🗞 بازتاب

ادامه‌ی گفت‌گو با خبرگزاری کتاب ایران

مفاهیمی چون «وطن»، «ملت»، «ایران» و «ایرانیت» در وضعیت کنونی با بحران معنا و نوعی تردید و دوگانگی مواجه‌ شده‌اند. به تعبیر دقیق‌تر، جامعه دچار نوعی دوسوگرایی عاطفی شده است؛ به‌گونه‌ای که افراد می‌توانند به‌صورت هم‌زمان احساس عشق و نفرت نسبت به کشور خود داشته باشند. این دوسوگرایی، انسان را در سطح اخلاقی و روانی با نوعی تزلزل و بن‌بست مواجه می‌سازد.

در جامعه‌ای که انسجام اجتماعی و مبانی بنیادین قوام‌بخش هویت و پیوستگی آن دچار فرسایش شده است، امکان تعریف یکپارچه از مفاهیم اساسی—مانند زبان، فرهنگ، جغرافیا یا تاریخ مشترک—کمرنگ می‌شود. این وضعیت، موجب فروپاشی منابع معنا شده، در نتیجه، مشروعیت و اعتبار بسیاری از انگاره‌های ذهنی و روانی پیشین تضعیف می‌گردد. از بین رفتن این منابع معنا، خود به بروز بحران‌های روان‌شناختی منجر می‌شود؛ از جمله فروکاهش اعتماد، اختلال در سلامت روان، افزایش ناامیدی، خشم فروخورده، افت بهره‌وری شغلی، تشدید تنش‌های میان‌فردی و بروز بحران در روابط بین زوج‌ها، همسایگان و سایر کنش‌های اجتماعی.

در چنین فضایی که شما ترسیم کردید، با در نظر گرفتن این حجم از تصاویر خشونت‌آمیز و اضطراب‌آفرینی که در شبکه‌های اجتماعی بازنشر می‌شود، چگونه می‌توان بین ضرورت آگاهی از رویدادها و حفظ تعادل روانی و آرامش درونی، مرزی مشخص و اجرایی ترسیم کرد؟

- پرسش مهمی است. در چنین شرایطی، ما با پدیده‌ای به‌نام «اخلاق مجازی ایرانی» نیز مواجه‌ایم. متأسفانه، در فضای مجازی ایران نوعی افراط‌گرایی رواج یافته است. افراد تمایل دارند همواره در جریان اخبار و اطلاعات قرار گیرند و به‌نوعی درگیر نوعی احتکار اطلاعات از منابع متعدد و اغلب غیرقابل اتکا هستند. این در حالی است که لازم است میزان دسترسی خود به اطلاعات را آگاهانه محدود نماییم. به‌جای دنبال کردن بی‌وقفه‌ی شبکه‌های اجتماعی و منابع خبری متنوع و پراکنده، باید تنها از چند منبع مشخص، معتبر و قابل اعتماد بهره بگیریم. انباشت اطلاعات، بیش از آن‌که سودمند باشد، اغلب اضطراب‌زا است. این امر ما را وارد چرخه‌ای می‌کند که در آن اضطراب منجر به جست‌وجوی بیشتر اطلاعات می‌شود و دریافت اطلاعات بیشتر، خود موجب تشدید اضطراب خواهد شد. بنابراین، یکی از توصیه‌های اساسی آن است که با آگاهی کامل، سطح دریافت اطلاعات را کاهش دهیم. باید انتخاب کنیم که چه اطلاعاتی را، در چه زمانی، و از چه منبعی دریافت می‌کنیم. این امر نه‌تنها از میزان اضطراب می‌کاهد، بلکه به ما کمک می‌کند تعادل روانی خود را حفظ کرده و در برابر سیلاب اطلاعاتی، مقاومت و پایداری بیشتری داشته باشیم.

گروه‌های سنی مختلف از جمله کودکان و جوانان در مواجه با شرایط بحرانی این چنینی اضطراب‌زا و تنش‌های متفاوتی را تجربه می‌کنند. این گروه‌ها در مواجهه با بحران‌های بیرونی چگونه می‌توانند سلامت روان خود را حفظ کنند؟ یا به عبارتی برای حمایت روانی از این گروه چه اقدامات ساده اما موثری پیشنهاد می‌کنید؟

- وضعیتی که در پیش داریم، با توجه به شدت بحران تأثیر منفی جدی بر گروه‌های سنی کودکان و نوجوانان دارد. برای این گروه که در معرض آسیب‌پذیری جدی هستند کارهای مختلفی می‌توان انجام داد. برخی از این تکالیف، ملی و دستگاهی هستند و در این راستا، آموزش و پرورش و رسانه‌ها از جمله رسانه‌ی ملی نقش مهمی باید ایفا کنند.

🧷 در این شرایط جنگی، رسانه‌ها باید در ایجاد انس و اتحاد میان مردم نقش داشته باشند، از رویکردهای هیجانی پرهیز نموده، از تبدیل رسانه‌ به ستاد جنگ اجتناب ورزند.

تمام شبکه‌های صدا و سیما باید راهنمای مشخصی برای ممانعت از مواجهه‌ی بی‌مورد کودکان و نوجوانان با محتواهای خشونت‌آمیز و تهییج‌کننده داشته باشند.
تفاوت و تنوع در برنامه‌ها باعث می‌شود که افراد بتوانند امکان انتخاب داشته باشند. در عین حال امکان درجه‌بندی برنامه‌ها هم خودبخود به وجود آید. مثلا شبکه‌ی کودک، باید شبکه‌ی کودک بماند. خانواده‌ها نیز لازم است نگاه انتقادی به اخبار و اطلاعات، داشته باشند و به تمایز شایعه و حقیقت توجه کنند. در همین راستا لازم است مانع ایجاد ترس‌هایی شوند، که به واسطه‌ی تنوع منابع اطلاعاتی ایجاد می‌شود. والدین باید سعی کنند بچه‌ها را با این واقعیت که شرایط تغییر کرده، آشنا کنند و با زبان خودشان موقعیت را برایشان توضیح دهند. اما علی رغم این از روبرو نمودن آن‌ها با واقعیت و وضعیت‌های که مناسب رشد هیجانی و شناختی‌شان نیست باید بپرهیزند.

📎 ادامه در صفحه‌ی سوم

#تجربه‌های_روان‌پزشکانه