یادداشت‌های دفتر سیاه

تمدن روشنگری؟

یکی از پرسش‌های ریشه‌ای که محقق فلسفه سیاسی امروز باید از خود بپرسد پرسش از وجود یا عدم وجود چیزی به نام «تمدن روشنگری» است. امروز هویت‌های ملی غربی وجود دارند، هویت اروپایی البته با شکاف‌ها و دشواری‌هایی وجود دارد، اما تمدن روشنگری؟ وجود دارد؟ ما بیشتر با پیامد‌های نهایی روشنگری مواجهیم و بخشی از آنها را در غرب زندگی می‌کنیم تا با حضور زنده مبانی آن. بافته‌های قرن هفدهم و هجدهم از بین نرفته‌اند، هستند اما بدون مبنا و زمینی سفت. این همان وضعی بود که لئو اشتراوس به آن «بحران زمانه ما» نام می‌داد. به طور خلاصه یعنی وضعیتی که تمدن غرب دیگر نمی‌داند به کجا می‌رود و چرا می‌رود. تمدنی با بهترین و بیشتر وسایل و بدون غایت نهایی. نام دیگر این وضعیت نهیلیسم است.

یکی از پیامد‌های مهم نهیلیسم تصمیم‌گرایی است. به محض اینکه باور به عقل و معیارهای فراانسانی برای حقیقت و عدالت می‌میرند، «باور» به این یا آن «حقیقت» بدل می‌شود به نتیجهٔ تصمیمِ قهرمانانهٔ «من». این وجهی از پدیده‌ای است که هویت‌گرایی خوانده می‌شود. امروز غربیان نمی‌گویند: «حقیقت این است که آدمی بنا به طبیعت خود حق دارد»، یا «در بشارت مسیح حقیقتی نهفته است»، برای او «حقوق بشر» و «مسیحیت» هویت است. به همین دلیل است که راست افراطی صریحاً و بقیه گرایش‌های سیاسی ضمناً به مهاجران می‌گویند: ببین حقیقت یا بطلان «ارزش‌های غربی» مسأله اصلی نیست، مسأله اصلی این است که اینها هویتِ منِ سفیدپوستِ برتر است! تمدن مسیحی قرون وسطی در برابر تمدن اسلامی مدعی حقیقت بود نه هویت، هویت فقط تولید فرعی باور به حقیقت بود. در قرن هجدهم هم روشنگری مدعی حقیقتی جهان‌شمول بود. امروز امر جهان‌شمول برای غرب به هویت بدل شده است و از قضا در همینجا است که جهان‌شمولی بدل به مضحکه می‌شود چنانکه شده است.

اگر چپ امروزی رسماً و علناً نهیلیست است و به انواع و اقسام نسبی‌گرایی و تاریخ‌گرایی رادیکال باور دارد و همچنان در حسرت تصمیمی جمعی برای برانداختن سرمایه‌داری، راست افراطی به گونه‌ای پنهان‌ و ضمنی نهیلیست است. پست‌مدرنیسم را شاید باید موج چهارم مدرنیته خواند. عصر جهانی شدن تاریخ‌گرایی، هویت‌گرایی و تصمیم‌گرایی. راست افراطی واکنشی نهیلیستی به این نهیلیسم است. آیا این وضعیت، پایان تمدن روشنگری نیست؟

احتمالاً نباید تأکید کنم که این نهیلیسم متأسفانه به ما هم سرایت کرده و می‌کند.

www.group-telegram.com/de/yaddashthayesiah.com/708

2.3K viewsBabak Mina, Sep 26 at 23:14

تمدن روشنگری؟

یکی از پرسش‌های ریشه‌ای که محقق فلسفه سیاسی امروز باید از خود بپرسد پرسش از وجود یا عدم وجود چیزی به نام «تمدن روشنگری» است. امروز هویت‌های ملی غربی وجود دارند، هویت اروپایی البته با شکاف‌ها و دشواری‌هایی وجود دارد، اما تمدن روشنگری؟ وجود دارد؟ ما بیشتر با پیامد‌های نهایی روشنگری مواجهیم و بخشی از آنها را در غرب زندگی می‌کنیم تا با حضور زنده مبانی آن. بافته‌های قرن هفدهم و هجدهم از بین نرفته‌اند، هستند اما بدون مبنا و زمینی سفت. این همان وضعی بود که لئو اشتراوس به آن «بحران زمانه ما» نام می‌داد. به طور خلاصه یعنی وضعیتی که تمدن غرب دیگر نمی‌داند به کجا می‌رود و چرا می‌رود. تمدنی با بهترین و بیشتر وسایل و بدون غایت نهایی. نام دیگر این وضعیت نهیلیسم است.

یکی از پیامد‌های مهم نهیلیسم تصمیم‌گرایی است. به محض اینکه باور به عقل و معیارهای فراانسانی برای حقیقت و عدالت می‌میرند، «باور» به این یا آن «حقیقت» بدل می‌شود به نتیجهٔ تصمیمِ قهرمانانهٔ «من». این وجهی از پدیده‌ای است که هویت‌گرایی خوانده می‌شود. امروز غربیان نمی‌گویند: «حقیقت این است که آدمی بنا به طبیعت خود حق دارد»، یا «در بشارت مسیح حقیقتی نهفته است»، برای او «حقوق بشر» و «مسیحیت» هویت است. به همین دلیل است که راست افراطی صریحاً و بقیه گرایش‌های سیاسی ضمناً به مهاجران می‌گویند: ببین حقیقت یا بطلان «ارزش‌های غربی» مسأله اصلی نیست، مسأله اصلی این است که اینها هویتِ منِ سفیدپوستِ برتر است! تمدن مسیحی قرون وسطی در برابر تمدن اسلامی مدعی حقیقت بود نه هویت، هویت فقط تولید فرعی باور به حقیقت بود. در قرن هجدهم هم روشنگری مدعی حقیقتی جهان‌شمول بود. امروز امر جهان‌شمول برای غرب به هویت بدل شده است و از قضا در همینجا است که جهان‌شمولی بدل به مضحکه می‌شود چنانکه شده است.

اگر چپ امروزی رسماً و علناً نهیلیست است و به انواع و اقسام نسبی‌گرایی و تاریخ‌گرایی رادیکال باور دارد و همچنان در حسرت تصمیمی جمعی برای برانداختن سرمایه‌داری، راست افراطی به گونه‌ای پنهان‌ و ضمنی نهیلیست است. پست‌مدرنیسم را شاید باید موج چهارم مدرنیته خواند. عصر جهانی شدن تاریخ‌گرایی، هویت‌گرایی و تصمیم‌گرایی. راست افراطی واکنشی نهیلیستی به این نهیلیسم است. آیا این وضعیت، پایان تمدن روشنگری نیست؟

احتمالاً نباید تأکید کنم که این نهیلیسم متأسفانه به ما هم سرایت کرده و می‌کند.

BY یادداشت‌های دفتر سیاه