🔵 نردبان را زمین بُگذار

✍ دکتر سلمان سفیدچیان

صلابتِ سلامی که به همسایه پزشکم می کنم بسیار بیشتر از قدرتِ سلامی ست که به همسایهی معلمم می کنم.

موقعِ ورودِ مدیر مافوق به اتاق حتمن از صندلی بلند می شوم و به استقبال ش می روم اما برای همکارم، هیچ حرکتی لازم نیست. در دانشگاه منتظر می مانم تا دانشجو سلام کند چون استادم. اگر صاحب خودروِ گران قیمت، دو کیلو میوه بخرد به عنوان میوه فروش خودم را موظف می دانم بارش را تا درِ ماشین حمل کنم اما در قبال حملِ ۲۰ کیلو میوه ی خریداری شده توسط مالکِ ماشینِ ارزان قیمت، وظیفه ای احساس نمی کنم.

چه چیزی در فرهنگ یک ملّت، این همه رفتار متفاوت و پرنوسان در موقعیت های مختلف را طبیعی جلوه گر می کند؟!

هافستِد (Hofsted) مطالعه ای ارزش مندی با موضوع فرهنگ ملی دارد که در آن با چند شاخص، فرهنگ ملت ها را با هم مقایسه می کند.

یکی از آن شاخص ها، "فاصله قدرت" است.

میزان فاصله قدرت برابرست با میزانی که افرادِ پایین دست، زورگویی، توهین و تجاوز به حقوقِ خود توسط بالادست را طبیعی و قابل هضم می شمارند و میزانی که افراد بالادست، رفتارهای بالا را حقِ مسلّمِ خود می دانند. میزانی که افرادِ برخوردار از موقعیت و جایگاهِ اجتماعیِ بالاتر، حقوق ویژه ای را برای خود قائل می شوند و در مقابل، کمتر برخوردارها حتّا حقوق اولیه ی انسانی را هم توقع نمی کنند.

جامعه ی ایران به شدت از فاصله قدرتِ بالا رنج می برد. جامعه ی مبتلا به فاصله قدرتِ افراطی، جامعه ای سلسله مراتبی می شود؛ جامعه ای که ارزش و شانِ آدم ها را براساس جایگاه شان در سلسله مراتب تعیین می کند، نه براساس بزرگیِ ظرفِ شخصیتی و تعالیِ الگوهای رفتاری شان.

در سازمان های مان خویِ سلسله مراتبی شدّت می یابد. در واقع ذهن های سلسله مراتبیِ برآمده از جامعه به دلیل عنوان های سازمانی و نوعِ ساختارِ عمودی و چندپله ای در سازمان، سلسله مراتبی تر می شود.
در این سازمان ها، افراد به محضِ دریافت عناوینِ شغلی بزرگ تر، احترامِ بیشتری دریافت می کنند فارغ از این که شخصیت و رفتارهای شان ارزشِ احترامِ بیشتر را داشته باشد یا نه.

اگر بپذیریم بخش عمده ای از ذهنیتِ سلسله مراتبی را از جامعه به ارث برده ایم یعنی باید بپذیریم در این رفتارهای "سلسله مراتب زده" جنبه های ناخودآگاه ذهن، پررنگ ترین نقش را بازی می کند. ناخودآگاه شدنِ این گونه رفتارها یعنی در اغلب موقعیت ها، فرادستان متوجهِ جنبه های غیرِاخلاقیِ رفتارشان در قبالِ فرودستان نمی شوند.

حال اگر پذیرفتیم بخش عمده ای از این رفتارها در سازمان متاثر از ناخودآگاه و تغافلِ اخلاقی ست باید به صورتِ آگاهانه بر "رفتارهای کوچک برای بیدارسازیِ ذهن نسبت به این چالشِ ذهنی/اخلاقی" پافشاری کنیم.
فعلن دانشِ برگرفته از متون علمی ندارم اما چند نمونه از مصداق هایی که در دهه گذشته امتحان شان کردم و از اثربخشی شان رضایت دارم را به اشتراک می گذارم.

رفتارهای کوچکی که می تواند پیوسته ذهن مان را نسبت به چالشِ سلسله مراتب/ فاصله قدرت، خودآگاه و هشیار نگه دارد:

۱. برای هر فردی که وارد اتاق می شود از جایم بلند شوم و ادای احترام کنم؛ تاکید می کنم برای "هر فردی".

۲. برای انجام امور شخصی ام در محیط کار (ریختنِ چای، گرم کردن غذا، شستنِ ظرفِ غذا و ...) "مطلقن" از فردی تقاضا نکنم و در همه ی موقعیت ها خودم را موظف به این گونه امور بدانم.

۳. تحویل دادنِ فرم ها یا کارهایی که برای بررسی یا تایید نزدم آورده اند را خودم شخصن انجام دهم به خصوص اگر تحویل گیرنده، در سلسله مراتبِ سازمان از خودم پایین تر است.

۴. اگر با فردی کار دارم تا حد امکان، خودم نزدش بروم به جای این که از او بخواهم به اتاقم بیاید.

۵. در تحسینِ نظرهایِ مثبتِ سطوحِ پایین ترِ سلسله مراتب دست و دلباز باشم.

۶. اگر میز جلسه در اتاقم هست، هنگام جلسه، از پشت میز کار خارج شوم و مانند بقیه دور میز جلسه بنشینم.

۷. هنگامِ نشستن دورِ میزِ جلسه، در راسِ جلسه ننشینم.

۸. به بعضی از اشتباه های فاحش م نزدِ افرادِ سطوحِ پایین ترِ سازمان، اعتراف کنم و بابت ش عذرخواهی کنم.

۹. در همه ی موقعیت ها خودم را موظف بدانم با "استدلال"، افرادِ سطوح پایین تر را "اقناع" کنم.

۱۰. هنگامی که نظرم در مورد یک موضوع را با افرادِ سطوحِ پایین تر در میان می گذارم، با بیان یک یا دو نقطه ی ضعفِ نظرم، آن ها را تحریک و تشویق می کنم با نگاه انتقادی به نظرم، برخورد کنند.

✔️ کلام آخر:
برایِ انجامِ هر کدام از این رفتارهای کوچک با دیوارهای بزرگِ ناخودآگاه مان برخورد خواهیم کرد.
حوزه ی دانشیِ جدیدِ بینشِ رفتاری اثبات کرده است تغییر برخی از مدل های ذهنی و حتّا ارزش ها از مسیرِ "تغییرهای کوچکِ در رفتارهایِ روزمره" می گذرد.

🔸 منبع: کانال مدیریت سپید

▫️▫️▫️▫️▫️▫️▫️▫️▫️▫️▫️▫️▫️▫️▫️

✅ رسانه اقتصادی اجتماعی دورنمای اقتصاد
👇👇👇👇
@ECONVIEWS