میراث‌ باشی

🔺روی ریل تاریخ در جلفا؛ نقطه صفر مرزی!

گزارش:#مریم_اطیابی
عکس: #سعید_فتوحی

🔸به گزارش میراث‌باشی؛ کوه‌ها و رودها. به نظرم هیچ نقطه از ایران اینگونه کوه‌ها تشنه سخن گفتن نیستند. هیچ جای ایران کوه‌ها اینگونه اسطوره‌وار پیام نمی‌دهند و رودی که جانِ هستی بخش این سرزمین است در صندوقچه اسرارش اینچنین نجواهای پر قصه و غصه ندارد. باید کنارش ایستاد تا تک تک نجواها را شنید. نجواهای آدم‌های این طرف رود و آن طرف رود. می‌گویند اینجا نقطه صفر مرزی است و آن طرف مرز نخجوان و آذربایجان. آن طرف مرز؟ کدام مرز؟! کوه، رود؟! مگر طبیعت مرز می‌شناسد؟! پس چرا پرندگان و چرندگان چنین رها در رفت و آمدند؟ چرا ماهیان چنین آزادانه شنا می‌کنند؟

🔸می‌گویند آن دست رود ارس روستای « گلستان » قره‌باغ آذربایجان است، روستایی که عهدنامه گستان در دوران فتحعلی‌شاه قاجار با روس‌ها همینجا منعقد شد قراردادی یکساله که به موجب آن سرزمین‌های قره‌باغ، گنجه، شکی، شروان، باکو، قوبا، دربند، داغستان، ایالت‌های شرقی گرجستان (کاختی و کارتلی) و ایالت‌های غربی گرجستان (آبخاز، سامگرلو، گوریا و ایمرتی)، تمام مناطق غربی گرجستان در ساحل دریای سیاه و بخش‌هایی از تالش به روسیه واگذار شد.

🔸به ارس چشم‌می‌دوزم . عجب یکسال طولانی، ۲۱۱ سال از آن روز می‌گذرد و گلستان همچنان آن طرف رودخانه است متعلق به آذربایجان یا بخشی از شوروی سابق و روسیه تزاری!

🔸و درست این طرف رود کمی پایین‌تر ،کاروانسرای ثبت جهانی « خواجه نظر» کاروانسرایی است که سنگ‌بنایش را تاجر ارمنی مورد وثوق شاه عباس در دوره صفوی کنار پل «ضیاالملک» گذاشته تا پذیرای خستگان راه ابریشم باشد هرچند به عمر تاجر کفاف نداده اما ثمره بذلش تا همین امروز کنار ارس چشم‌نوازی می‌کند.

🔸می‌گویند جلفای قد‌یم، د‌ر جنوب غربی ناحیه گوقتان، د‌ر کرانه ارس د‌راوایل سد‌ه هفد‌هم میلاد‌ی شهری ثروتمند‌ و ‌پر رونق بود‌ه، سه هزار خانه داشته و پانزد‌ه هزار نفر جمعیت و بازرگانانی پرآوازه که به آنها «بارون» یا «خواجه» می‌گفتند. جلفایی که در آن روزگار بازارهای شرق را به غرب پیوند‌ می‌د‌اد‌. بازرگانان آن با اروپا تجارت ابریشم د‌اشتند‌ و از این سو تا هند‌، مشغول د‌اد‌ و ‌ستد‌ بودند. آنها از طریق پرداخت خراج به امپراتوری عثمانی به اروپا تجارت می‌کردند.

🔸می‌گویند معتمدین شهر کلید‌های نقره‌ای د‌روازه‌های جلفا را به نشانه اعتماد‌ تقد‌یم شاه عباس کرد‌ند‌ و او هم متقابلا تامین ‌امنیت آنان بر عهده گرفت.

🔸وقتی در تابستان در ۱۶۰۴م/ ۱۰۱۳ق، شاه عباس ایروان را تصرف کرد ۲۳ هزار نفر اهالی آن را به سمت دشت آرارات کوچاند و سپس آن سوی رودخانه زاینده رود اصفهان سکنی داد. اما وقتی امپراتوری عثمانی به تلافی، به رویارویی با صفویان در ارمنستان پرداخت، شاه عباس تصمیم گرفت ساکنان جلفا را واد‌ار به ترک خانه‌هایشان و کوچ به ایران کند‌. و منابع غذایی و مستحدثات منطقه را ویران کند تا عثمانیان به هیچ‌ منابعی دسترسی نداشته باشند.

