چشم‌انداز ایران

🔻مدرسه به‌مثابه زندگی

🖊گفت‌وگو با نعمت‌الله فاضلی/ مهدی فخرزاده

از زمانی که مقاومت‌های امثال میرزا حسن رشدیه، مدرسه را به ساختار متصلب جامعه ایران تحمیل کرد تا امروز این نهاد فراز و فرودهایی داشته است. در بستر مدرسه نهادها و سازمان‌های مدنی فراوانی شکل گرفتند؛ از سازمان پیشاهنگی که سرنوشتی حکومتی پیدا کرد تا نهادهای معلمان که امروز کژدار و مریز در میدان حضور دارند. یکی از نهادهایی که بار سنگینی بر دوش می‌کشد، نهاد «خیرین مدرسه‌ساز» است. این نهاد، بخش مهمی از ساخت‌وساز سازه‌های مدرسه را بر عهده دارد. با توجه به جایگاه مهم این نهاد، گفت‌وگویی انتقادی با دکتر نعمت‌الله فاضلی، انسان‌شناس و پژوهشگر، در مورد آن‌ها داشتیم. فاضلی آثار بسیاری در حوزه مدرسه منتشر کرده‌اند که از آن جمله دو کتاب مسئله مدرسه و مردم‌شناسی آموزش است.

به کانال چشم انداز ایران بپیوندید

✅در ایران تا جایی که به یاد می‌آوریم نهاد سوادآموزی، نهادی مردمی بوده است و تنها در دوره معاصر و به‌ویژه از دوره رضاشاه به بعد است که نهاد سوادآموزی در جایگاهی قرار می‌گیرد که ما امروزه به آن نهاد دولتی می‌گوییم؛ یعنی جزو وظایف دولت می‌شود.

✅در تاریخ هیچ‌گاه سوادآموزی همگانی وظیفه دولت‌ها نبوده است. این یک نکته خیلی مهم است؛ یعنی چه زمانی که سوادآموزی در انحصار خاندان اشراف بوده است و چه از دوره اسلامی که سوادآموزی همگانی آزاد می‌شود، وظیفه سوادآموزی بر عهده خود خانواده‌ها و مردم است و وظیفه حکومت و دولت نبوده است. سرآغاز ورود دولت به مدرسه‌سازی و سوادآموزی، از انقلاب مشروطه به بعد است.

✅ دو نکته درباره تاریخ مدرسه‌سازی و سوادآموزی داریم که من این را در کتاب مسئله مدرسه شرح داده‌ام: نکته اول این است که تا زمانی که مدرسه و سوادآموزی همگانی بر عهده جامعه مدنی و مردم است بالاترین کیفیت را در مقایسه با دوره بعد از آنکه مسئولیت آموزش به دولت محول می‌شود، دارد؛ یعنی نیروهایی که در سال‌های ۱۲۵۰ تا تقریباً ۱۳۰۰ در این مدارس تربیت می‌شدند، خوانا و نویسا به معنای اصیل و ژرف کلمه هستند؛

✅نکته دوم این است که وقتی نهاد سوادآموزی همگانی و تأسیس و نگه‌داری مدرسه بر عهده مردم است، مدرسه‌ها نقش‌های چندگانه وسیع‌تری در زندگی مردم دارند. در چنین شرایطی فقط مسئله سوادآموزی نیست، بلکه به معنای واقعی هسته مرکزی فرهنگ در جامعه ما می‌شوند. به همین دلیل به نهاد متولی مدارس در آن دوره، اداره فرهنگ گفته می‌شد و معلم‌ها را هم فرهنگی می‌خواندند.

به کانال چشم انداز ایران بپیوندید

✅کاری که «مدارس مردم‌ساخت» انجام می‌داد فقط تربیت سوژه خوانا و نویسا نبود، بلکه ساختن فرهنگ معاصر ایران بود. آقای مقصود فراستخواه در کتاب استادان ما چه کردند نشان می‌دهد نیروهایی که در مدارس مردم‌ساخت تربیت شدند و بعداً به دارالفنون راه پیدا کردند و بعد هم در جامعه نقش‌های کلیدی بر عهده گرفتند، انسان‌های توانایِ ایران‌دوست خلاقِ معاصری بودند که به تعبیر ایشان رنسانسی را در ایران شکل دادند.

