️ادب واندیشه

🌜🌜🌜

💢نقد و تحلیل داستان شاه و کنیزک مثنوی معنوی
✍دکتر احمد عزتی پرور
👈قسمت اول


نخستین داستانِ مثنوی مولوی، شاید مهم‌ترین و بامعناترین قصه‌ی مثنوی باشد؛ زیرا مولوی آن را «نقدِ حال» خود می‌داند، ‏یعنی می‌خواهد دریافتِ خود را از عشق و ‏عرفان و تجربه‌ی شخصی‌ا‌ش از احساس عاشقانه را با این داستان بیان کند و به خواننده یا شنونده منتقل نماید.
به هرحال، ‏مولوی چندان قصه‌شناس هست که بداند باید کتاب خود را چگونه آغازکند تا کشش داشته باشد و خواننده یا شنونده را ‏به سوی خود بکشاند.
می‌دانیم هیجده بیت نخست مثنوی، چکیده و فشرده‌ی همه‌ی مثنوی است و به عبارت دیگر، تمام ‏مثنوی(حدود26هزاربیت) توضیح و تجسّم همین بیت‌های آغازین کتاب است. دراین بیت‌ها، از جدایی و عشق و ضرورتِ ‏آن برای انسان، سخن رفته‌است.
داستانِ کنیزک و شاه، درپیِ توضیح همان بیت‌ها و نمونه‌آوردن برای آن‌هاست. پس ‏هربرداشتی از این داستان ارائه شود، می‌تواند به‌گونه‌ای نماینده‌ی مضمون و درونمایه‌ی اصلی همه‌ی مثنوی باشد.‏
داستان اول مثنوی، یعنی عاشق شدن پادشاه بر کنیزک، درهمان مجموعه داستان‌های «شیخ صنعان» و «سلامان ‏و اَبسال» قرارمی‌گیرد که درونمایه‌ی آن‌ها، اعتراف به پذیرشِ عشق انسانی و ‏زمینی، همچون مقدمه برای عشق الهی و عرفانی است. همه‌ی ویژگی های داستان شیخ صنعان و سلامان و ابسال ‏و...دراین قصه نیز یافت می‌شود:‏
عشق، عدمِ تناسب درمیانِ عاشق و معشوق(شاه و کنیزک، دختر ترسا و شیخ صَنعان و...) مرگ (مرگ ‏دختر ترسا، مرگ اَبسال، و مرگِ زرگر که معشوقِ کنیزک است) وجود یک حکیم یا فرستاده‌ی الهی.
داستان زندگی مولوی و عشقش به «شمس تبریزی» نیز یادآور همین مضمون است: عدم ‏تناسب میان عاشق و معشوق« شمس و مولوی»( که از جهت سِنّی با هم فاصله دارند و همجنس نیز هستند که خود گونه‌ای ‏ناهنجاری و عدمِ تجانس شمرده می‌شود؛ زیرا عشق‌ها در فرهنگ و ادب فارسی، همواره برپایه‌ی دوگانگی مرد و زن در ‏رابطه‌ی عاشقانه ‌است) و ناپدیدشدن معشوق یا مرگ وی(شمس تبریزی).‏

این داستان، یک تفاوت ‏عمده با دیگر داستان‌های مثنوی مولوی دارد و آن این است که ضمنِ روایتِ آن، هیچ قصه‌ی فرعی یا اصلی دیگری، فضای ‏منسجم و یگانه‌ی روایت را قطع نکرده‌است. حال آن که می‌دانیم، دیگر داستان‌های مثنوی، شکلِ مُتداخل دارند و مدام قصه‌ای، روایتِ  ‏قصه‌ی اصلی را قطع‌می‌کند و سپس راوی دوباره برسَرِ داستان اصلی بازمی‌گردد. اهمیت این نکته در آن است که مولوی ‏می‌خواسته یک نفَس آنچه را در دل دارد بگوید تا برای «نی‌نامه»ی عاشقانه‌ی آغازِ مثنوی،  تفسیری فراهم‌کرده‌باشد.
پس از این روایتِ عاشقانه، حکایت‌های دیگر دفتر اول و دوم ربطی به عشق ندارند تا در دفترسوم که باز حکایتی عاشقانه(مشغول شدن عاشق به عشق‌نامه ‏خواندن...) گفته‌می‌شود. معمولاً نویسنده یا شاعر، به جهت هراس از گذران عُمر و نبودن فرصت، آنچه را مهم‌تر ببیند ‏نخست بر زبان جاری می‌سازد. پس می‌توان گفت انگیزه و مقصود مولوی از سرودنِ مثنوی، بیت‌های نخستین و همین ‏حکایت بوده‌است. اما این داستان چه رازهایی دارد؟


