group-telegram.com/mirasbashi/18314
Last Update:
🔺شرحی بر اهمیت خاندان پیرنیا در تاریخ ایران و ارزش خانه‌های آنان در تهران، بخش دوم
به بهانه صدور مجوز تخریب خانه تاریخی ولی‌الله پیرنیا
🖌حمیدرضا حسینی
🔸در گفتار نخست (این‌جا) درباره ریشه نائینی خاندان پیرنیا گفتیم و نگاهی کوتاه بر زندگی میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله نائینی، نخستین صدراعظم عصر مشروطه داشتیم. در این گفتار به معرفی فرزند بزرگ او، میرزا حسن‌خان مشیرالدوله می‌پردازیم.
🔸حسن در نوجوانی برای تحصیل به روسیه رفت. در آن‌جا ابتدا در مدرسه نظامی ثبت نام کرد و سپس تحصیلات خود را در رشته حقوق ادامه داد. او در ۲۶ سالگی و در آستانه جنبش مشروطه، با همراهی پدرش که در این‌زمان وزیر امورخارجه بود، مدرسه عالی علوم سیاسی را تأسیس کرد. این مدرسه وظیفه تریبت کادرهای زبده برای وزارت امور خارجه را برعهده داشت.
🔸وقتی در سال ۱۲۸۵ فرمان مشروطه صادر شد، حسن و حسین پیرنیا از معدود کسانی بودند که می‌توانستند قانون اساسی مشروطه را به نگارش درآورند؛ یا به تعبیری قانون اساسی کشورهای اروپایی مانند فرانسه و بلژیک را متناسب با شرایط ایران ترجمه کنند. بدین سان، این دو برادر نقش کلیدی در تدوین قانون اساسی مشروطه و متمم آن داشتند.
🔸حسن که مانند پدرش مشیرالدوله لقب گرفته بود، در سال‌های پس از مشروطه تا روی کار آمدن رضا شاه، با چهار بار ریاست‌الوزرایی، هفده بار وزارت در کابینه‌های مختلف و پنج دوره نمایندگی مجلس شورای ملی، در قامت یکی از ارکان اصلی دولت‌های مشروطه ظاهر شد و به گونه‌ای رفتار کرد که مورد قبول و احترام همه سیاستمداران روزگار خود بود.
🔸این موقعیت، افزون بر وطن دوستی و پاک‌دستی او مدیون شخصیت مسالمت جو و محافظه کارش بود که در فضای پرتنش و سرشار از کشمکش آن دوران گاه به «نداشتن جرأت و جسارت کافی» تعبیر می‌شد(یحیی دولت‌آبادی) و گاه با دستاویز «چون ندارد ضرر و نفع مشیرالدوله» (میرزاده عشقی) اسباب هتک حرمتش را فراهم می‌کرد. با این حال، وقتی پای منافع اساسی ملت در میان بود، نه پا پس می‌کشید و نه محافظه‌کاری به خرج می‌داد.
🔸مشیرالدوله در مقام وزیر امور خارجه در برابر قرار داد ۱۹۰۷ روسیه و انگلیس که ایران را به مناطق تحت نفوذ این دو کشور تقسیم می‌کرد، ایستاد و آن را قاطعانه رد کرد. بعدها نیز به‌عنوان رییس‌الوزراء از پذیرش قرارداد ۱۹۱۹ که ایران را تحت‌الحمایه انگلستان قرار می‌داد، سرباز زد. آن‌جا هم که خطر تجزیه ایران در کار بود، اگرچه بر مذاکره و مصالحه پای می‌فشرد اما برای بسط قدرت دولت مرکزی، شدت عمل به خرج می‌داد؛ ولو این که طرف مقابل میرزا کوچک‌خان جنگلی یا شیخ محمد خیابانی باشد و ایستادن در برابرشان به حرف و حدیث‌های بسیار دامن زَنَد. می‌گفت: «من و کابینه وزرای من در مجلس شورای ملی در پیشگاه کلام‌الله مجید قسم یاد کرده‌ایم که اصول مشروطیت را حفظ کنیم. قسم برای این نبود که ملوک‌الطوایفی در این مملکت تأسیس کنیم.... حالا هرچه می‌خواهند، بگویند.»
🔸مشیرالدوله با هفت بار تصدی وزارت عدلیه، در نوسازی تشکیلات قضایی نقش مهمی ایفا کرد. اگرچه دادگستری نوین ایران در دوران سلطنت رضاشاه و به همت علی‌اکبر داور شکل گرفت، اما این مشیرالدوله بود که با نوشتن قانون تشکیلات وزارت عدلیه و قانون اصول محاکمات سنگ بنایش را گذاشت.
🔸با این همه، اوضاع زمانه با اشراف زادگان و تحصیل کردگان دموکرات منشی چون او یار نبود. هرج و مرج سال‌های پس از مشروطه و دخالت دولت‌های بیگانه، شرایطی را فراهم کرد که در فرجام خود به کودتای ۱۲۹۹ و ظهور رضاخان سردارسپه (بعدتر: رضاشاه) در صحنه سیاسی ایران رسید. مشیرالدوله نه خلق و خوی سیاسی مدرس را داشت که نطق‌های آتشین بکند و توده مذهبی را علیه سردارسپه به میدان بیاورد و نه می‌توانست مثل فروغی و تدین و تیمورتاش اصول قانون اساسی مشروطه را زیر پا بگذارد با رضاخان کنار بیاید.
🔸وقتی در سال ۱۳۰۲ چهارمین و آخرین کابینه او با کارشکنی‌های سردارسپه سقوط کرد و دو سال بعد نیز سلسله قاجار برافتاد، دوره خانه نشینی آغاز شد؛ دوره‌ای که شاید برای سیاست کشور فاجعه‌بار اما برای فرهنگ ایران پربار بود. او در خانه نشست و به تألیف کتاب‌هایی چون «ایران باستانی» و «داستان‌های ایران قدیم» پرداخت. اما سترگ‌ترین کارش تألیف کتاب «ایران باستان» بود که بی‌شک در زمره نخستین پژوهش‌های علمی ایرانیان درباره تاریخ باستانی‌شان جای می‌گیرد. تسلط کامل حسن پیرنیا به زبان‌های روسی، فرانسه و عربی؛ و آشنایی‌اش به زبان انگلیسی و اطلاع نسبی از زبان آلمانی، که در اواخر عمر حاصل شد، بر غنای این کتاب افزوده است.
▫️در گفتار بعدی، از فرزندان میرزا حسن مشیرالدوله و نیز برادرش میرزا حسین‌خان مؤتمن‌الملک خواهیم گفت.
عکس‌های مشیرالدوله پیرنیا و یادگارهایش را این‌جا ببنید.
🔺تلگرام و اینستاگرام ناف تهرون @nafetehroon
http://instagram.com/miras_bashi
@mirasbashi
BY میراث باشی
Warning: Undefined variable $i in /var/www/group-telegram/post.php on line 260
Share with your friend now:
group-telegram.com/mirasbashi/18314