✅ امروز تنها مسئله ما نابرابری در دسترسی به مدرسه یا فضاهای آموزشی نیست. ما با افت کیفیت یاددهی در نظام آموزشی روبه‌رو هستیم که خیلی بحرانی‌تر از مسئله نابرابری است. ما می‌توانیم در همه جا ساختمان مدرسه را بسازیم، معلم و میز و نیمکت و تجهیزات مدرسه را مستقر کنیم، اما آموزش اتفاق نیفتد؛ چیزی که الآن هست. ما در برخی از محله‌ها، شهرها و روستاها، مدرسه داریم، اما خوانایی و نویسایی افراد را نداریم. این مسئله حتی از نابرابری آموزشی هم مهم‌تر است. وقتی که مدرسه نداریم می‌دانیم مسئله چیست و می‌توانیم آن را ببینیم، اما وقتی که مدرسه داریم اما آموزش نداریم دچار کوری آموزشی می‌شویم؛ یعنی این مدرسه چشم ما را روی واقعیت تلخ ناکارآمدی یا نبود تجربه یادگیری و یاددهی و نبود سواد می‌بندد.

✅ هر گونه مشارکت مردم، چه مشارکت خیرین و نیکوکاران مدرسه‌ساز، چه در قالب انجمن‌های اولیا و مربیان و چه مشارکت‌های فکری در مدیریت مدرسه باشد، ابزار حکمرانی آموزشی نیستند، بلکه جزو غایت مدرسه هستند. چون نهاد مدرسه در درون محله، روستا، قبیله و عشیره و اجتماع مردم ابزار چیزی نیست؛ مدرسه خود فرهنگ و خود زندگی است چون نهاد مدرسه، نهاد پرورش ظرفیت‌ها و قابلیت‌های وجودی انسان‌هاست و این پرورش یا این خود تحقق بخشی اساساً غایت زندگی است.

🔻(متن کامل این گفت‌وگو را در نشریه چشم‌انداز ایران شماره 153 بخوانید)
#مدرسه
#خیرین_مدرسه_ساز
#نعمت_الله_فاضلی
#مهدی_فخرزاده


🗓چشم‌انداز ایران را از کتابفروشی‌های معتبر و کیوسک‌های روزنامه‌فروشی بخواهید.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید.
@cheshmandaz_iran

چشم انداز ایران

مدرسه به‌مثابه زندگی - چشم انداز ایران

مهدی فخرزاده: از زمانی که مقاومت‌های امثال میرزا حسن رشدیه، مدرسه را به ساختار متصلب جامعه ایران تحمیل کرد تا امروز این نهاد فراز و فرودهایی داشته است. در

❤8👍1

www.group-telegram.com/kr/cheshmandaz_iran.com/1391

996 viewsOct 11 at 11:21

🔻مدرسه به‌مثابه زندگی

🖊گفت‌وگو با نعمت‌الله فاضلی/ مهدی فخرزاده

از زمانی که مقاومت‌های امثال میرزا حسن رشدیه، مدرسه را به ساختار متصلب جامعه ایران تحمیل کرد تا امروز این نهاد فراز و فرودهایی داشته است. در بستر مدرسه نهادها و سازمان‌های مدنی فراوانی شکل گرفتند؛ از سازمان پیشاهنگی که سرنوشتی حکومتی پیدا کرد تا نهادهای معلمان که امروز کژدار و مریز در میدان حضور دارند. یکی از نهادهایی که بار سنگینی بر دوش می‌کشد، نهاد «خیرین مدرسه‌ساز» است. این نهاد، بخش مهمی از ساخت‌وساز سازه‌های مدرسه را بر عهده دارد. با توجه به جایگاه مهم این نهاد، گفت‌وگویی انتقادی با دکتر نعمت‌الله فاضلی، انسان‌شناس و پژوهشگر، در مورد آن‌ها داشتیم. فاضلی آثار بسیاری در حوزه مدرسه منتشر کرده‌اند که از آن جمله دو کتاب مسئله مدرسه و مردم‌شناسی آموزش است.

به کانال چشم انداز ایران بپیوندید

✅در ایران تا جایی که به یاد می‌آوریم نهاد سوادآموزی، نهادی مردمی بوده است و تنها در دوره معاصر و به‌ویژه از دوره رضاشاه به بعد است که نهاد سوادآموزی در جایگاهی قرار می‌گیرد که ما امروزه به آن نهاد دولتی می‌گوییم؛ یعنی جزو وظایف دولت می‌شود.

✅در تاریخ هیچ‌گاه سوادآموزی همگانی وظیفه دولت‌ها نبوده است. این یک نکته خیلی مهم است؛ یعنی چه زمانی که سوادآموزی در انحصار خاندان اشراف بوده است و چه از دوره اسلامی که سوادآموزی همگانی آزاد می‌شود، وظیفه سوادآموزی بر عهده خود خانواده‌ها و مردم است و وظیفه حکومت و دولت نبوده است. سرآغاز ورود دولت به مدرسه‌سازی و سوادآموزی، از انقلاب مشروطه به بعد است.

