشت در استان به ترتیب متعلق به گندم (32 درصد)، میوه‌ها (24 درصد) و جو (7 درصد) بود. از نظر حجم خالص آب آبیاری کاربردی سالیانه به ترتیب میوه‌ها (39 درصد)، گندم (14 درصد) و برنج (7 درصد) در صدر قرار داشتند. بیشترین حجم خالص آب آبیاری کاربردی در بین گیاهان استان به نخل، برنج و انار به­ ترتیب با 23651، 14489، 10160 مترمکعب در هکتار اختصاص داشت. نتایج بیلان آب استان نشان داد که بیشترین حجم خالص آب آبیاری کاربردی گیاهان استان به ترتیب در ماه‌های خرداد تا تیر (1024 میلیون مترمکعب) و کمترین آن در آذر تا دی (8/70 میلیون مترمکعب) اتفاق می‌افتد. نتایج این مطالعه نشان داد متوسط حجم آب برداشت شده برای کشاورزی آبی استان برابر 6565 میلیون مترمکعب در سال (دامنه 6228 تا 7076) می‌باشد که کمتر از برآورد وزارت نیرو (7991 میلیون مترمکعب در سال) است. بخشی از این اختلاف ناشی از استفاده از سال‌های آماری متفاوت می‌باشد.

📚 منبع: رساله دکتری: فایل pdf مقاله از لینک زیر قابل دانلود است:

https://ijswr.ut.ac.ir/article_98474.html

لینک به کانال/ مشاهده سایر پیام ها:
@PPSLab_GUASNR

#دریاچه_ارومیه_چگونه_خشک_شد؟

بحران آب در ایران: چگونه کشور را خشک کردیم؟

◀️ با توجه به خشک شدن کامل دریاچه ارومیه علی رغم برخی اقدامات انجام شده و نیز خشک شدن کامل یا غیر کامل برخی دیگر از رودخانه ها و تالاب ها و سدهای کشور، یک بار دیگر دیدن این ویدئو که مربوط چند سال قبل است، توصیه می‌شود.

🔸 لینک ویدئو در آپارات
https://aparat.com/v/A5XVI

🔸 دلیل اصلی: برداشت بیش از حد آب عمدتا برای کشاورزی است و بدون کاهش سطح زیر کشت یا حتی توقف کشاورزی آبی، چنین مشکلاتی در گوشه و کنار کشور حل نخواهند شد.

#کاهش_سطح_زیرکشت

@PPSLab_GUASNR

◀️ درس‌هایی از کشاورزی هلند

📚    افشین سلطانی و اسکندر زند


🔸 سال­هاست که در رسانه­ ها شاهد مقایسه کشاورزی هلند با کشاورزی کشورمان هستیم. این مقایسه ها توسط افراد مختلف از مسئولین گرفته تا کارشناسان و مردم معمولی صورت می­ گیرد و عمدتا شرایط اقلیمی، بارندگی و جمعیتی شمال کشور با هلند مقایسه می‌شود. اما، در این مقایسه ها به دلایل پیشرفت و راهی که کشاورزی هلند رفته است، به طور دقیق پرداخته نشده نمی شود و عموم اظهارنظرها، سطحی هستند.

🔸 کشاورزی هلند یکی از نمونه‌های کم‌نظیر در جهان است که توانسته در سرزمینی کوچک با محدودیت منابع طبیعی، به یکی از قدرت‌های بزرگ تولید و صادرات محصولات کشاورزی تبدیل شود. این کشور با کمتر از ۴۲ هزار کیلومتر مربع وسعت و جمعیتی حدود ۱۸ میلیون نفر، دومین صادرکننده محصولات کشاورزی در جهان است و سالانه بیش از 120 میلیارد دلار صاردات محصولات کشاورزی دارد. محصولات صادراتی اصلی هلند به ترتیب اهمیت عبارتند از: محصولات فرآوری شده (مثل کاکائو، قهوه، شکلات و آبجو)، انواع گل (مثل لاله، رز و ارکیده)، لبنیات (به ویژه پنیر و مقداری شیر خشک و کره)،سبزیجات (گوجه فرنگی، خیار، فلفل دلمه­ ای و نظیر این­ها)، گوشت (گاو، خوک و طیور)، و تخم مرغ. بنابراین، صادرات اصلی کشاورزی هلند دو گروه محصولات هستند: باغبانی و دامی. 