🔸‌گروه‌های د‌ر حال کوچ ناگزیر بود‌ند‌ قبل از رسید‌ن سپاهیان عثمانی از رود‌خانه ارس عبور کنند‌ اما ارس چندان همراه نبود. عمق زیاد‌ و جریان خروشان رود‌خانه جان‌ خیلی از ارامنه جلفا را گرفت. آنها که زنده ماندند تحت حمایت سپاه شاه عباس روانه تبریز شدند تا در بهار روانه گیلان و مازندران و قزوین و اصفهان شوند.

🔸باز هم ارس می‌خروشد هر‌چند به دلیل تغییرات اقلیمی کمتر، اما خروشش همچنان صدای حزین دارد. صدای سربازان شاه عباس، صدای زنان و کودکان و پیران و جوانان ارمنی گریزان از امپراتوری عثمانی، و صدای حزین سربازان عباس میرزای قاجاری نایب‌السطلنه که هر چند شجاعانه در مقابل روسیه تزاری ایستاد اما مجبور به امضا عهدنامه گلستان شد.

🔸باید همراه ارس شد و رفت تا ۷۰‌کیلومتری شرق جلفا. اینجا کُردشت است یکی از روستاهای دهستان نوجه‌مهر بخش سیه‌رود.

🔸مجموعه  تاریخی کردشت از هشت بنای تاریخی عمارت کردشت، حمام بزرگ، حمام کوچک، مسجد غریب، دیوان خانه، یخچال طبیعی، قلعه و ساخلو (پادگان نظامی) تشکیل شده با نقاشی‌های فاخر در حمام و عمارت‌های باشکوه پیرامون قاجاری و صفوی و باغ‌های انار و لیمو  محصور میان کوه‌ها البته می‌گویند قدمت مسجد غریب به دوران زندیه می‌رسد.

🔸آن طرف آذربایجان و نخجوان است و ریل آهن سمجی که همه جا همراه ماست.
راستی جلفا تنها مسیر قطار برقی ایران را دارد! و نخستین خط ریلی کشور!در سال ۱۲۹۲ش ۱۹۱۳م بانک استقراضی روسیه امتیاز ساخت راه‌آهن جلفا به تبریز و صوفیان به شرفخانه را به دست آورد.

🔻ادامه🔻

https://www.group-telegram.com/us/mirasbashi.com/17717

🔻لینک عکس‌ها🔻:
https://www.group-telegram.com/us/mirasbashi.com/17721

http://instagram.com/miras_bashi
@mirasbashi

👏5

www.group-telegram.com/us/mirasbashi.com/17716

2.52K viewsedited  Dec 26, 2024 at 05:28

🔺روی ریل تاریخ در جلفا؛ نقطه صفر مرزی!

گزارش:#مریم_اطیابی
عکس: #سعید_فتوحی

🔸به گزارش میراث‌باشی؛ کوه‌ها و رودها. به نظرم هیچ نقطه از ایران اینگونه کوه‌ها تشنه سخن گفتن نیستند. هیچ جای ایران کوه‌ها اینگونه اسطوره‌وار پیام نمی‌دهند و رودی که جانِ هستی بخش این سرزمین است در صندوقچه اسرارش اینچنین نجواهای پر قصه و غصه ندارد. باید کنارش ایستاد تا تک تک نجواها را شنید. نجواهای آدم‌های این طرف رود و آن طرف رود. می‌گویند اینجا نقطه صفر مرزی است و آن طرف مرز نخجوان و آذربایجان. آن طرف مرز؟ کدام مرز؟! کوه، رود؟! مگر طبیعت مرز می‌شناسد؟! پس چرا پرندگان و چرندگان چنین رها در رفت و آمدند؟ چرا ماهیان چنین آزادانه شنا می‌کنند؟

🔸می‌گویند آن دست رود ارس روستای « گلستان » قره‌باغ آذربایجان است، روستایی که عهدنامه گستان در دوران فتحعلی‌شاه قاجار با روس‌ها همینجا منعقد شد قراردادی یکساله که به موجب آن سرزمین‌های قره‌باغ، گنجه، شکی، شروان، باکو، قوبا، دربند، داغستان، ایالت‌های شرقی گرجستان (کاختی و کارتلی) و ایالت‌های غربی گرجستان (آبخاز، سامگرلو، گوریا و ایمرتی)، تمام مناطق غربی گرجستان در ساحل دریای سیاه و بخش‌هایی از تالش به روسیه واگذار شد.

🔸به ارس چشم‌می‌دوزم . عجب یکسال طولانی، ۲۱۱ سال از آن روز می‌گذرد و گلستان همچنان آن طرف رودخانه است متعلق به آذربایجان یا بخشی از شوروی سابق و روسیه تزاری!

