هفته‌نامه تجارت‌فردا

Forwarded from روزنامه دنیای اقتصاد

مناقشه ارز و تحریم

✅ رضا طهماسبی در گزارشی که با راهنمایی و مشورت دکتر مهدی نصرتی تنظیم شده به مسأله ارز چندنرخی در دوران تحریم پرداخته است.

🔹اوایل زمستان ۱۴۰۳ زمزمه‌هایی از درون دولت مبنی بر ضرورت حرکت به سمت ارز تک‌نرخی شنیده شد و حذف ارز نیمایی و جایگزینی آن با ارز توافقی در بازار تجاری، گام اول این حرکت اعلام شد.

🔹با این حال، قاطبه اقتصاددانان اعم از آنان که معتقد به اقتصاد متمرکز دولتی هستند تا آنها که آزادی اقتصادی را دنبال می‌کنند، معتقدند که به دلیل تحریم، امکان تک‌نرخی کردن ارز وجود ندارد؛ گزاره‌ای که البته مخالفان و منتقدانی جدی هم دارد.

🔹گام بزرگ حذف ارز نیمایی، ممکن است اساساً نه با هدف تک‌نرخی کردن ارز که صرفاً با توجه به مضیقه ارزی دولت در زمانه تحریم و برای کاهش رانت موجود در بازار صورت گرفته باشد که اساساً اقدام قابل دفاع و درستی است.

🔹احتمالاً یکی از پیچیده‌ترین و بغرنج‌ترین حوزه‌های سیاست‌گذاری در اقتصاد ایران سیاست ارزی است؛ جایی که در بازه ۴۶ ساله پس از انقلاب همواره محل مناقشه بوده است.

🔹اقتصاد ایران تنها در برهه‌ای توانست نظام ارز تک‌نرخی داشته باشد که شرایط از نظر سیاسی نسبتاً باثبات بود، اقتصاد نیز در حال طی کردن مسیر رشد بود و درآمدهای نفتی نیز شرایط قابل قبولی داشت.

🔹اما با بروز کوچک‌ترین بی‌ثباتی، بلافاصله مداخله دولت به سیاست ارزی بازگشت و این تجربه نشان می‌دهد که بیشتر از اینکه مسئله سیاست ارزی مربوط به اقتصاددانان باشد، گرفتار تصمیم‌های هیجانی سیاستمداران است.

🔹با این حال شرایط پیچیده بازار ارز در شرایط کنونی خود به محل اختلاف نظر بین اقتصاددانان تبدیل شده است.

🔹تحریم‌های بین‌المللی یا به‌طور مشخص‌تر، تحریم‌های آمریکا علیه اقتصاد ایران، تجارت خارجی و فروش نفت خام را هدف قرار داده است.

🔹با این اوصاف طبیعی است که اقتصاد ایران با کاهش منابع ارزی در اختیار مواجه شود و در نتیجه قیمت آن بالا برود.

🔹تداوم تحریم و طولانی شدن آن باعث کاهش ذخایر و درآمدها می‌شود و ضربه‌پذیری اقتصاد از این منظر را افزایش می‌دهد.

🔹اساساً نقطه اصابت تحریم‌ها، بازار ارز است و دسترسی به ارز را محدود می‌کند.

🔹دکتر مسعود نیلی، اقتصاددان، اشاره می‌کند که نرخ رشد حجم پول تا قبل از سال ۱۳۹۶ برابر ۵.۱۴ درصد در سال بوده است اما از سال ۱۳۹۷ تا آخر ۱۴۰۰ به ۵۰ درصد در سال می‌رسد و در سال ۱۴۰۱ این عدد ۵۶.۳ درصد شده است.

🔹این رشد بالا نشانگر آن است که مردم با محاسبات ذهنی خودشان در زمانی که چنین شرایطی رخ می‌دهد، تصمیم می‌گیرند پول را به کالا و خدمات تبدیل کنند و سرعت گردش پول افزایش پیدا می‌کند.

🔹همچنین ناپایداری‌های سیاسی و شرایط خاص کشور همراه با تنش‌های بیرونی مزید بر علت شده است و شرایط خاصی را برای اقتصاد ما به وجود آورده که خودش را در بازار ارز نشان می‌دهد.