🔸 اما، کشاورزی هلند از ابتدا این گونه نبوده است و برای رسیدن به این نقطه دچار تحوّل شده است. توجه به مراحل تحوّل کشاورزی هلند و نیز مشخصات آن، به عنوان یک الگوی موفق، می‌تواند برای ما آموزنده باشد. در ادامه به برخی از این درس ها در دو بخش اشاره می شود.

👈 الف: درس­هایی که از مراحل تحوّل کشاورزی در هلند می­ توان آموخت:

🔸 ۱.گذار از کشاورزی معیشتی به کشاورزی مکانیزه تخصصی:  قبل از جنگ جهانی دوم مزارع هلند غالبا کوچک و شامل پرورش انواع مختلف گیاهان و دام ها با تمرکز بر تغذیه جمعیت داخلی کشور بوده است. پس از جنگ و در دهه‌های پیش از ۱۹۷۰، هلند کشاورزی خود را از حالت معیشتی و کم‌بازده به کشاورزی تخصصی و مکانیزه تغییر داد. این تحول با یکپارچه‌سازی اراضی و تقسیم‌بندی مناطق کشور به کارکردهای متفاوت (مانند باغبانی، دامپروری و تولیدات خاص مانند خوک) صورت گرفت. در کشور ما اغلب مزارع کوچک هستند و به صورت معیشتی  مورد بهره­ برداری قرار می­ گیرند که در نتیجه نفوذ و اثربخشی سرمایه­ گذاری، آموزش و تکنولوژی پایین و اتلاف منابع زیاد است. بنابراین، یکپارچه­ سازی بهره­برداری از زمین (نه لزوما مالکیت) یکی از گلوگاه­ های مهم بهبود بهره­ وری در بخش کشاورزی کشور است که باید با الویت بالا مورد توجه قرار گیرد.  

🔸 ۲.فشرده­ سازی کشاورزی بر اساس توسعه فناوری و دانش‌بنیان‌سازی: این امر در دهه‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰ رخ داد و هلند به قدرت کشاورزی امروزی تبدیل شد که خود حاصل همکاری دولت، بخش خصوصی و دانشگاه­ها و مراکز تحقیقاتی است. در این دوره، سیاست اصلی هلند تمرکز بر توسعه فناوری‌های نوین و فشرده‌سازی تولید بود. کشاورزی دانش‌بنیان به‌عنوان راهبرد اصلی در دستور کار قرار گرفت و پژوهش و نوآوری جایگاه ویژه‌ای یافت. ارقام پرمحصول گیاهی و دامی که از طریق به­ نژادی تولید شدند، انقلابی در مدیریت و تولیدات گلخانه­ ای رخ داد و تولیدات دامی و گیاهی کاملا صنعتی شدند. نتیجه این شد که امروزه هلند یکی از بالاترین نرخ­ های بهره­ وری در کشاورزی را دارد. برای نمونه در حالی که تعداد دام  کاهش یافت به دلیل فشرده سازی، تولید شیر نه تنها کاهش نیافت، بلکه افزایش پیدا کرد. در کشور ما بهره­ وری در بخش کشاورزی پایین است، به طوری که عملکردها کمتر از نصف ظرفیت محیطی هستند. بخشی از بهره­ برداری بی­ رویه از منابع آب و خاک در کشور خود ناشی از همین بهره­ وری پایین بخش کشاورزی است. به طوری که برای جبران بهره­ وری پایین، بهره­ برداری از منابع آب و خاک افزایش پیدا کرده­ و موجب تخریب گسترده طبیعت کشور شده است.

🔸 ۳.توجه به محیط زیست: از دهه ۱۹۸۰ تاکنون مرحله دیگری از تحول در کشاورزی هلند اتفاق افتاده است. فشرده­ سازی کشاورزی که مستلزم مصرف بیشتر نهاده­ ها است، باعث مشکلات  محیط زیستی در هلند شد، که مهمترین آن­ها تولید مقادیر عظیمی فضولات دامی و نیز تلفات نیتروژن و اثرات منفی آن بر محیط زیست، مثل اوتریفیکاسیون و آسیب به تنوع زیستی بودند. در نتیجه، معیارهای سخت‌گیرانه محیط زیستی در کشاورزی هلند اعمال شد و مقررات جدی برای حفاظت از منابع طبیعی و کاهش اثرات منفی کشاورزی بر محیط زیست به اجرا گذاشته شد. هلند یکی از کشورهای نمونه در ایجاد لکه­ ها و پرچین­ های بین مزارع برای افزایش تنوع زیستی است. در کشور ما برداشت بیش از حد آب  اثرات محیط زیستی ویرانگری داشته است که خشک شدن دریاچه ارومیه با وسعتی بیش از ۵۰۰۰ کیلومتر مربع یکی از آن­ها است.

