بنیاد قم‌پژوهی

💢 شیوه تولید محصولات زراعی در قم (۲)

محصولات زراعی و شیوه تولید آن‌ها در اراضی حومه شهر قم به دو نوع باغاتی و دشتی تقسیم می‌گردد.

شیوه تولید و نوع محصولات باغاتی
محصولات باغات قم به دو دسته میوه‌جات پائیزه و میوه‌جات بهاره تقسیم می‌گردد. محصول پائیزه باغات عمدتاً انار، انجیر و به و محصول بهاره باغات عمدتاً توت، گوجه سبز که قمی‌ها به آن آلوچه می‌گویند - زردآلو، سیب درختی و قیسی می‌باشد.
کارهای اصلی باغات شکافتن زمین با بیل زدن، گَر کردن یعنی زدن شاخه‌های اضافی درختان، تهیه کود و کاشتن تخم و نهال‌های تازه به عهده رعیت بوده و به هنگام برداشت محصول یک دوم از کل محصول سهم می‌برده است.
باغاتی‌ها در کنار باغ به کشت محصولات دیگر مثل سبزیکاری، صیفی‌کاری و پنبه‌کاری نیز می‌پرداختند و بدین سان تمام سال کاری خود را پر می‌کرده‌اند. به این صورت که از شهریورماه به کشت سبزیجات عمدتاً کاهو، اسفناج، پیازچه، تره، جعفری و ... اقدام می‌کردند. این محصول برای عید به دست می‌آمد و تا ۴۵ عید یعنی اواسط اردیبهشت ماه بقای محصول داشت.
از اواسط اسفندماه اقدام به کشت گوجه فرنگی، بادمجان، خیار و قُنَبیت (در شهرهای دیگر معمولاً به آن کلم قمری می گویند) می‌کنند، که این محصولات نیز تا شصت بهار یعنی پایان اردیبهشت ماه به دست می‌آید. بعد از سیزده نوروز نیز مشغول صیفی‌کاری شده و به کشت خربزه، هندوانه، طالبی، دستَنبو و کالَک می‌پرداختند. محصول صیفی در تابستان به دست می‌آید. بیست الی سی روز بعد از کشت صیفی‌جات اقدام به پنبه‌کاری و چغندرکاری می‌نمودند که محصول پنبه و چغندر نیز تا ۴۵ پائیز یعنی اواسط آبان ماه به دست می‌آمد. در زمستان نیز رعیت‌های باغاتی بعد از تخم‌کاری چاه‌های فاضلاب منازل را بیرون ریخته و برای زمین‌های زراعی کود تهیه می‌نمودند؛ زیرا اراضی باغاتی آیش - در اصطلاح قمی‌ها آغش - نمی‌افتادند و با کود - عمدتاً کود انسانی - تقویت می‌شدند.
محصولات باغات معمولاً اجاره داده می‌شد. برای این کار یک نفر خبره که مورد تأیید ارباب و رعیت و اجاره کننده بود (منظور سلف‌خر یا بارفروش یعنی کسی که محصول زراعی را پیش‌فروش می‌کند، نیست) کل محصول میوه را تعیین قیمت می‌نمود و اجاره کننده در سه قسط به صورت پولی این مبلغ را پرداخت می‌نمود. اجاره کننده محصول با بارفروش طرف قرارداد بود و معمولاً ارباب و رعیت‌ها با بار فروش‌ها طرف معامله نبودند. این وجه بین ارباب و رعيت‌ها به صورت سه چهارم ارباب و یک چهارم رعیت تقسیم می‌گردید. محصول پائیزه - مثل انار و انجیر و بِه در ۲۵ تابستان یعنی اواسط مرداد ماه اجاره داده می‌شد؛ زیرا در این زمان محصول باغ قابل تخمین بود و یک قسط آن در همان زمان تنظیم قرارداد اجاره نقد فی المجلس گرفته می‌شد. قسط دوم اول پائیز که برداشت محصول شروع می‌شد و قسط سوم که آخرین قسط بود آخر چیدن محصول انار یعنی یک ماه پس از  شروع پائیز یعنی اوایل آبان ماه بود. اقساط به طور مساوی پرداخت می‌گردید. اجاره محصولات بهاره نیز به همین شکل در سه قسط پرداخت می‌گردید. قسط اول، یک سوم کل اجاره، پیش از عید که محصول قابل تخمین زدن بود، قسط دوم، یک سوم کل اجاره، یک ماه بعد از عید یعنی اوایل اردیبهشت ماه و قسط آخر، یک سوم کل اجاره، شصت بهار یعنی اوایل خرداد ماه که محصولات بهاره تماماً چیده شده بود، پرداخت می‌گردید.

منبع: "رود انار بار، درآمدی بر نظام‌های سنتی بهره‌برداری زراعی از آب و زمین در حومه شهر قم"، پژوهش و تالیف: ابوالفضل رنجبر، نشر مجمع ذخائر اسلامی.

