🔻زبان و ادبیات فارسی؛ پُلی میان مهاجران و هویت فرهنگی ایران و افغانستان

🖊گفت‌وگو با محمدکاظم کاظمی، شاعر افغان/رضا عطایی
محمدکاظم کاظمی، شاعر و نویسنده مهاجر افغانستانی در ایران با تجربه‌ای عمیق در ادبیات فارسی، در گفت‌وگویی صمیمی به بررسی چالش‌های فقر شناختی جامعه ایران درباره افغانستان و مهاجران می‌پردازد. او با بیان اینکه «ما فقط همدیگر را داریم تأکید می‌کند که ادبیات فارسی می‌تواند به‌عنوان پلی میان ایران، افغانستان و مهاجران عمل کند. کاظمی بر این باور است که «بسیاری از گمشده‌های ایران را می‌توان در ادبیات افغانستان یافت» و برعکس، این ادبیات می‌تواند به درک مشترک و همبستگی فرهنگی کمک کند. او ضرورت ایجاد یک میراث مشترک را در برابر موج‌های مهاجرستیزی و چالش‌های اجتماعی مطرح می‌کند و از اهمیت درک متقابل و حفظ هویت فرهنگی برای ساختن آینده‌ای روشن برای نسل‌های آینده سخن می‌گوید.

به کانال چشم انداز ایران بپیوندید

✅تجربه مهاجرت ما به ایران درمجموع تجربه مثبتی بوده است؛ به این دلیل که اولاً به کشوری هم‌زبان مهاجرت کرده‌ایم و در کنار شمار زیادی از هم‌زبانان خود زندگی کرده‌ایم که این موضوع برای هر فردی خوشایند است. همچنین در اینجا زمینه‌های علاقه‌مندی من، شامل فعالیت‌های ادبی و شعر، بهتر تحقق پیدا کرد.

✅ما با تجربیات جدیدی که در شعر فارسی در ایران شکل گرفته بود، آشنا شدیم؛ تجربیاتی که هنوز به داخل افغانستان منتقل نشده بود. به همین دلیل، ما که به ایران مهاجرت کرده‌ایم از نظر ارتباط با رهیافت‌های جدید در زمینه شعر که در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی ایران اتفاق افتاده بود بهره‌مند شدیم.

✅می‌توانم بگویم که بخش عمده‌ای از هویت ادبی من از این فرصت‌ها ناشی شده است. در ایران، از محیط‌های ادبی و جلسات مختلف به‌خوبی استفاده کردم، درحالی‌که در افغانستان و به‌ویژه در سال‌های جنگ، این امکانات در دسترس نبود. همچنین، من از شعر شاعران دوره انقلاب اسلامی در ایران، مانند آقای علی معلم، تأثیر زیادی گرفتم. بسیاری از افرادی که هنوز در داخل افغانستان هستند، شاید با آثار علی معلم آشنا نباشند، اما ما در ایران از نزدیک با این آثار ارتباط داشتیم و این موضوع تأثیرگذار بود.

✅ موج جدید مهاجرت به ایران بعد از تسلط طالبان رخ داد و برای مردم ایران، به‌ویژه جوانان، تجربه جدیدی بود. آن‌ها با چهره‌ای پررنگ‌تر از جامعه مهاجر مواجه شدند، به‌ویژه مهاجرانی که تجربه کمتری از زندگی در ایران داشتند و با محیط جدید انس نداشتند. حضور این مهاجران و تأثیرگذاری آن‌ها بر جامعه ایران، به‌وضوح مشهود است.

✅مسائل جنگ، تحریم و مشکلات اقتصادی نیز نقش مهمی در این فرآیند ایفا کردند. همچنین، تلاش‌هایی که به‌صورت پروژه‌ای برای شکل‌دهی به ذهنیت مردم ایران انجام شد، به‌نوعی به پررنگ‌تر شدن موضوع مهاجرت و آثار آن کمک کرد. به نظر من، این موارد به‌طور غیرواقعی هدایت شده بودند و پس از جنگ اخیر، این موضوعات شدت بیشتری پیدا کردند.

✅ ما دو موج عمده داریم: یکی موج غرب‌گرایی؛ و دیگری موج اسلام‌گرایی. در موج غرب‌گرایی، شناخت و توجه بیشتر به سمت غرب و ارتباط با آن جهان معطوف می‌شود و حوزه شرق، به‌ویژه افغانستان و ماوراءالنهر، تقریباً فراموش می‌شود.

✅موج دیگری که قابل ‌توجه است، موج اسلام‌گرایی به معنای توجه به جهان اسلام و به‌خصوص جهان عرب است. پس از انقلاب اسلامی، به دلایل مختلف ازجمله جنگ ایران و عراق و توجه به مسائل خاورمیانه، نگاه‌ها به سمت جهان عرب سوق پیدا کرد. در این شرایط، توجه به افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان و سایر مناطق که قلمرو زبان فارسی محسوب می‌شوند، کاهش یافت.

✅ بسیاری از مردم ایران تنها به جغرافیای کنونی کشور خود توجه دارند و این تفکر باعث شده که نگاه به افغانستان به‌عنوان جزئی از هویت فرهنگی و ملی خود کمتر باشد. در واقع، این ملی‌گرایی به مرزهای سیاسی محدود شده و ارتباط با سایر مناطق فارسی‌زبان را تضعیف کرده است.

✅ باید به یکدیگر بقبولانیم که ما متحدان دیرینه تاریخی هستیم و در یک جغرافیا زندگی می‌کنیم که به لحاظ ژئواستراتژیک به‌عنوان یک کشور محسوب می‌شود.

✅موضوع دیگری که باید به آن توجه کنیم، این است که قلمرو زبان فارسی فراتر از مرزهای سیاسی ایران است. باید به مردم ایران و افغانستان این موضوع را منتقل کنیم که زبان فارسی تنها محدود به مرزهای ایران نیست. برای بسیاری از مردم، زبان فارسی در افغانستان کمتر شناخته شده و برخی حتی قائل به دو زبان مستقل بوده‌اند.


🔻(متن کامل این گفت‌وگو را در نشریه چشم‌انداز ایران شماره 152 بخوانید)
#محمدکاظم_کاظمی
#ایران
#افغانستان
#ادبیات


🗓چشم‌انداز ایران را از کتابفروشی‌های معتبر و کیوسک‌های روزنامه‌فروشی بخواهید.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید.
@cheshmandaz_iran