خشک شدن کامل یا نیمه کامل پیکره­ های آبی کشور و نیز سد­ها و تخلیه منابع آب زیرزمینی تا حد زیادی ناشی از برداشت بیش از حد آب برای کشاورزی است که خود مشکلات ثانویه مثل فرونشست زمین و افزایش گرد و غبار را به دنبال داشته است.

🔸 ۴.کشاورزی چرخه‌ای: از سال ۲۰۰۰ به بعد رویکرد کشاورزی چرخه‌ای در هلند شکل گرفته است. هدف اصلی این رویکرد استفاده بهینه و چند باره از منابع، کاهش ضایعات و تبدیل پسماندها به ورودی‌های جدید (مانند استفاده از ضایعات در تغذیه دام) بود. این اقدام هلند را به الگویی در پایداری کشاورزی بدل کرد. برخی جنبه­ های مهم این کشاورزی عبارتند از: تمرکز بر دانش و توسعه و صادرات آن (مثل انواع بذور، سیستم­های گلخانه­ ای، سیستم­ های مدیریت آب و هوش مصنوعی)، گسترش کشاورزی دقیق، که در هر نقطه از زمین به اندازه لازم از نهاده­ ها استفاده می­ کند و اثرات سو محیطی زیستی را به حداقل می رساند، توجه به کشت عمودی گلخانه­ ای به ویژه برای تولید سبزیجات، توجه به منابع جایگزین پروتینی مثل استفاده از حشرات (با تغذیه از ضایعات)، تولید پروتیین های گیاهی و تولید آزمایشگاهی گوشت، توجه به تبدیل ضایعات دامی به بیوگاز، کمپوست (برای صادرات)، بازیابی نزدیک به ۱۰۰ درصد آب در گلخانه­ ها و توجه به کنترل بیولوژیک آفات. در کشور ما در تمام زمینه­ های نامبرده، جای کار زیادی وجود دارد که به یک نمونه اشاره می­ شود. سالانه حدود ۳۰ میلیون تن تلفات-ضایعات کشاورزی در کشور وجود دارد که در وهله اول تلاش برای کاهش آن و در وهله بعد استفاده از آن­ها برای تغذیه دام­ ها یا پرورش حشرات (برای تغذیه دام­ ها) می­ تواند راهگشا باشد.

👈 ب: درس هایی از مشخصات کشاورزی هلند

🔸 ۵.نقش‌آفرینی به‌عنوان هاب صادراتی: یکی از دستاوردهای مهم هلند، تبدیل شدن به یک هاب صادراتی است. حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد صادرات کشاورزی هلند، عبارت از فرآوری محصولات کشاورزی وارداتی و صادرات مجدد آن است. محصولاتی مانند قهوه، کاکائو و میوه‌های گرمسیری وارد، فرآوری و سپس صادر می‌شوند. (همچنین مقادیر زیادی سویا، ذرت، گندم و جو به عنوان غذای دام وارد می­ شود و سپس در قالب محصولات دامی صادر می­ شوند که در بند دیگری اشاره خواهد شد). کشور ما نیز به واسطه موقعیت کم نظیر خود می­ تواند نقش مشابهی ایفا کند، که به نمونه های اشاره می شود. واردات میوه­ های گرمسیری مثل موز، اناناس و انبه از کشورهایی مثل فیلیپین، پاکستان، عمان و هند و صادرات به کشورهای عراق و افغانستان، آسیای میانه و روسیه. واردات پسته، بادام و گردو از کشورهایی مثل افغانستان و امریکای جنوبی و صادرات به اروپا، چین و کشورهای خلیج فارس، واردات خرما از عراق و پاکستان و صادرات به هند و جنوب شرق آسیا، واردات پیاز و سیب زمینی از پاکستان و ترکمستان در فصل کمبود و صادرات به روسیه و عراق. برای محصولات دیگر مثل زعفران افغانستان، زردچوبه و فلفل هند و سریلانکا، گیاهان زینتی افریقا، حبوبات کانادا و استرالیا، برنج پاکستان و هند، میگو و ماهی عمان و پاکستان نیز فرصت­ های عالی وجود دارد.