ابوالفضل رنجبر
۱۴۰۳/۱۰/۲۶
#محصولات_زراعی_در_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

👏1

www.group-telegram.com/us/qompajoohi.com/14246

359 viewsJan 15 at 08:05

💢 شیوه تولید محصولات زراعی در قم (۲)

محصولات زراعی و شیوه تولید آن‌ها در اراضی حومه شهر قم به دو نوع باغاتی و دشتی تقسیم می‌گردد.

شیوه تولید و نوع محصولات باغاتی
محصولات باغات قم به دو دسته میوه‌جات پائیزه و میوه‌جات بهاره تقسیم می‌گردد. محصول پائیزه باغات عمدتاً انار، انجیر و به و محصول بهاره باغات عمدتاً توت، گوجه سبز که قمی‌ها به آن آلوچه می‌گویند - زردآلو، سیب درختی و قیسی می‌باشد.
کارهای اصلی باغات شکافتن زمین با بیل زدن، گَر کردن یعنی زدن شاخه‌های اضافی درختان، تهیه کود و کاشتن تخم و نهال‌های تازه به عهده رعیت بوده و به هنگام برداشت محصول یک دوم از کل محصول سهم می‌برده است.
باغاتی‌ها در کنار باغ به کشت محصولات دیگر مثل سبزیکاری، صیفی‌کاری و پنبه‌کاری نیز می‌پرداختند و بدین سان تمام سال کاری خود را پر می‌کرده‌اند. به این صورت که از شهریورماه به کشت سبزیجات عمدتاً کاهو، اسفناج، پیازچه، تره، جعفری و ... اقدام می‌کردند. این محصول برای عید به دست می‌آمد و تا ۴۵ عید یعنی اواسط اردیبهشت ماه بقای محصول داشت.
از اواسط اسفندماه اقدام به کشت گوجه فرنگی، بادمجان، خیار و قُنَبیت (در شهرهای دیگر معمولاً به آن کلم قمری می گویند) می‌کنند، که این محصولات نیز تا شصت بهار یعنی پایان اردیبهشت ماه به دست می‌آید. بعد از سیزده نوروز نیز مشغول صیفی‌کاری شده و به کشت خربزه، هندوانه، طالبی، دستَنبو و کالَک می‌پرداختند. محصول صیفی در تابستان به دست می‌آید. بیست الی سی روز بعد از کشت صیفی‌جات اقدام به پنبه‌کاری و چغندرکاری می‌نمودند که محصول پنبه و چغندر نیز تا ۴۵ پائیز یعنی اواسط آبان ماه به دست می‌آمد. در زمستان نیز رعیت‌های باغاتی بعد از تخم‌کاری چاه‌های فاضلاب منازل را بیرون ریخته و برای زمین‌های زراعی کود تهیه می‌نمودند؛ زیرا اراضی باغاتی آیش - در اصطلاح قمی‌ها آغش - نمی‌افتادند و با کود - عمدتاً کود انسانی - تقویت می‌شدند.
محصولات باغات معمولاً اجاره داده می‌شد. برای این کار یک نفر خبره که مورد تأیید ارباب و رعیت و اجاره کننده بود (منظور سلف‌خر یا بارفروش یعنی کسی که محصول زراعی را پیش‌فروش می‌کند، نیست) کل محصول میوه را تعیین قیمت می‌نمود و اجاره کننده در سه قسط به صورت پولی این مبلغ را پرداخت می‌نمود. اجاره کننده محصول با بارفروش طرف قرارداد بود و معمولاً ارباب و رعیت‌ها با بار فروش‌ها طرف معامله نبودند. این وجه بین ارباب و رعيت‌ها به صورت سه چهارم ارباب و یک چهارم رعیت تقسیم می‌گردید. محصول پائیزه - مثل انار و انجیر و بِه در ۲۵ تابستان یعنی اواسط مرداد ماه اجاره داده می‌شد؛ زیرا در این زمان محصول باغ قابل تخمین بود و یک قسط آن در همان زمان تنظیم قرارداد اجاره نقد فی المجلس گرفته می‌شد. قسط دوم اول پائیز که برداشت محصول شروع می‌شد و قسط سوم که آخرین قسط بود آخر چیدن محصول انار یعنی یک ماه پس از  شروع پائیز یعنی اوایل آبان ماه بود. اقساط به طور مساوی پرداخت می‌گردید. اجاره محصولات بهاره نیز به همین شکل در سه قسط پرداخت می‌گردید. قسط اول، یک سوم کل اجاره، پیش از عید که محصول قابل تخمین زدن بود، قسط دوم، یک سوم کل اجاره، یک ماه بعد از عید یعنی اوایل اردیبهشت ماه و قسط آخر، یک سوم کل اجاره، شصت بهار یعنی اوایل خرداد ماه که محصولات بهاره تماماً چیده شده بود، پرداخت می‌گردید.

منبع: "رود انار بار، درآمدی بر نظام‌های سنتی بهره‌برداری زراعی از آب و زمین در حومه شهر قم"، پژوهش و تالیف: ابوالفضل رنجبر، نشر مجمع ذخائر اسلامی.

ابوالفضل رنجبر
۱۴۰۳/۱۰/۲۶
#محصولات_زراعی_در_قم
#بنیاد_قم_پژوهی
تلگرام | ایتا | سایت

BY بنیاد قم‌پژوهی