🔸و درست این طرف رود کمی پایین‌تر ،کاروانسرای ثبت جهانی « خواجه نظر» کاروانسرایی است که سنگ‌بنایش را تاجر ارمنی مورد وثوق شاه عباس در دوره صفوی کنار پل «ضیاالملک» گذاشته تا پذیرای خستگان راه ابریشم باشد هرچند به عمر تاجر کفاف نداده اما ثمره بذلش تا همین امروز کنار ارس چشم‌نوازی می‌کند.

🔸می‌گویند جلفای قد‌یم، د‌ر جنوب غربی ناحیه گوقتان، د‌ر کرانه ارس د‌راوایل سد‌ه هفد‌هم میلاد‌ی شهری ثروتمند‌ و ‌پر رونق بود‌ه، سه هزار خانه داشته و پانزد‌ه هزار نفر جمعیت و بازرگانانی پرآوازه که به آنها «بارون» یا «خواجه» می‌گفتند. جلفایی که در آن روزگار بازارهای شرق را به غرب پیوند‌ می‌د‌اد‌. بازرگانان آن با اروپا تجارت ابریشم د‌اشتند‌ و از این سو تا هند‌، مشغول د‌اد‌ و ‌ستد‌ بودند. آنها از طریق پرداخت خراج به امپراتوری عثمانی به اروپا تجارت می‌کردند.

🔸می‌گویند معتمدین شهر کلید‌های نقره‌ای د‌روازه‌های جلفا را به نشانه اعتماد‌ تقد‌یم شاه عباس کرد‌ند‌ و او هم متقابلا تامین ‌امنیت آنان بر عهده گرفت.

🔸وقتی در تابستان در ۱۶۰۴م/ ۱۰۱۳ق، شاه عباس ایروان را تصرف کرد ۲۳ هزار نفر اهالی آن را به سمت دشت آرارات کوچاند و سپس آن سوی رودخانه زاینده رود اصفهان سکنی داد. اما وقتی امپراتوری عثمانی به تلافی، به رویارویی با صفویان در ارمنستان پرداخت، شاه عباس تصمیم گرفت ساکنان جلفا را واد‌ار به ترک خانه‌هایشان و کوچ به ایران کند‌. و منابع غذایی و مستحدثات منطقه را ویران کند تا عثمانیان به هیچ‌ منابعی دسترسی نداشته باشند.

🔸‌گروه‌های د‌ر حال کوچ ناگزیر بود‌ند‌ قبل از رسید‌ن سپاهیان عثمانی از رود‌خانه ارس عبور کنند‌ اما ارس چندان همراه نبود. عمق زیاد‌ و جریان خروشان رود‌خانه جان‌ خیلی از ارامنه جلفا را گرفت. آنها که زنده ماندند تحت حمایت سپاه شاه عباس روانه تبریز شدند تا در بهار روانه گیلان و مازندران و قزوین و اصفهان شوند.

🔸باز هم ارس می‌خروشد هر‌چند به دلیل تغییرات اقلیمی کمتر، اما خروشش همچنان صدای حزین دارد. صدای سربازان شاه عباس، صدای زنان و کودکان و پیران و جوانان ارمنی گریزان از امپراتوری عثمانی، و صدای حزین سربازان عباس میرزای قاجاری نایب‌السطلنه که هر چند شجاعانه در مقابل روسیه تزاری ایستاد اما مجبور به امضا عهدنامه گلستان شد.

🔸باید همراه ارس شد و رفت تا ۷۰‌کیلومتری شرق جلفا. اینجا کُردشت است یکی از روستاهای دهستان نوجه‌مهر بخش سیه‌رود.

🔸مجموعه  تاریخی کردشت از هشت بنای تاریخی عمارت کردشت، حمام بزرگ، حمام کوچک، مسجد غریب، دیوان خانه، یخچال طبیعی، قلعه و ساخلو (پادگان نظامی) تشکیل شده با نقاشی‌های فاخر در حمام و عمارت‌های باشکوه پیرامون قاجاری و صفوی و باغ‌های انار و لیمو  محصور میان کوه‌ها البته می‌گویند قدمت مسجد غریب به دوران زندیه می‌رسد.

🔸آن طرف آذربایجان و نخجوان است و ریل آهن سمجی که همه جا همراه ماست.
راستی جلفا تنها مسیر قطار برقی ایران را دارد! و نخستین خط ریلی کشور!در سال ۱۲۹۲ش ۱۹۱۳م بانک استقراضی روسیه امتیاز ساخت راه‌آهن جلفا به تبریز و صوفیان به شرفخانه را به دست آورد.

🔻ادامه🔻

https://www.group-telegram.com/us/mirasbashi.com/17717

🔻لینک عکس‌ها🔻:
https://www.group-telegram.com/us/mirasbashi.com/17721

http://instagram.com/miras_bashi
@mirasbashi

BY میراث‌ باشی