🔹مسعود نیلی توضیح می‌دهد که واژه انتظارات به مفهومی که در علم اقتصاد به کار گرفته می‌شود با آنچه مسئولان از آن استفاده می‌کنند بسیار متفاوت است.

🔹انتظارات از نظر اقتصاددان یک محاسبه ذهنی است. مردم با توجه به شرایط و درکشان از آینده و چشم‌اندازی که دارند، انجام می‌دهند و براساس آن تصمیم می‌گیرند.

🔹اما سیاستمداران این تصور را دارند که انتظارات به معنای عوامل روانی یعنی هیجان و احساساتی شدن است و بنابراین با صحبت کردن و گفتاردرمانی می‌شود انتظارات را مدیریت کرد.

🔹در حالی که انتظارات از قواعد خودش تبعیت می‌کند و در نهایت به خطا نمی‌رود.

🔹مهدی نصرتی معتقد است در شرایط تحریم، بی‌ثباتی سیاسی و اجتماعی و کاهش سرمایه اجتماعی، مشکلاتی مانند خروج سرمایه اوج می‌گیرد.

🔹وجود نظام ارز چندنرخی خود به خروج سرمایه دامن می‌زند و در شرایطی که مهاجرت نیروی انسانی شدت گرفته و افراد زیادی برای تحصیل، راه‌اندازی کسب‌وکار یا زندگی به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند خروج سرمایه شدت گرفته است.

🔹دکتر نصرتی، نظام ارز چندنرخی را یک سیاست کمیاب در دنیای سیاست‌گذاری ارزی می‌داند که کشورهای اندکی هستند که تن به چنین سیستمی بدهند.

🔹 در سال‌ها و دهه‌های اخیر برخی کشورهای خاص از نظام ارز چند نرخی استفاده کرده‌اند مانند آفریقای جنوبی در زمان آپارتاید که تحت تحریم بود و یک نظام ارز دوگانه داشت.

منبع: تجارت فردا، شماره ۵۷۹

👍5❤2

www.group-telegram.com/sa/tejaratefarda.com/8636

1.7K viewsFeb 8 at 07:34

مناقشه ارز و تحریم

✅ رضا طهماسبی در گزارشی که با راهنمایی و مشورت دکتر مهدی نصرتی تنظیم شده به مسأله ارز چندنرخی در دوران تحریم پرداخته است.

🔹اوایل زمستان ۱۴۰۳ زمزمه‌هایی از درون دولت مبنی بر ضرورت حرکت به سمت ارز تک‌نرخی شنیده شد و حذف ارز نیمایی و جایگزینی آن با ارز توافقی در بازار تجاری، گام اول این حرکت اعلام شد.

🔹با این حال، قاطبه اقتصاددانان اعم از آنان که معتقد به اقتصاد متمرکز دولتی هستند تا آنها که آزادی اقتصادی را دنبال می‌کنند، معتقدند که به دلیل تحریم، امکان تک‌نرخی کردن ارز وجود ندارد؛ گزاره‌ای که البته مخالفان و منتقدانی جدی هم دارد.

🔹گام بزرگ حذف ارز نیمایی، ممکن است اساساً نه با هدف تک‌نرخی کردن ارز که صرفاً با توجه به مضیقه ارزی دولت در زمانه تحریم و برای کاهش رانت موجود در بازار صورت گرفته باشد که اساساً اقدام قابل دفاع و درستی است.

🔹احتمالاً یکی از پیچیده‌ترین و بغرنج‌ترین حوزه‌های سیاست‌گذاری در اقتصاد ایران سیاست ارزی است؛ جایی که در بازه ۴۶ ساله پس از انقلاب همواره محل مناقشه بوده است.

🔹اقتصاد ایران تنها در برهه‌ای توانست نظام ارز تک‌نرخی داشته باشد که شرایط از نظر سیاسی نسبتاً باثبات بود، اقتصاد نیز در حال طی کردن مسیر رشد بود و درآمدهای نفتی نیز شرایط قابل قبولی داشت.

