‍ به ياد شادروان مهشيد مشيري

✍️سيد اسماعيل حسيني

خبر درگذشت دكتر مهشيد مشيري اين بانوي فرهيخته و بسيار پركار در عرصه زبان‌شناسي، جامعه فرهنگ و ادب كشورمان را داغدار كرد. پدر و مادرش اصالتا كُرد بودند و خودش به روايتي زاده كرماشان.
فرهنگنامه زنان ايران و جهان را كه مي‌گشايي نامش بر تارك آسمان علم و ادب مي‌درخشد. سالها پيش در نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران فرهنگ زبان فارسي ايشان كه به روش الفبايي -قياسي تدوين شده بود، توجه اين حقير را جلب كرد و دريافتم كه در فرهنگ نويسي روش تازه‌اي ابداع كرده است زيرا خود عنوان نخستين برآن نهاده و توصيه كرده بود كه مقدمه فرهنگ حتما مطالعه شود.
مقدمه هرچند كوتاه اما بسيار مفيد و سودمند است. براي هر واژه از اشعار بزرگان به ويژه سعدي و حافظ شواهد آورده گو اينكه به منابع دسته اول ارجاع مي‌دهد.
براي مثال ذيل واژه »رياست« در بخش اطلاعات مربوط به واژگان اين دو بيت از سعدي به عنوان شاهد هر خواننده‌اي را مجذوب خود مي‌كند:
چيست دوران رياست كه فلك با همه قدر
حاصل آن است كه دايم نبود دورانش
هزار سال رياست بدان نمي‌ارزد
كه بنده‌اي ز در آيد كه خواجه معزولي
خود سالها از اين فرهنگ گرانبها استفاده كرده و از شيوه نگارش آن لذت بردم به ويژه ابيات سهل و ممتنع كه براي شواهد آورده و نظير آنها نيز در ادبيات كُردي به وفور موجود است. براي مثال ذيل واژه »دروغ« مي‌خوانيم:
دي در حق ما يكي بدي گفت
ما دل ز غمش نمي‌خراشيم
ما نيز نكوييش بگوييم
تا هر دو دروغ گفته باشيم
كه نظير آن در ادبيات كُردي نيز آمده است:
(ئه توَ زه‌مم ده‌كه‌ي، مه‌دحت ده‌كه‌م من
جه‌زاي قه‌ولَي دروَ با هه‌ر دروَ بيَ)
به هر حال اين بانوي فرهيخته، شيوه الفبايي -قياسي در فرهنگ نگاري را با توصيف گذر فرهنگ نويسي فارسي از دوره سنتي به دوره نوين ابداع كرد. به واژه سازي تخصصي پرداخت و از مخالفان سرسخت ترجمه پذيري شعر بود. بارها با هزينه شخصي خود چندين كنفرانس زبان و ادبيات فارسي برگزار كرد. از كلمات اوراماني در فرهنگش استفاده كرده و به لغات عاميانه نيز توجه خاصي مبذول داشته زيرا فرهنگ لغات عاميانه جايگاه خاص خود را دارد.
مرگ اين زن انديشمند كه آثار و تاليفات گرانقدري از خود به يادگار گذاشته، بدون شك ضايعه‌اي دردناك براي جامعه فرهنگ و ادب به شمار مي‌رود هرچند نامش تا ابد جاويد خواهد ماند.
او در فرهنگش ذيل واژه »مرگ« اين بيت از حافظ شيرين سخن شاهد آورده كه:
( روز مرگم نفسي وعده ديدار بده
وآنگهم تا به لحد فارغ و آزاد ببر)

روانش شاد - يادش گرامي

@sirwan_weekly
http://eitaa.com/sirw