مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری

🔰معرفت شناسی دیوید هیوم

دیوید هیوم، فیلسوف اسکاتلندی قرن هجدهم، یکی از پایه گذاران تجربه گرایی رادیکال و شک گرایی فلسفی است .
#معرفت_شناسی هیوم تأثیر عمیقی بر فلسفه غرب گذاشت.

🔰 تقسیم محتوای ذهن

#هیوم معتقد است تمام دانش انسان از تجربه حسی سرچشمه میگیرد و ذهن انسان در بدو تولد مانند «لوح نانوشته» (تابولا راسا) است . او محتوای ذهن را به دو دسته تقسیم میکند:

🔰تأثرات (Impressions)
ادراکات مستقیم، زنده و واضح از طریق حواس (مانند احساس گرما یا درد) یا احساسات (مانند خشم یا شادی)

🔰تصورات (Ideas):
بازنماییهای ضعیفتر و مبهم تأثرات که در حافظه یا تخیل شکل میگیرند .
هیوم تأکید میکند که هر تصور ساده باید از تأثر متناظر خود نشئت بگیرد. برای مثال، تصور «قرمز» بدون تجربه مستقیم رنگ قرمز بیمعناست. حتی مفاهیم انتزاعی مانند «خود» (self) نیز صرفاً مجموعهای از ادراکات متوالی هستند و ماهیت ثابتی ندارند .


🔰نقد علیت و استقرا
هیوم استدلال می‌کند که باور ما به رابطه علّی بین پدیدهها (مثلاً آتش و دود) نه از منطق، بلکه از عادت ذهنی ناشی میشود. ما تنها «همراهیِ زمانی و مکانی» رویدادها را میبینیم، اما «اتصال ضروری» بین آنها را هرگز تجربه نمیکنیم .
- مسئله استقرا: استنتاجهای تجربی (مثلاً «خورشید فردا طلوع خواهد کرد») مبتنی بر فرض «یکنواختی طبیعت» هستند، اما این فرض خود نمیتواند تجربی باشد و صرفاً بر عادت استوار است .
- معرفت یقینی: تنها حقایق ریاضی (مانند «مجموع زوایای مثلث ۱۸۰ درجه است») ضروری و تحلیلیاند، زیرا رابطه بین تصورات را نشان میدهند، اما گزارههای تجربی (مانند «هوا بارانی است») احتمالی و غیرقطعی هستند .

۳. نقد مفاهیم فلسفی سنتی
هیوم مفاهیمی مانند «جوهر» (substance)، «خود» و «خدا» را به چالش میکشد:
- جوهر: از نظر او، جوهر چیزی جز مجموعهای از کیفیتهای ادراکشده نیست. مثلاً طلا تنها ترکیبی از تصورات «زردی»، «درخشش» و «انعطافپذیری» است .
- خود (self): هیوم «خود» را بهعنوان موجودیتی پایدار رد میکند و آن را «دستهبندی ادراکات گذرا» میداند .
- معجزات و دین: او استدلال میکند که گزارشهای معجزهآسا بهدلیل ناسازگاری با تجربه عادی، قابل اعتماد نیستند و باورهای دینی بیشتر ریشه در احساسات دارند تا عقل .

۴. تأثیر هیوم بر فلسفه معاصر
- #کانت و شک گرایی: هیوم کانت را از «خواب جزمگرایی» بیدار کرد و او را به بازنگری در مبانی متافیزیک واداشت .
- فلسفه علم: نقد هیوم به استقرا زمینهساز بحثهای مدرن درباره توجیه علمی شد. برخی حتی استدلال میکنند که نظریه احتمال بیز (Bayesian probability) با دیدگاه هیوم درباره شواهد معجزات همسوست .
- اخلاق سکولار: هیوم اخلاق را نه بر پایه دستورات الهی، بلکه بر اساس سودمندی و احساسات انسانی بنا نهاد و پیشگام نظریههای فایدهگرایی شد .

۵. نقدها و محدودیتهای دیدگاه هیوم
- تمایز تأثرات و تصورات: برخی منتقدان اشاره میکنند که هیوم تفاوت کیفی بین تأثرات و تصورات (مثلاً تجربه خشم vs. تصور خشم) را نادیده میگیرد .
- معرفت ریاضیات: اگرچه هیوم ریاضیات را تحلیلی میداند، اما در آثار بعدیاش (مانند Enquiry) اعتبار هندسه را به دلیل وابستگی به تجربه زیر سؤال میبرد .
- توجیه عادت: خود هیوم признает که عادت بهعنوان پایه معرفت تجربی، فاقد توجیه منطقی است و این مسئله به شکگرایی عمیق میانجامد .

🔰 نتیجه :
معرفت شناسی هیوم با ترکیب تجربه گرایی رادیکال و شک گرایی، بنیانهای فلسفه سنتی را زیر سؤال می‌برد. او نشان میدهد که بسیاری از مفاهیم فلسفی (مانند علیت یا خود) نه بر پایه عقل، بلکه بر عادت و روانشناسی انسان استوارند. اگرچه نقدهای متعددی به او وارد شده، اما تأثیرش بر فلسفه علم، اخلاق و حتی روانشناسی شناختی غیرقابل انکار است.

