IranDel_Channel Telegram Group

‌‌
🔴 پاسخ به آقای زیباکلام

✍️ مهدی تدینی

اولاً حتماً ویدئوی صحبت‌های ایشون رو ببینید. با حیرت تمام می‌گویند اگر محمدرضاشاه رو ببینند از او می‌پرسند «تو چه‌جوری حکومت کردی که همه باهات بد شدند؟» و بعد از چند نفر نام می‌بره.

جناب آقای زیباکلام،

سلام و ارادت،

در این ویدئو دچار پرسش و حیرت شده بودید، لازم بود پاسخی تقدیم کنم.

البته خیلی بعیده کسی که سال‌ها معروف به «استاد دانشگاه» بوده، جواب چنین سوالی رو ندونه. اگر ندونه، بده؛ اگر می‌دونه و چنین پرسش مغالطه‌گرانه‌ای رو می‌پرسه، باز هم بده، چه‌بسا بدتره ــ به هر حال «استاد» و «تحلیلگر» نباید خودش رو به مقام پروپاگاندیست رسانه‌ای تنزل درجه بده.

اما برم سریع و مختصر پاسخ بدم.

بله! قطعاً حکومت محمدرضاشاه پهلوی خطاهایی داشت. برخی هم خطاهای بزرگی بوده. اما خب در داوری «نکات مثبت و منفی» و همچنین «برآیند نهایی» رو با مقدار «هزینه‌های صرف شده» در کنار هم قرار می‌دهند. این الگوی نقد یک حکومته؛ و به ویژه لازمه در تمام مراحلِ نقد، «عملکرد بدیل‌های واقعی یا محتمل» رو به منزلۀ معیاری برای داوری نهایی در نظر داشته باشیم. بدون در نظر گرفتن «بدیل‌ها» هر نقدی پوچه! اما بحث ما در اینجا کلاً چیز دیگریه... می‌خواییم به پرسش شما پاسخ بدیم.

ببیند حضرت آقای زیباکلام:

رویکرد انسان‌های صرفاً «سلبی» نیست؛ یعنی کسی که می‌خواد بره سفر، فقط قصدش «سلب منزل» (یعنی خونه نبودن) نیست؛ بلکه هدفی «ایجابی» هم داره؛ خونه رو «ترک» (سلب) می‌کنه، چون می‌خواد جایی رو «ببینه» (ایجاب). این دو در هم تنیده‌اند. گاه اولی مؤثرتره و گاه دومی.

کسی که از یک حکومت رویگردان می‌شه، فقط انگیزه‌های «سلبی» نداره، بلکه دنبال ایدئال‌ها و بدیل‌هایی هم هست که اونها «انگیزه‌های ایجابی‌»اند.

اشکال سوال و نگرش شما اینه که انگیزۀ یک انسان رو فقط به وجه «سلبی» فرومی‌کاهید. خیلی خیلی بعیده کنشی از کنش‌های انسان رو پیدا کنید که صرفاً «سلبی» باشه. بنابراین، در اینجا کلاً در شناخت امر سیاسی، کنش سیاسی و کلاً در شناخت کنش انسان دچار یک ایراد معرفت‌شناسی عمیق و ناموجهید. ــ مگر اینکه با اهداف سیاسی تعمداً تجاهل‌العارف کرده باشید.

بنابراین، پرسش شما غلطه:

شما باید بپرسید آن مردم ــ و آن چهره‌ها که از آنها نام بردید ــ در آستانۀ انقلاب «دنبال چه بودند» (یعنی چه اهداف ایجابی) داشتند که باعث می‌شد به «سلب مطلق» شاه برسند؟ آنها شاه را نمی‌خواستند (وجه سلبی)، چون جویای اهداف و آرمان‌های سیاسی و اشکال حکومتیِ برتری بودند (وجه ایجابی).

پرسش درست این است آقای زیباکلام، نه آن پرسشِ رایج در صندلی‌عقبِ تاکسی که شما پرسیدید. آدمیزاد همیشه انگیزه‌های ایجابی دارد. آنها چه می‌خواستند که در حکومت شاه نصیبشان نمی‌شد؟ چه چیزی فراتر از «آزادی اقتصادی»، «آزادی فرهنگی» و «آزادیِ شدیداً محدودشدۀ سیاسی» می‌خواستند که با وجود شاه یا با اصلاح به دست نمی‌آمد؟

حال جواب پرسشی که مطرح کردم:

مخالفان شاه سه انگیزۀ کلان، یا سه ایدئولوژی داشتند:

یک: چپ‌ها دنبال انواعی از مارکسیسم بودند. یک مارکسیست به درست یا غلطِ سیاست شاه کاری ندارد، چون نفس مارکسیسم نافی «شاه» است. در اینجا اشتباهات شاه اصلاً مهم نیست! شاه در ایدئولوژی مارکسیستی هیچ جایی ندارد. حتی اگر بی‌نقص باشد. شاه باید لنینیست می‌شد تا مقبول این کمونیست‌های جوان بیفتد.

دو: اسلام‌گرایان نیز دنبال انقلابی سیاسی و فرهنگی بودند و تحت هیچ شرایطی شاه نمی‌تونست به عنصری مطلوب در نظر اونها بدل بشه. مگر اینکه کلاً سیاست‌های لیبرال فرهنگی و اقتصادی رو کنار می‌گذاشت ــ یعنی به کسی غیر از خودش بدل می‌شد.

سه: گروه سوم جمهوری‌خواهانی بودند که از سنت مصدقی می‌آمدند و تا سال ۵۶ همچنان از قانون‌اساسی مشروطه دفاع می‌کردند. اما بسیار مستعدِ گذار به جمهوری بودند (گرچه سر این مسئله اختلافات داخلی داشتند). این گروه تنها گروهی بودند که روی کاغذ ممکن بود تغییر رفتار شاه باعث پیوندشون با حکومت بشه. تغییر موضع بختیار نمونه‌شه ــ در حالی که کسانی هم مثل سنجابی چنین رویکرد سازشکارانه‌ای نداشتند. اما این گروه هم دچار غفلت‌های بزرگ بود و نمی‌دونست باید تا دقیقۀ آخر «اصلاح‌طلبِ مشروطه‌خواه» بمونه، چون در هر دولتی جای شاه می‌اومد، با وجود اون دو گروه بالایی، شکستی بس عمیق‌تر نصیبش می‌شد ــ که شد و دیدیم.

بنابراین، دعوت می‌کنم، به پاسخ من تأمل کنید. هیچ کنشگری صرفاً رفتار نگاتیو (سلبی) نداره و پیش از هر سلبی دیدگاه‌هایی پوزیتیو (ایجابی) داره. اون ایجاب‌ها فرد رو به سلب می‌کشونه. طرح هر پرسشی منهای وجوه ایجابی، پرسشی اساساً غلطه.

اگر به این نکتۀ نظری ساده ــ اما اساسی ــ دقت بفرمایید، نه دچار حیرت می‌شید و نه صورت‌مسئله‌های مغالطه‌آمیزی مانند این رو مطرح می‌کنید.

ایام به کام. الاحقر، مهدی

@IranDel_Channel

💢

👍40👎11

1.01K views18:32