🔸 ۶. موفقیت در تجارت جهانی به جای خودکفایی غذایی: هلند تلاش نمی‌کند همه نیازهای کشاورزی خود را در داخل تأمین کند. بلکه با تکیه بر مزیت نسبی، بخشی از محصولات را در داخل تولید و بقیه را وارد می‌کند. این رویکرد باعث شده منابع محدود کشور در مسیر تولیدات با ارزش افزوده بیشتر به‌کار گرفته شوند. توجه به مزیت نسبی باعث شده هلند در تجارت جهانی کشاورزی موفقیت چشمگیر کسب کند. خودکفایی هلند در لبنیات و تخم مرغ بیش از ۲۰۰ درصد، در گوشت (خوک و مرغ) بیش از ۱۵۰ درصد، سبزیجات (گوجه فرنگی، فلفل، پیاز) بیش از ۲۰۰ درصد و سیب زمینی بیش از ۱۵۰ درصد است ولی در مقابل حدود ۲۵ درصد از میوه جات مورد نیاز، حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد غلات برای مصارف انسانی (مثل گندم و برنج)، کمتر از ۱۰ درصد روغن مورد نیاز، حدود ۵۰ درصد ماهی و آبزیان مورد نیاز را در داخل کشور تولید می کند و برای مابقی آن به واردات متکی است. در کشور ما هدف گذاری خودکفایی غذایی بوده است و طبیعی است که در این شرایط نمی توان عملکردی مشابه هلند را انتظار داشت. درکشور ما چنانچه بحث سازگاری به کم آبی و مزیت نسبی مد نظر قرار گیرد، شرایط برای محصولات پاییزه مثل گندم، جو، شکر از چغندر پاییزه و حبوبات و نیز سیب زمینی، سبزیحات و میوه ها مناسب تر است و بر عکس تولید گیاهان علوفه‌ای (یونجه، ذرت)، چغندر قند بهاره و برنج مناسب نیست. همچنین توسعه کشت‌های گلخانه‌ای باید در دستور کار قرار گیرد.

🔸 7. تولید و صادرات محصولات دامی بر اساس واردات علوفه: چنانچه ذکر شد بخش مهمی از صادرات کشاورزی هلند محصولات دامی مثل گوشت، لبنیات و تخم مرغ است. این محصولات متکی به تولید گیاهان علوفه ای (مثل یونجه و ذرت) هستند که آب بری زیادی دارند. از نظر وزنی، ۶۰ تا ۷۰ درصد علوفه مورد نیاز دامپروری در هلند، در قالب واردات کنجاله سویا و ذرت از کشورهایی مانند برزیل و آرژانتین و اکراین تامین می شود. چنانچه منابع آب آبی و آب مجازی را در نظر بگیریم، بیش از ۹۰ درصد آب لازم برای تولید علوفه برای صنعت دامداری هلند در خارج از هلند مصرف شده و به سپس به شکل محصولات علوفه ای وارد این کشور شده است. بخش کوچکتری از علوفه مورد نیاز در هلند در داخل این کشور و عمدتا به شکل دیم کاری (به دلیل میزان و پراکنش مناسب بارندگی) تولید می شود. در غیر این صورت محال بود هلند بتواند با تولید علوفه در داخل کشور به این موقعیت دست یابد، چون منابع زمین و آب کافی برای تولید علوفه مورد نیاز را نداشت. کمتر از یک درصد از منابع آب شیرین هلند در تولید محصولات دامی در این کشور مصرف می شود. چون کشور ما، کشور خشکی است و بارندگی ها از نوع زمستانه هستند، شریط برای تولید علوفه رایج به شکل دیم کاری مناسب نیست. بنابراین، تولیدات دامی در کشور ما عمدتا متکی به علوفه ای هستند که با آبیاری تولید می شود مثل یونجه و ذرت. در حال حاضر، حدود ۲۵ درصد از منابع آب کشور برای تولید علوفه صرف می شود و این در حالی است که مقادیر زیادی علوفه به شکل دانه ذرت و سویا و کنجاله سویا نیز وارد کشور می شود. در این ارتباط شایسته است این موارد مد نظر قرار گیرد: صادرات محصولات دامی مد نظر نباشد، برای کمک به بحران آب کشور واردات بیشتر علوفه مدنظر باشد، استفاده از تلفات-ضایعات کشاورزی به عنوان علوفه مورد تاکید قرار گیرد، تولید و استفاده از علوفه غیر رایج مورد بررسی و استفاده قرار گیرد (مثل استفاده از تریتیکاله و جو به جای ذرت برای سیلو کردن).