#فلسفه_تحلیلی #فلسفه_آنگلوساکسون #عصر_روشنگری #معرفت_شناسی

@persian_organon | ایوان‌چراغانی‌دانش
@mghlte | عصر روشنگری

👍3👌1🤣1

www.group-telegram.com/sa/mghlte.com/24029

254 viewsFeb 28 at 14:47

🔰معرفت شناسی دیوید هیوم

دیوید هیوم، فیلسوف اسکاتلندی قرن هجدهم، یکی از پایه گذاران تجربه گرایی رادیکال و شک گرایی فلسفی است .
#معرفت_شناسی هیوم تأثیر عمیقی بر فلسفه غرب گذاشت.

🔰 تقسیم محتوای ذهن

#هیوم معتقد است تمام دانش انسان از تجربه حسی سرچشمه میگیرد و ذهن انسان در بدو تولد مانند «لوح نانوشته» (تابولا راسا) است . او محتوای ذهن را به دو دسته تقسیم میکند:

🔰تأثرات (Impressions)
ادراکات مستقیم، زنده و واضح از طریق حواس (مانند احساس گرما یا درد) یا احساسات (مانند خشم یا شادی)

🔰تصورات (Ideas):
بازنماییهای ضعیفتر و مبهم تأثرات که در حافظه یا تخیل شکل میگیرند .
هیوم تأکید میکند که هر تصور ساده باید از تأثر متناظر خود نشئت بگیرد. برای مثال، تصور «قرمز» بدون تجربه مستقیم رنگ قرمز بیمعناست. حتی مفاهیم انتزاعی مانند «خود» (self) نیز صرفاً مجموعهای از ادراکات متوالی هستند و ماهیت ثابتی ندارند .


🔰نقد علیت و استقرا
هیوم استدلال می‌کند که باور ما به رابطه علّی بین پدیدهها (مثلاً آتش و دود) نه از منطق، بلکه از عادت ذهنی ناشی میشود. ما تنها «همراهیِ زمانی و مکانی» رویدادها را میبینیم، اما «اتصال ضروری» بین آنها را هرگز تجربه نمیکنیم .
- مسئله استقرا: استنتاجهای تجربی (مثلاً «خورشید فردا طلوع خواهد کرد») مبتنی بر فرض «یکنواختی طبیعت» هستند، اما این فرض خود نمیتواند تجربی باشد و صرفاً بر عادت استوار است .
- معرفت یقینی: تنها حقایق ریاضی (مانند «مجموع زوایای مثلث ۱۸۰ درجه است») ضروری و تحلیلیاند، زیرا رابطه بین تصورات را نشان میدهند، اما گزارههای تجربی (مانند «هوا بارانی است») احتمالی و غیرقطعی هستند .

۳. نقد مفاهیم فلسفی سنتی
هیوم مفاهیمی مانند «جوهر» (substance)، «خود» و «خدا» را به چالش میکشد:
- جوهر: از نظر او، جوهر چیزی جز مجموعهای از کیفیتهای ادراکشده نیست. مثلاً طلا تنها ترکیبی از تصورات «زردی»، «درخشش» و «انعطافپذیری» است .
- خود (self): هیوم «خود» را بهعنوان موجودیتی پایدار رد میکند و آن را «دستهبندی ادراکات گذرا» میداند .
- معجزات و دین: او استدلال میکند که گزارشهای معجزهآسا بهدلیل ناسازگاری با تجربه عادی، قابل اعتماد نیستند و باورهای دینی بیشتر ریشه در احساسات دارند تا عقل .

۴. تأثیر هیوم بر فلسفه معاصر
- #کانت و شک گرایی: هیوم کانت را از «خواب جزمگرایی» بیدار کرد و او را به بازنگری در مبانی متافیزیک واداشت .
- فلسفه علم: نقد هیوم به استقرا زمینهساز بحثهای مدرن درباره توجیه علمی شد. برخی حتی استدلال میکنند که نظریه احتمال بیز (Bayesian probability) با دیدگاه هیوم درباره شواهد معجزات همسوست .
- اخلاق سکولار: هیوم اخلاق را نه بر پایه دستورات الهی، بلکه بر اساس سودمندی و احساسات انسانی بنا نهاد و پیشگام نظریههای فایدهگرایی شد .

۵. نقدها و محدودیتهای دیدگاه هیوم
- تمایز تأثرات و تصورات: برخی منتقدان اشاره میکنند که هیوم تفاوت کیفی بین تأثرات و تصورات (مثلاً تجربه خشم vs. تصور خشم) را نادیده میگیرد .
- معرفت ریاضیات: اگرچه هیوم ریاضیات را تحلیلی میداند، اما در آثار بعدیاش (مانند Enquiry) اعتبار هندسه را به دلیل وابستگی به تجربه زیر سؤال میبرد .
- توجیه عادت: خود هیوم признает که عادت بهعنوان پایه معرفت تجربی، فاقد توجیه منطقی است و این مسئله به شکگرایی عمیق میانجامد .

🔰 نتیجه :
معرفت شناسی هیوم با ترکیب تجربه گرایی رادیکال و شک گرایی، بنیانهای فلسفه سنتی را زیر سؤال می‌برد. او نشان میدهد که بسیاری از مفاهیم فلسفی (مانند علیت یا خود) نه بر پایه عقل، بلکه بر عادت و روانشناسی انسان استوارند. اگرچه نقدهای متعددی به او وارد شده، اما تأثیرش بر فلسفه علم، اخلاق و حتی روانشناسی شناختی غیرقابل انکار است.

#فلسفه_تحلیلی #فلسفه_آنگلوساکسون #عصر_روشنگری #معرفت_شناسی

@persian_organon | ایوان‌چراغانی‌دانش
@mghlte | عصر روشنگری

BY مجله‌ی اینترنتی عصر روشنگری