      🌺[⬅️ادب و اندیشه➡️]🌺
🆔https://www.group-telegram.com/us/hajsadri.com

Telegram

️ادب واندیشه

حسن حاجی صدری
🌺 ادب و اندیشه دریچه ای به روشنایی و آگاهی
شعر،داستان،مقاله،نقد،موسیقی،هنر،کتاب،تحلیل

www.group-telegram.com/us/hajsadri.com/30019

186 viewsFeb 15 at 07:10

🌜🌜🌜

💢نقد و تحلیل داستان شاه و کنیزک مثنوی معنوی
✍دکتر احمد عزتی پرور
👈قسمت اول


نخستین داستانِ مثنوی مولوی، شاید مهم‌ترین و بامعناترین قصه‌ی مثنوی باشد؛ زیرا مولوی آن را «نقدِ حال» خود می‌داند، ‏یعنی می‌خواهد دریافتِ خود را از عشق و ‏عرفان و تجربه‌ی شخصی‌ا‌ش از احساس عاشقانه را با این داستان بیان کند و به خواننده یا شنونده منتقل نماید.
به هرحال، ‏مولوی چندان قصه‌شناس هست که بداند باید کتاب خود را چگونه آغازکند تا کشش داشته باشد و خواننده یا شنونده را ‏به سوی خود بکشاند.
می‌دانیم هیجده بیت نخست مثنوی، چکیده و فشرده‌ی همه‌ی مثنوی است و به عبارت دیگر، تمام ‏مثنوی(حدود26هزاربیت) توضیح و تجسّم همین بیت‌های آغازین کتاب است. دراین بیت‌ها، از جدایی و عشق و ضرورتِ ‏آن برای انسان، سخن رفته‌است.
داستانِ کنیزک و شاه، درپیِ توضیح همان بیت‌ها و نمونه‌آوردن برای آن‌هاست. پس ‏هربرداشتی از این داستان ارائه شود، می‌تواند به‌گونه‌ای نماینده‌ی مضمون و درونمایه‌ی اصلی همه‌ی مثنوی باشد.‏
داستان اول مثنوی، یعنی عاشق شدن پادشاه بر کنیزک، درهمان مجموعه داستان‌های «شیخ صنعان» و «سلامان ‏و اَبسال» قرارمی‌گیرد که درونمایه‌ی آن‌ها، اعتراف به پذیرشِ عشق انسانی و ‏زمینی، همچون مقدمه برای عشق الهی و عرفانی است. همه‌ی ویژگی های داستان شیخ صنعان و سلامان و ابسال ‏و...دراین قصه نیز یافت می‌شود:‏
عشق، عدمِ تناسب درمیانِ عاشق و معشوق(شاه و کنیزک، دختر ترسا و شیخ صَنعان و...) مرگ (مرگ ‏دختر ترسا، مرگ اَبسال، و مرگِ زرگر که معشوقِ کنیزک است) وجود یک حکیم یا فرستاده‌ی الهی.
داستان زندگی مولوی و عشقش به «شمس تبریزی» نیز یادآور همین مضمون است: عدم ‏تناسب میان عاشق و معشوق« شمس و مولوی»( که از جهت سِنّی با هم فاصله دارند و همجنس نیز هستند که خود گونه‌ای ‏ناهنجاری و عدمِ تجانس شمرده می‌شود؛ زیرا عشق‌ها در فرهنگ و ادب فارسی، همواره برپایه‌ی دوگانگی مرد و زن در ‏رابطه‌ی عاشقانه ‌است) و ناپدیدشدن معشوق یا مرگ وی(شمس تبریزی).‏

این داستان، یک تفاوت ‏عمده با دیگر داستان‌های مثنوی مولوی دارد و آن این است که ضمنِ روایتِ آن، هیچ قصه‌ی فرعی یا اصلی دیگری، فضای ‏منسجم و یگانه‌ی روایت را قطع نکرده‌است. حال آن که می‌دانیم، دیگر داستان‌های مثنوی، شکلِ مُتداخل دارند و مدام قصه‌ای، روایتِ  ‏قصه‌ی اصلی را قطع‌می‌کند و سپس راوی دوباره برسَرِ داستان اصلی بازمی‌گردد. اهمیت این نکته در آن است که مولوی ‏می‌خواسته یک نفَس آنچه را در دل دارد بگوید تا برای «نی‌نامه»ی عاشقانه‌ی آغازِ مثنوی،  تفسیری فراهم‌کرده‌باشد.
پس از این روایتِ عاشقانه، حکایت‌های دیگر دفتر اول و دوم ربطی به عشق ندارند تا در دفترسوم که باز حکایتی عاشقانه(مشغول شدن عاشق به عشق‌نامه ‏خواندن...) گفته‌می‌شود. معمولاً نویسنده یا شاعر، به جهت هراس از گذران عُمر و نبودن فرصت، آنچه را مهم‌تر ببیند ‏نخست بر زبان جاری می‌سازد. پس می‌توان گفت انگیزه و مقصود مولوی از سرودنِ مثنوی، بیت‌های نخستین و همین ‏حکایت بوده‌است. اما این داستان چه رازهایی دارد؟


      🌺[⬅️ادب و اندیشه➡️]🌺
🆔https://www.group-telegram.com/us/hajsadri.com

BY ️ادب واندیشه