🔹اما با بروز کوچک‌ترین بی‌ثباتی، بلافاصله مداخله دولت به سیاست ارزی بازگشت و این تجربه نشان می‌دهد که بیشتر از اینکه مسئله سیاست ارزی مربوط به اقتصاددانان باشد، گرفتار تصمیم‌های هیجانی سیاستمداران است.

🔹با این حال شرایط پیچیده بازار ارز در شرایط کنونی خود به محل اختلاف نظر بین اقتصاددانان تبدیل شده است.

🔹تحریم‌های بین‌المللی یا به‌طور مشخص‌تر، تحریم‌های آمریکا علیه اقتصاد ایران، تجارت خارجی و فروش نفت خام را هدف قرار داده است.

🔹با این اوصاف طبیعی است که اقتصاد ایران با کاهش منابع ارزی در اختیار مواجه شود و در نتیجه قیمت آن بالا برود.

🔹تداوم تحریم و طولانی شدن آن باعث کاهش ذخایر و درآمدها می‌شود و ضربه‌پذیری اقتصاد از این منظر را افزایش می‌دهد.

🔹اساساً نقطه اصابت تحریم‌ها، بازار ارز است و دسترسی به ارز را محدود می‌کند.

🔹دکتر مسعود نیلی، اقتصاددان، اشاره می‌کند که نرخ رشد حجم پول تا قبل از سال ۱۳۹۶ برابر ۵.۱۴ درصد در سال بوده است اما از سال ۱۳۹۷ تا آخر ۱۴۰۰ به ۵۰ درصد در سال می‌رسد و در سال ۱۴۰۱ این عدد ۵۶.۳ درصد شده است.

🔹این رشد بالا نشانگر آن است که مردم با محاسبات ذهنی خودشان در زمانی که چنین شرایطی رخ می‌دهد، تصمیم می‌گیرند پول را به کالا و خدمات تبدیل کنند و سرعت گردش پول افزایش پیدا می‌کند.

🔹همچنین ناپایداری‌های سیاسی و شرایط خاص کشور همراه با تنش‌های بیرونی مزید بر علت شده است و شرایط خاصی را برای اقتصاد ما به وجود آورده که خودش را در بازار ارز نشان می‌دهد.

🔹مسعود نیلی توضیح می‌دهد که واژه انتظارات به مفهومی که در علم اقتصاد به کار گرفته می‌شود با آنچه مسئولان از آن استفاده می‌کنند بسیار متفاوت است.

🔹انتظارات از نظر اقتصاددان یک محاسبه ذهنی است. مردم با توجه به شرایط و درکشان از آینده و چشم‌اندازی که دارند، انجام می‌دهند و براساس آن تصمیم می‌گیرند.

🔹اما سیاستمداران این تصور را دارند که انتظارات به معنای عوامل روانی یعنی هیجان و احساساتی شدن است و بنابراین با صحبت کردن و گفتاردرمانی می‌شود انتظارات را مدیریت کرد.

🔹در حالی که انتظارات از قواعد خودش تبعیت می‌کند و در نهایت به خطا نمی‌رود.

🔹مهدی نصرتی معتقد است در شرایط تحریم، بی‌ثباتی سیاسی و اجتماعی و کاهش سرمایه اجتماعی، مشکلاتی مانند خروج سرمایه اوج می‌گیرد.

🔹وجود نظام ارز چندنرخی خود به خروج سرمایه دامن می‌زند و در شرایطی که مهاجرت نیروی انسانی شدت گرفته و افراد زیادی برای تحصیل، راه‌اندازی کسب‌وکار یا زندگی به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند خروج سرمایه شدت گرفته است.

🔹دکتر نصرتی، نظام ارز چندنرخی را یک سیاست کمیاب در دنیای سیاست‌گذاری ارزی می‌داند که کشورهای اندکی هستند که تن به چنین سیستمی بدهند.

🔹 در سال‌ها و دهه‌های اخیر برخی کشورهای خاص از نظام ارز چند نرخی استفاده کرده‌اند مانند آفریقای جنوبی در زمان آپارتاید که تحت تحریم بود و یک نظام ارز دوگانه داشت.

منبع: تجارت فردا، شماره ۵۷۹

BY هفته‌نامه تجارت‌فردا