یه تحلیل مرحله به مرحله نوشتم که دوست داشتم باهاتون به اشتراک بزارم:

🔹 مرحله اول: بررسی صحت ادعا
✳️ ادعای اصلی:

«بیش از ۸ میلیون راننده در اسنپ و تپسی فعال‌اند، در حالی‌که اوبر در سراسر دنیا ۷.۸ میلیون راننده دارد.»

✳️ بررسی واقع‌گرایی عدد ۸ میلیون:
جمعیت فعال شاغل در ایران حدود ۲۴ تا ۲۵ میلیون نفر است (طبق مرکز آمار ایران).
اگر ۸ میلیون نفر واقعاً در اسنپ و تپسی فعال باشند، یعنی تقریباً ۱/۳ جمعیت شاغل کشور.
آمارهای رسمی شرکت‌های اسنپ و تپسی:
اسنپ در سال ۱۴۰۲ اعلام کرد حدود ۴ میلیون ثبت‌نام راننده داشته (نه لزوماً فعال).
تپسی آمار کمتری دارد و تخمین‌ها حاکی از زیر ۲ میلیون راننده ثبت‌نام‌شده است.
راننده ثبت‌نام‌شده ≠ راننده فعال. آمار راننده فعال معمولاً کمتر از ۳۰٪ ثبت‌نامی‌هاست.
🔻 نتیجه:
ادعای «۸ میلیون راننده فعال» نادرست یا دست‌کم بسیار اغراق‌آمیز است. شاید مجموع کل ثبت‌نام‌ها طی سال‌ها و به‌صورت غیرهم‌زمان به این عدد برسد، اما به‌هیچ‌وجه به معنی ۸ میلیون راننده فعال در حال حاضر نیست.
🔹 مرحله دوم: تحلیل از نگاه اقتصاد رفتاری، مالی رفتاری، روان‌شناسی اجتماعی، و اقتصاد ایران
✅ ۱. اقتصاد رفتاری (Behavioral Economics)
✳️ پدیده: "راننده‌ شدن دسته‌جمعی"
افراد بسیاری در شرایط بی‌ثبات اقتصادی جذب پلتفرم‌های حمل‌ونقل می‌شوند.
این پدیده حاصل اثر "سوگیری رفتار گله‌ای" (herding bias) و اثر "عدم قطعیت و امید کاذب به درآمد" است.
تحلیل:
ذهن افراد در شرایط تورم و بیکاری تمایل دارد دنبال راه‌های سریع کسب درآمد بگردد.
چون اطرافیان هم راننده شده‌اند، مغز فرد با خود می‌گوید: «حتماً خوب است که همه می‌روند.» این همان "سوگیری تأییدی" (confirmation bias) است.
✅ ۲. مالی رفتاری (Behavioral Finance)
✳️ مسئله: اقتصاد ایران فرصت سرمایه‌گذاری مولد ندارد.
افراد نمی‌توانند در بورس، مسکن یا کسب‌وکار سنتی سرمایه‌گذاری پایدار داشته باشند.
بنابراین، در نبود ابزار پوشش ریسک، وارد حوزه‌هایی با درآمد خرد اما سریع می‌شوند.
تحلیل:
راننده شدن در اسنپ یا تپسی اغلب با خودرو استیجاری یا با آخرین دارایی موجود فرد صورت می‌گیرد.
این یعنی بسیاری از افراد دارایی‌های سرمایه‌ای خود را به جریان مصرفی با درآمد ناپایدار تبدیل می‌کنند.
این پدیده، مشابه فروش سهام در کف بازار به امید جبران فوری زیان است. یعنی یک رفتار مالی غیرعقلانی کوتاه‌مدت.
✅ ۳. روان‌شناسی اجتماعی (Social Psychology)
✳️ آسیب‌ها:
در جامعه‌ای که هویت شغلی و شأن اجتماعی فروریخته است، نقش شغلی دیگر منبع هویت نیست.
بسیاری از افراد تحصیل‌کرده یا کارمند پیشین، بدون احساس ارزشمندی، وارد این حوزه می‌شوند.
تحلیل:
اثر روان‌شناختی آن، افزایش استرس، اضطراب، احساس بی‌هویتی و فرسودگی روانی است.
در میان‌مدت، این باعث می‌شود نیروی کار به‌جای رشد مهارت، در تلهٔ روزمرگی بی‌ثبات بماند.
✅ ۴. تورم و شرایط کلان اقتصادی ایران
✳️ پدیده: بازار کار غیررسمی در حال تورم است.
افزایش شدید نرخ بیکاری پنهان و فشار تورمی بر معیشت، افراد را به سمت هر نوع درآمد سوق می‌دهد.
بازارهای رسمی کار، اشباع یا غیرقابل اعتماد شده‌اند.
تحلیل:
در چنین محیطی، مشاغل موقتی و مبتنی بر پلتفرم (gig economy) مانند اسنپ و تپسی، حکم سوپاپ اطمینان اجتماعی را دارند.
اما این وضعیت بلندمدت موجب سست شدن بنیان‌های رشد بهره‌وری، ناپایداری مالی خانوار، و رکود نوآوری می‌شود.
🔚 جمع‌بندی نهایی :

در کشوری که سهم زیادی از نیروی کار، صرفاً برای بقا وارد پلتفرم‌های حمل‌ونقل می‌شود، باید نگران آینده بهره‌وری، سرمایه انسانی و حتی سلامت روان جامعه بود.
مسئله فقط «شغل» نیست؛ مسئله "کیفیت اشتغال، جهت‌گیری سرمایه، و سلامت روانی نیروهای مولد جامعه" است.
در حالی‌که اقتصادهای توسعه‌یافته به سمت اتوماسیون، تخصص و خلاقیت می‌روند، ما با تبدیل سرمایه‌گذار به راننده‌ی روزمزد، در حال واکاوی یک بحران بزرگ درونی هستیم.

ضمن اینکه فراموش نکنیم بین این همه راننده به ندرت چنین خطایی صورت می‌گیره و البته که اسنپ و تبسی باید نسبت به گذشته و جرائم رانندگان اطلاع کافی و جامع داشته باشند ....

اما بیاین تصور کنیم این راننده از فقط و گرسنگی میمرد به دلیل اینکه به خاطر جرم گذشته نتونسته کار پیدا کنه
آیا همه ما متاثر نبودیم که چرا فرصت دوباره به یک فرد از جامعه نداده ایم ؟

اجتماع انسانی بسیار بسیار پیچیده تر از بازارهای مالی است .