✅ دو نکته درباره تاریخ مدرسه‌سازی و سوادآموزی داریم که من این را در کتاب مسئله مدرسه شرح داده‌ام: نکته اول این است که تا زمانی که مدرسه و سوادآموزی همگانی بر عهده جامعه مدنی و مردم است بالاترین کیفیت را در مقایسه با دوره بعد از آنکه مسئولیت آموزش به دولت محول می‌شود، دارد؛ یعنی نیروهایی که در سال‌های ۱۲۵۰ تا تقریباً ۱۳۰۰ در این مدارس تربیت می‌شدند، خوانا و نویسا به معنای اصیل و ژرف کلمه هستند؛

✅نکته دوم این است که وقتی نهاد سوادآموزی همگانی و تأسیس و نگه‌داری مدرسه بر عهده مردم است، مدرسه‌ها نقش‌های چندگانه وسیع‌تری در زندگی مردم دارند. در چنین شرایطی فقط مسئله سوادآموزی نیست، بلکه به معنای واقعی هسته مرکزی فرهنگ در جامعه ما می‌شوند. به همین دلیل به نهاد متولی مدارس در آن دوره، اداره فرهنگ گفته می‌شد و معلم‌ها را هم فرهنگی می‌خواندند.

به کانال چشم انداز ایران بپیوندید

✅کاری که «مدارس مردم‌ساخت» انجام می‌داد فقط تربیت سوژه خوانا و نویسا نبود، بلکه ساختن فرهنگ معاصر ایران بود. آقای مقصود فراستخواه در کتاب استادان ما چه کردند نشان می‌دهد نیروهایی که در مدارس مردم‌ساخت تربیت شدند و بعداً به دارالفنون راه پیدا کردند و بعد هم در جامعه نقش‌های کلیدی بر عهده گرفتند، انسان‌های توانایِ ایران‌دوست خلاقِ معاصری بودند که به تعبیر ایشان رنسانسی را در ایران شکل دادند.

✅ امروز تنها مسئله ما نابرابری در دسترسی به مدرسه یا فضاهای آموزشی نیست. ما با افت کیفیت یاددهی در نظام آموزشی روبه‌رو هستیم که خیلی بحرانی‌تر از مسئله نابرابری است. ما می‌توانیم در همه جا ساختمان مدرسه را بسازیم، معلم و میز و نیمکت و تجهیزات مدرسه را مستقر کنیم، اما آموزش اتفاق نیفتد؛ چیزی که الآن هست. ما در برخی از محله‌ها، شهرها و روستاها، مدرسه داریم، اما خوانایی و نویسایی افراد را نداریم. این مسئله حتی از نابرابری آموزشی هم مهم‌تر است. وقتی که مدرسه نداریم می‌دانیم مسئله چیست و می‌توانیم آن را ببینیم، اما وقتی که مدرسه داریم اما آموزش نداریم دچار کوری آموزشی می‌شویم؛ یعنی این مدرسه چشم ما را روی واقعیت تلخ ناکارآمدی یا نبود تجربه یادگیری و یاددهی و نبود سواد می‌بندد.

✅ هر گونه مشارکت مردم، چه مشارکت خیرین و نیکوکاران مدرسه‌ساز، چه در قالب انجمن‌های اولیا و مربیان و چه مشارکت‌های فکری در مدیریت مدرسه باشد، ابزار حکمرانی آموزشی نیستند، بلکه جزو غایت مدرسه هستند. چون نهاد مدرسه در درون محله، روستا، قبیله و عشیره و اجتماع مردم ابزار چیزی نیست؛ مدرسه خود فرهنگ و خود زندگی است چون نهاد مدرسه، نهاد پرورش ظرفیت‌ها و قابلیت‌های وجودی انسان‌هاست و این پرورش یا این خود تحقق بخشی اساساً غایت زندگی است.

🔻(متن کامل این گفت‌وگو را در نشریه چشم‌انداز ایران شماره 153 بخوانید)
#مدرسه
#خیرین_مدرسه_ساز
#نعمت_الله_فاضلی
#مهدی_فخرزاده


🗓چشم‌انداز ایران را از کتابفروشی‌های معتبر و کیوسک‌های روزنامه‌فروشی بخواهید.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید.
@cheshmandaz_iran

BY چشم‌انداز ایران