🔸 8.صادرات محصولات باغبانی با آب بری کم: چنان چه بیان شد، غیر از محصولات دامی، هلند در تولید و صاردات محصولات باغبانی (عمدتا گل و سبزیجات) پیشرو است. این محصولات با آب بری کم در این کشور تولید می شوند که به دو دلیل است. اول این که بخش زیادی از این محصولات در گلخانه های پیشرفته با حداقل مصرف آب تولید می شوند و دیگری این که به دلیل درجه خشکی پایین در هلند، آن بخشی که در مزارع باز تولید می شوند نیز به آب آبیاری زیادی نیاز ندارند. جالب آن که کل آب مصرفی در کشاورزی هلند کمی بیش از ۱۰ میلیارد متر مکعب آب است که حدود ۱۵ درصد آن از منابع داخلی خرج می شود و ۸۵ درصد باقی مانده به شکل محصولات با آب بری بالا (مثل ذرت، سویا، برنج) از خارج وارد می شوند. بخش عمده منابع آب داخلی این کشور (حدود ۸۵ درصد) صرف تولید محصولات باغبانی با ارزش بالا در مزارع و گلخانه ها می شود و مابقی صرف تولید گیاهان زراعی مثل غلات، سیب زمینی و چغندر قند می گردد و چنان چه بیان شد کمتر از یک درصد آن در پرورش دام ها مورد استفاده قرار می گیرد. مطالعات در کشور ما نشان داده که با نظر داشت آب مجازی، سازگاری به کم آبی و اقتصاد آب، تولید سبزیجات و سیب زمینی دارای مزیت نسبی بالایی است و افزایش بهره­ وری در تولید این محصولات این مزیت را افزایش خواهد داد. در چنین شرایطی تولید بیشتر سبزیجات در فضای بسته و صادرات این محصولات که دارای بازار منطقه ای هستند می تواند مد نظر قرار گیرد و در مقابل برای حفظ منابع آب مقادیر بیشتری محصولات آب بر مثل قند و برنج وارد شوند.

👈 جمع‌بندی و درس‌هایی برای ایران

تحول کشاورزی هلند نشان می‌دهد که کشاورزی موفق نیازمند برنامه‌ریزی و سرمایه گذاری بلندمدت، استفاده از فناوری‌های نوین، احترام به اصول محیطی زیستی و تولید بر پایه مزیت نسبی است. برای ایران، می‌توان چند نکته کلیدی را به‌عنوان درس برداشت کرد:

* یکپارچه‌سازی و مکانیزاسیون اراضی و تبدیل کشاورزی معیشتی به کشاورزی مدرن.
* حرکت به‌سوی کشاورزی دانش‌بنیان با اتکا به دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی با هدف افزایش بهره­ وری و فشرده سازی کشاورزی.
* تقویت کشاورزی گلخانه‌ای و باغبانی به‌جای توسعه بی‌رویه محصولات پرمصرف آبی.
* مدیریت پایدار منابع آب و خاک با بهره‌گیری از کشاورزی چرخه‌ای و کاهش ضایعات.
* تمرکز بر صادرات با ارزش افزوده بالا و استفاده از ایران به‌عنوان هاب صادراتی منطقه.
* تولید بر اساس مزیت نسبی اقلیمی و پرهیز از خودکفایی مطلق در همه محصولات.

این تجربه نشان می‌دهد که کشاورزی پایدار در گرو سرمایه گذاری، دانش، سیاست‌گذاری هوشمند، و نگاهی جهانی است؛ انجه می‌تواند آینده کشاورزی ایران را متحول کند، تولید بیشتر از هر واحد منابع و نهاده­ های مورد استفاده است.

لینک به کانال/ مشاهده سایر پیام ها:
@PPSLab_GUASNR